خوانندگان ایران وایر: مرگ هاشمی دست خامنه ای را برای انحصار بیشتر قدرت باز می کند

به نظر شما پیامدهای فوت هاشمی رفسنجانی در سیاست داخلی ایران چه خواهد بود؟ این تازه ترین سوالی است که ایران وایر در نظرسنجی از مخاطبان بخش فارسی خود مطرح کرده است. در این نظرسنجی ۵۰.۵درصد شرکت کنندگان رای داده اند که «دست هواداران آیت الله خامنه ای در انحصار قدرت بازتر خواهد بود.» علیرغم تحلیل های متعددی که در سال های اخیر درباره محدودتر شدن قدرت هاشمی رفسنجانی در منازعات بالادستی سیاست داخلی ایران مطرح شده، به نظر می رسد هنوز افکار عمومی به قدرتمندی او باور دارد. بخشی از این باور می تواند به مهارت هاشمی رفسنجانی در پیشبرد برخی بازی های سیاسی مانند انتخابات سال ۹۲ که علیرغم ردصلاحیت خودش منجر به قدرت گرفتن نزدیک ترین شاگرد سیاسی اش شد،‌ جست. بخش دیگر این باور به تهدیدهای مکرر هواداران آیت الله خامنه ای باز می گردد که همواره با خشم از هاشمی به عنوان یک مانع یاد می کردند و در نبود این مانع که از طریق ارتباط نزدیکش با آیت الله خامنه ای می توانست بر تصمیم های رهبر جمهوری اسلامی تاثیر بگذارد و یا حداقل او را در جریان سایر دیدگاه ها قرار دهد، به نظر می رسد تندروها امکان و فرصت بیشتری برای تحمیل و یا اعمال دیدگاه هایشان از طریق رهبر جمهوری اسلامی یافته اند.

اما ۲۶درصد رای دهندگان تاثیر را صفر ارزیابی کرده اند چون اعتقاد داشته اند «رفسنجانی و خامنه ای دو روی یک سکه هستند». این گزاره از نظر تحلیلی اعتبار مهمی ندارد ولی یک باور مهم در بخشی از افکار عمومی است که سیاست ایران را تعقیب می کند. می توان منشا چنین باوری را تاکید هر دو چهره بر ضرورت حفظ و دوام نظام جمهوری اسلامی دانست که آنها را در یک منظر کلان به هم می رساند، با این تفاوت که خامنه ای از مسیر اقتدارگرایی به حفظ نظام می اندیشد و هاشمی رویکرد ملایم تری اتخاذ کرده بود. 

۱۴.۷درصد رای دهندگان هم گفته اند «تاثیر زیادی نخواهد داشت، چون رفسنجانی در سال های اخیر نقش چندانی در سیاست ایران بازی نمی کرد.» این گزاره نسبت واقع بینانه تری با واقعیت سیاسی ایران در سال های اخیر دارد. ردصلاحیت هاشمی، ناتوانی اش در تعیین ریاست مجلس خبرگان، تسلط بیشتر تندروها بر نهادهای مهم اقتصادی و مذهبی نمونه های روشنی بودند که قدرت او به روال سابق نیست. با این حال همانگونه که در تحلیل گزاره اول اشاره شد بازیگری و قدرت رسانه ای و شخصیت اجتماعی هاشمی کماکان از نظر بخش بیشتر مردم او را در موقعیت تاثیرگذار و یا حداقل مهم ترین قدرت مقابل خامنه ای قرار داده بود و از این منظر بسیاری معتقد هستند با توجه به فقدان قدرت لازم در روحانی، مهار خاتمی، حاشیه نشینی حسن خمینی و در حصر بودن موسوی و کروبی، خلاء هاشمی می تواند تاثیرهای مهمی در آرایش سیاسی و بازی های معطوف به قدرت در ایران داشته باشد. 

۸.۸درصد رای دهندگان اما بر این باور بوده اند که «با وجود مقام رهبری، مرگ یا زندگی هیچ شخصیتی خللی به اقتدار نظام اسلامی وارد نمی کند.» این رایج ترین تعبیر در میان گروه های اصولگرا به ویژه لایه های تندرو این طیف است که در ستایش مدیریت بحران و قدرت مهار آیت الله خامنه ای به کار برده می شود. آنها مجموعه تصمیم های رهبر جمهوری اسلامی در کنترل هاشمی، مدیریت احمدی نژاد، مهار بحران های پس از انتخابات ۸۸، برخورد با موسوی و کروبی و ... را نشانه های قدرتمندی از موفقیت آیت الله خامنه ای در حفظ کلیت نظام اسلامی می دانند و امیدوارند مجموعه بازی ها و مهره چینی آیت الله خامنه ای در دو دهه گذشته، بتواند بستری مناسب برای دوره گذار پس از آیت الله خامنه ای و تداوم جمهوری اسلامی ایفا کند. 

مجموعه این دیدگاه الزاما نمی تواند همه دیدگاه های مطرح شده درباره پیامدهای مرگ هاشمی را پوشش دهد ولی به خوبی به تنوع دریافت ها و برداشت ها از چنین رویدادی اشاره دارد، وضعیتی که تنها متوجه شرکت کنندگان در این نظرسنجی نیست و می توان آن را در رفتار بسیاری از بازیگران داخل و خارج سیاست ایران رصد کرد.