کیهان کلهر؛ جایزه گرمی و کنسرت های رایگان

قسمتی از موهای جوگندمی لَختِ او روی صورتش ریخته، دست راستش را روی سینه گذاشته، با دست چپ خود سازش را گرفته است و تعظیم کوچکی به جمعیت می کند.

این تصویر «کیهان کلهر» و ویدیوهای بداهه نوازی ‌او با کمانچه در چند ساعته گذشته بارها در شبکه‌های مجازی به اشتراک گذاشته شده اند. کیهان معروف‌ترین نوازنده کمانچه در ایران و یکی از اعضای گروه موسقی «سیلک رود» (Silk Road) است. این گروه موسیقی همراه «یوماما»، ویلن سل نواز مشهور چینی – امریکایی، برنده جایزه «گرمی» در رشته بهترین موزیک بین المللی شدند. جایزه گرمی مهم ترین جایزه موسیقی دنیا محسوب می شود و امسال پنجاه و نهمین دوره آن برگزار شد.

کیهان کلهر نوازنده سنتی است اما هیچ‌گاه پایبند چارچوب سنتی موسقی نبوده است؛ همیشه از زبان جهانی موسیقی حرف زده و از موسیقی تلفیقی گفته است که شرق و غرب را به هم پیوند می‌زند؛ درست شبیه کاری که آن‌ها در گروه جاده ابریشم انجام می‌دهند: «موسيقى به فرهنگ خاصى تعلق ندارد و اگر دقيق نگاه كنيد، مى بينيد كه موسيقى غربى هم پيشينه اى شرقى دارد. پس نمى شود به موسيقى مثل يك جعبه دربسته غيرقابل تغيير نگاه كرد. هيچ عاملى وجود ندارد كه بخواهد غيرقابل تغيير بماند و خودش را با مسایل محيطى تطبيق ندهد.»

تاسیس گروه سیلک رود ۱۹ سال پیش توسط یوماما پیشنهاد شد. کیهان کلهر درباره روند شکل‌گیری این گروه گفته است: «در ابتدا اوضاع به اين شكل بود كه يك سرى قطعه به آهنگ سازان سفارش داده شد اما بعد از اجراى اين قطعات و گذشت زمان، يك هسته مركزى در بين همين گروه به وجود آمد و چند نفر از نوازندگان موسيقى كلاسيك امريكايى و بقيه از كشورهاى جاده ابريشم به عنوان اعضاى ثابت اين گروه فعاليت كردند.»

نام این گروه به معنای «راه ابریشم»، اشاره به یک جاده تاریخی دارد که شرق آسیا را به اروپا وصل می کرد. در دهه اخیر، تلاش های اقتصادی و سیاسی گسترده ای برای احیای راه ابریشم صورت گرفته که موفق ترین آن ها، به صورت سمبلیک در همین گروه موسیقی تجلی یافته است. در سال های گذشته، هنرمندانی چون «سیامک آقایی» و «سیامک جهانگیری» با این گروه همکاری کرده اند ولی مهم ترین و دیرپاترین عضو ایرانی گروه، کیهان کلهر بوده است.

حضور و همکاری او با نوازندگان کشورهای مختلف و  تلفیق موسیقی او تنها در خارج از ایران نبوده است؛ کیهان برای شناسایی موسیقی دنیا به مردمش هم کارهای زیادی انجام داده است. بارها نوازندگان مختلفی به دعوت او و برای اجرای کنسرت به ایران آمده‌ و با این هنرمند به اجرای بداهه پرداخته‌اند. آخرین آن ها، حضور «اردال ارزنجان»، نوازنده ترکیه‌ای «باغلاما» بود که آذر ماه امسال سه شب با کلهر به اجرا پرداخت.

کیهان یک نوازنده سنتی است که در نقاط مختلف جهان روی صحنه رفته، با نوازندگان مختلف دنیا همکاری کرده و صدای سازش را به گوش دنیا رسانده اما هیچ‌گاه مردم کشورش را فراموش نکرده است: «کنسرت دادن در ایران یک تجربه عجیب و غریب است. در جاهای دیگر هم خیلی کنسرت می‌دهم اما این فضا برای من خارق‌العاده است. کنسرت زنده یک دادوستد عاطفی و احساسی بین ما و مردم است.»

برقراری این رابطه اما برای کیهان کلهر آسان نبوده است؛خرداد سال گذشته گروه «بروکلین رایدر» را به تهران دعوت کرد. آن‌ها در کنسرت «شهر خاموش» با کلهر همکاری داشتند و قرار بود مقابل هم وطنان کلهر در برج «میلاد» تهران روی صحنه بروند. دفتر موسیقی رای‎زنی برای صدور ویزاها را انجام داده و همه‌چیز مهیا بود اما درست یک هفته قبل از برگزاری کنسرت، نیروی انتظامی اعلام کرد اجازه برگزاری نمی‌دهد. 
کیهان کلهر همان وقت به سایت خبری «موسیقی ما» گفت: «تا زمانی‌ که فرهنگ و هنر ایران گروگان زورگیری و زورآزمایی جناح‌های سیاسی است و خط مشی‌ مشخصی‌ برای این گونه فعالیت‌ها تعریف و اجرا نشده، بنده از انجام هرگونه فعالیت در ایران خودداری خواهم کرد.»

اما حدود یک سال بعد دوباره در ایران روی صحنه رفت. او به شبکه «آرت تاکس» گفت: «کنسرت‌هایی که در این جا برگزار می‌کنم، فرق می‌کنند؛ یک انرژی می‌دهند که فوق العاده است.»

اگرچه تعدادی از کنسرت‌های امسال او هم مثل کنسرت نیشابور و همدان به دستور اداره اماکن نیروی انتظامی لغو شدند اما او کاری بزرگ تر در سر داشت و اعتراض چندانی نکرد. کیهان تصمیم به برگزاری کنسرت رایگان در مناطق محروم ایران گرفته بود.

کیهان کلهر دلیل این تصمیم خود را در یک ویدیو که در صفحه اینستاگرامش منتشر شده، توضیح داده است: «من فکر می‌کنم موسیقی برای مردم نواخته و اجرا می‌شود. بنابراین، به نظر من همه کنسرت‌ها باید رایگان باشند. واقعیت این است که اگر کسی با هزینه کم تر سالن را در اختیار ما قرار دهد، ما هم تنها به اندازه دستمزد خودمان از بلیت‌فروشی برمی‌داریم و بلیت‌ها بسیار ارزان خواهند شد.»

کیهان ایده کنسرت رایگانش را در اهواز، اصفهان، همدان، قزوین، سنندج، کرمانشاه، زاهدان و تربت حیدریه اجرا کرد و آخری، ۱۷ بهمن بود؛ یک هفته قبل از شب باشکوه جایزه گرمی.