محمدرضا شجریان؛‌ محبوب ترین ممنوع الکار

«حمیدرضا نوربخش»، دبیر «جشنواره موسیقی فجر» به «ایلنا» گفته است تجلیل از استاد «محمدرضا شجریان» یک شرط دارد و آن هم رضایت ایشان برای تجلیل است.

هفته گذشته حجت الاسلام «احمد مازنی»، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در دیدار با اعضای ستاد جشنواره موسیقی فجر پیشنهاد تجلیل از محمدرضا شجریان را مطرح کرده بود: «بنده و نمایندگان حاضر در جلسه پیشنهاد تجلیل از استاد شجریان را در جشنواره فجر داریم و هم چنین باید خدمت ایشان برسیم و جویای احوال ایشان باشیم.»

این اولین بار نیست که اهالی سیاست سراغ استاد آواز سنتی ایران را می‌گیرند؛ اکبر هاشمی رفسنجانی درست یک‌ماه پیش از درگذشتش، دو انگشتری که گفته می‌شد از سنگ قبر امام حسین ساخته شده است، به عنوان هدیه برایش فرستاد و برایش آرزوی سلامتی کرد. روزنامه دولتی «ایران» تصویر او را به عنوان عکس اول چاپ می‌کند و حسن روحانی در تبلیغات ریاست جمهوری از او به عنوان خواننده محبوبش یاد و آواز او را در فیلم تبلیغاتی خود پخش ‌کرده بود. اما هیچ‌کدام از این کارها نتوانسته اند جلوی ممنوعیت‌هایی که برای محمدرضا شجریان اعمال می شود را بگیرند.

درست هفت سال است که پخش صدا، چهره و نام سرشناس ترین خواننده موسیقی سنتی ایران در تلویزیون ایران ممنوع شده و مجوز برگزاری کنسرت در ایران نگرفته است. او در انتخابات جنجالی 88 کنار مردم ایستاد و هفت سال ممنوع الکاری و سانسور نتیجه کارش بود.

شجریان در تجمعات اعتراضی دیده شد، ترانه «زبان آتش» را در حمایت از معترضان خواند و آن را به صورت اینترنتی منتشر کرد. او حتی پا را فراتر گذاشت ودر نامه‌ای به «عزت الله ضرغامی»، رییس وقت سازمان صداوسیما، خواست تا از پخش آثار او در تلویزیون خودداری کنند.
شجریان در بخشی از این نامه نوشته بود سرودهایی که خوانده، به ویژه سرود «ایران، ای سرای امید»، متعلق به سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد.

صداوسیما در آستانه انتخابات و پس از آن به نحو گسترده‌ای از آثار محمدرضا شجریان (به ویژه سرود ایران، ای سرای امید از آلبوم سپیده) و سایر ترانه‌های با مضمون ملی استفاده می‌کرد.

شجریان در گفت و گو با «بی بی سی» درباره دلیل نوشتن این نامه توضیحاتی داد: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدی نژاد، خس و خاشاک به حرکت در آمده‌اند، صدای من در صداوسیما جایی ندارد. صدای من، صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود.»

او در بخش دیگری از این گفت‌وگو اعلام کرد که هربار که صدای خود را از این رسانه می‌شنود، احساس شرم می‌کند و بدنش می‌لرزد.

حذف محمدرضا شجریان به طور کامل از تلویزیون از همان روزها آغاز شد. با این که او بارها اعلام کرده بود که دعای «ربنا» ماه رمضان را برای مردم ایران خوانده اما تلویزیون پخش آن را هم از سال 88 کنار گذاشت. اعتراضات مردم هم در این مورد به نتیجه نرسید و صداوسیما به طور کامل او را سانسور کرد.

محمدرضا شجریان در این سال‌ها حتی نتوانست مجوز انتشار آلبوم هم بگیرد تا این که مهرماه امسال و بعد از بازگشت از سفر درمانی خود به ایران، آلبوم «طریق عشق» او منتشر شد. این آلبوم نتیجه کنسرتی است که در سال ۱۳۶۷ با همکاری محمدرضا شجریان و گروه ««عارف» به سرپرستی «پرویز مشکاتیان» در اروپا برگزار شد.

در جشن رونمایی این آلبوم، شجریان نتوانست شرکت کند و «همایون» جای پدرش خواند. او در بخشی از این مراسم گفت: «متأسفانه به دلیل وضعیت جسمانی، ایشان نمی‌تواند از منزل بیرون بیاید.»

خبر بیماری محمدرضا شجریان زمانی منتشر شد که دو کنسرت او در ترکیه و ارمنستان لغو شد. او به خاطر عدم دریافت مجوز برای برگزاری کنسرت خود در ایران، سال گذشته تصمیم گرفته بود در کشورهای نزدیک کنسرت اجرا کند اما هر دو کنسرت او در فاصله کمی از برگزاری لغو شدند. همان زمان شایعاتی از قبیل این که بلیت‌ها فروش نرفته و ظرفیت سالن‌ها پر نشده اند، منتشر شد ولی شجریان نامه‌ای خطاب به دوست داران خود نوشت و دلیل لغو کنسرت را نظر پزشک معالجش مطرح کرد: «پزشک معالجم موردی را در "ام آر آی" اخیرم مشاهده کرد که قاطعانه ازمن خواست سفرم را لغو کرده تا برای ٦ تا ٨ هفته زیر نظر ایشان به معالجه و درمان مورد دیده شده بپردازیم. من هم با اکراه مجبور به پذیرفتن آن شدم.»

او نوروز 95 با ظاهری متفاوت مقابل دوربین نشست و ضمن تبریک سال نو به دوست دارانش، از بیماری 15 ساله‌اش سخن گفت که خودش «میهمان ناخوانده» خطابش می‌کند.

شجریان مدت‌ها در امریکا تحت معالجه قرار گرفت و همسرش «کتایون» در صفحه اینستاگرام خود هربار عکسی از او منتشر می‌کرد تا این که شهریور ماه همایون، پسرش خبر از بازگشت شجریان به ایران داد.

پس از بازگشت به ایران، آلبوم او رونمایی شد اما هیچ‌گاه نامی از او در تلویزیون ایران گفته نشد. حتی وقتی «وحید تاج»، یکی از خوانندگان سنتی ایران در برنامه «دورهمی» برای او آرزوی سلامتی کرده بود، حرف هایش سانسور شده بود.

شجریان هنوز اجازه برگزاری کنسرت در ایران را ندارد و شاید به همین دلیل، به تجلیل در جشنواره فجر تن ندهد. او بارها از سوی مردم تجلیل شده است. روز تولدش، فضای مجازی پر ‌شده بود از تبریک‌های اهالی هنر و سیاست و فرهنگ به او و مردم عادی کلیپ‌هایی روی شعرهای او برای شادباش و تبریک ‌ساخته بودند. یک شیرینی‌ فروشی، شیرینی‌هایی با تصویر شجریان تولید می‌کند و صفحه اینستاگرام نزدیکانش پر از ابراز احساسات و سراغ جویی از او است. در روزگاری که محبوب‌ترین خواننده ممنوع الکار در بین مردم است، درخواست تجلیل دولت از او می تواند غریب ترین خبر باشد.