مازیار گفت هند را فراموش کنم و بروم به آمریکا و با ماشین به شهرهای مختلف سفر کنم و از مردم بپرسم در مورد روابط ایران و آمریکا چه نظری دارند. با توجه به گفتگوی تلفنی روحانی و اوباما و شکسته شدن تابوی طولانی ارتباط سطح بالا بین دو کشور، فکر خوبی بود. اما مازیار در ایمیلش توصیه کرد سفرم را از مینیاپولیس، مرکز ایالت مینه سوتا در شمال مرکزی آمریکا شروع کنم.
وقتی رسیدم تلفن زدم و معلوم شد مازیار خودش هم به مینیاپولیس آمده و قرار بود در مورد کتابش Then They Came for Me و زندانی شدنش در ایران بعد از حوادث انتخابات ۲۰۰۹ سخنرانی کند. موقعی که برای نهار همدیگر را دیدیم مازيار از من خواست كه سفري به ايالتهاي مركزي آمريكا داشته باشم به دو دليل: يك، اينكه در خارج از آمريكا مردم معمولا با ايالات متحده از طريق فيلمهاي هاليوودي، گزارشهاي خبرنگارهاي مقيم نيويورك و واشنگتن و سياستمداران واشنگتني آشنا مي شوند. او پيشنهاد كرد كه از طريق سفر در دل ايالات متحده مخاطبين ايران واير را با مردم معمولي آمريكا درباره ايران با خبر كنم. و دو، مهمتر از آشنايي با آمريكاييها، ايرانيها را با دستاوردهاي جامعه مدني آمريكا آشنا كنم. به نظر مازيار راز قدرت ايالات متحده برتري نظامي و كارامدي دولت آن نيست، بلكه اين پيشرفت و قدرت جامعه مدني آمريكاست كه اين كشور را ابرقدرت كرده.
جامعه مدني آمريكا، از اتحاديه هاي كارگري و مؤسسه هاي حقوق بشر، حقوق زنان و آزادي مطبوعات گرفته تا انجمن هاي حمايت از حقوق نابينايان و معلولين، اركان اصلي قدرت را در ايالات متحده را تشكيل مي دهند. جوامع مدني آمريكا، كه اكثرا هويتي محلي دارند، فارغ از اينكه چه دولتي سركار باشد و اينكه اقتصاد آمريكا در وضعيت رونق و ركود باشد كار خود را ميكنند. آنها به دليل اينكه هيچ وابستگي اي به دولت ندارند هميشه چند قدم از دولت جلوتر هستند. بر عكس ايران، و بسياري از كشورهاي جهان، كه در آنها دولت براي جامعه مدني تكليف تعيين ميكند، در آمريكا اين انجمنها، اتحاديه ها و موسسات هستند كه دولت را خدمتگذار خود مي دانند، به آن دستور مي دهند و ناظر اعمال آن هستند. مازيار گفت كه ايالت مينه سوتا، كه از معدود ايالتهاي دموكرات در مركز آمريكاست، و مركز آن مينياپوليس ميتواند مبدأ خوبي براي شروع سفر در آمريكا باشد. سفري براي آشنا كردن إيراني ها با جامعه مدني ايالات متحده آمريكا.
آن شب برای شنیدن سخنرانی مازیار به مینیاپولیس رفتم. عده زیادی، شاید حدود ۱۵۰۰ نفر، جمع شده بودند و استقبال خوبی از او کردند. بعد از سخنرانی در سالن پذیرایی با مردی آشنا شدم که کتاب مازیار را خریده بود و می خواست از او امضا بگیرد. اسمش «جیمز راث» James Roth بود و معلوم شد یک وکیل معروف است که در زمینه های مدنی فعالیت های زیادی داشته. جمیز به مدت یک هفته راهنمای من شد و با افراد و گروههای مهم حقوق بشری آشنایم کرد. در واقع متوجه شدم مینی آپولیس مهمترین مرکز فعالیت های حقوق بشری در آمریکاست که در سطح جهانی هم تأثیر گذار بوده و هست.
***
روز بعد با جیمز ملاقات کردم تا با او بیشتر آشنا شوم. شصت و دو ساله است و مدتی است که شغل وکالت را رسمأ کنار گذاشته ولی در عمل بعنوان یک مشاور حقوقی هنوز فعال است و تحولات مدنی و حقوق بشری را از نزدیک دنبال می کند. گفت: «زنم می گه خدا را شکر که مثلاً بازنشسته شدی. دائم مشغولی!»
جیمز از فرزندان خلف نسلی از آمریکایی هاست که در دهه پرتلاطم ۱۹۶۰ تحت تأثیر جنبش های مدنی و صلح طلب (ضد جنگ ویتنام) قرار گرفت و زندگی و افکارش را شکل داد. در کافه ای که در نزدیکی آپارتمانش در مرکز مینی آپولیس قهوه می خوردیم تعریف کرد که اولین سخنرانی ضد جنگش را در کلاس هشتم ایراد کرد و بدنبال آن همکلاسی هایش او را بعنوان دبیر کل انجمن دانش آموزان مدرسه انتخاب کردند. این اولین گام در مسیری بود که پنج دهه ادامه پیدا کرد.
در این مدت جیمز در تشکیل گروههای حقوق بشری و ضد جنگ دست داشته، از فعالان مدنی فلسطینی در زندان های اسرائیل دفاع کرده، در نوشتن قانون ثبت رسمی ازدواج همجنسگرایان در ایالت مینسوتا نقش داشته و در واشنگتن در تهیه لایحه ای بمظور ممنوعیت شنکجه توسط عوامل امنیتی و نطامی آمریکایی مشارکت کرده است.
او گفت دنیا آمریکا را بعنوان یک قدرت اخلاقی می بیند و وقتی آمریکایی ها در زندان «ابو غریب»، «گوانتانامو» یا جاهای دیگر مرتکب شکنجه می شوند شوکه آور است و باعث می شود اعمال شکنجه در نقاط دیگر جهان هم توجیه شود و دیکتاتورها بگویند «آمریکا شکنجه می کند، چرا ما نکنیم؟» بنابراین مهم است که آمریکا «امنیت ملی» و «جنگ ضد ترور» را بهانه نکند و شکنجه را منع و شکنجه گران خودی را محاکمه کند.
***
اتفاقأ اولین باری که واژهء «حقوق بشر» بگوش ما ایرانی ها خورد در زمان ریاست جمهوری کارتر بود و خیلی از هموطنان ما معتقدند انتقادهای او از سیاست های شاه علیه مخالفان باعث متزلزل شدن حکومت پهلوی و زمینه ساز انقلاب و روی کار آمدن خمینی شد.
در این زمینه داستانی بخاطرم آمد. در اولیل زمستان ۱۹۷۷ پدرم بعلت مرض قلب در یکی از بیمارستان های تهران بستری بود. آن موقع در آمریکا در مدرسه شبانه روزی بودم ولی یکی از عمه هایم تعریف می کرد که پدرم در یکی از آخرین روزهای عمرش وقتی عکس کارتر را بر روی جلد مجله «تایم» دید گفت: «این مرد ایران رو نابود می کنه.» کاش زنده می ماند تا از او بپرسم کارتر ایران را نابود کرد یا اشتباهات شخص شاه و اطرافیانش؟ در درجه اول رهبران و مردم خودمان مسؤلند، نه قدرت های خارجی. پادشاهی مشروطه نداشتیم. دیکتاتوری داشتیم. مردم ایران انقلاب کردند.
فریزر ۹۱ ساله است و حافظه اش ضعیف شده، اما تا این حد به یاد دارد که بعد از جنگ جهانی دوم، کشورهای غربی به رهبری آمریکا همواره از شوروی سابق بخاطر نقض حقوق بشر و عدم احترام به آزادی های اولیهء شهروندان خود و اقمارش ایراد می گرفتند. اما جرائم مدنی و حقوق بشری در دیکتاتوری های مورد حمایت غرب به حدی رسید که سکوت و سرپوش و دو رویی امکان پذیر نبود.
فریزر گفت: «در زمان ما بسیاری از جلسه های کمیته های سیاست خارجی کنگره در مورد نقض حقوق بشر توسط ایلالات متحده، بخصوص در آمریکای لاتین بود.»
یکی از موفقیت های بزرگ فریزر و قانونگذاران همفکر او متکلف کردن وزارت خارجهء آمریکا به تهیه و ارسال گزارش های سالانه به کنگره در مورد وضعیت حقوق بشر در کشورهای مختلف جهان بود -- کاری که هنوز ادامه دارد و حتا کشورهای دوست آمریکا را شامل می شود.
***
آروان فریزر آموزش و پرورش، اشتغال و امور سیاسی را مهمترین میدان هایی برشمرد که زنان هنوز در آنها در سطح های بالا پیشرفت نکرده اند. او افزود: «امروزه یکی از مهمترین مشکلات زنان این است که دو شغل دارند، یکی در بیرون از خانه، یکی در داخل خانه. یعنی هم شغل حرفه ای دارند، هم نقش مادر را بازی می کنند. قوانین استخدامی بگونه ای است که آنها را وادار می کند بین شغل حرفه ای و مادر بودن یکی را انتخاب کنند و این مانع پیشرفت آنها می شود.»
پرسیدم چرا آمریکا هنوز رئیس جمهور زن نداشته. او گفت این یک مسئله فرهنگی است و تغییر باورهای مردم در مورد تواناییِ مساوی زنان و مردان در میدان سیاست زمان می برد. او یادآور شد که این تحول تدریجی را می توان در دستگاههای رسمی مشاهده کرد. در سالهای اخیر زنان در این کشور وزیر خارجه شده اند، یک سوم قضات دیوان عالی زن هستند و اولین زن بعنوان رئیس خزانه داری آمریکا به کنگره معرفی شده است.
***
علاوه بر این بخاطر فعالیت های حقوقی و تحقیقاتی اش در سازمان های بین المللی، وایسبرودت را یکی از مهمترین کارشناسان امور حقوق بشر در جهان بشمار می آورند و کتاب های او در این زمینه بعنوان کتاب های مرجع در دانشگاههای این کشور تدریس می شود. وقتی با جیمز وارد اتاق کارش در دانشگاه شدیم، ما را به یکی از شاگردانش معرفی کرد که در جنبش سبز در ایران فعالیت داشته و ترجیح می دهد اسمش را نبرم.
وایسبرودت که وکیل مدافع تعدادی از زندانیان در بازداشتگاه نظامی آمریکا در گوانتانامو است، معتقد است بعد از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ موارد جدی در زمینه نقض حقوق بشر مشاهده شده. نمونه آن اتفاقاتی است که در گوانتانامو پیش آمده که به اعتقاد او نتیجهء واکنش افراطی دولت آمریکا نسبت به تهدیدات تروریستی است. او همچنین بمباران ها توسط پهبادهای آمریکایی را بخاطر تلفات غیر نظامی «شوکه آور» و «بحث برانگیز» توصیف کرد.
وایسبرودت گفت اکثر مردم آمریکا با اصول حقوق بشر آشنایی ندارند و بیش از ۹۰ درصدشان حتا اسم منشور حقوق بشر سازمان ملل را نشنیده اند. با این وجود موضوع حقوق بشر از زمان برده داری و قتل عام بومیان آمریکایی در اوایل پیدایش ایلات متحده مطرح بوده و بتدریج در دانشگاهها و دادگاهها مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در قوانین مختلف به رسمیت شناحته شده است. او گفت: «پدر خودم وکیل مدافع بومیان آمریکایی بود.»
زیر نظر وایسبرودت بزرگترین آرشیو اسناد بین المللی حقوق بشر در اینترنت قرار داده شده که حاوی ۶۵ هزلر سند و معاهده بین المللی است. علاوه بر مراکز علمی و تحقیقاتی جهان، دسترسی به آن برای عموم آزاد است. اینجا ببینید.
***
دکتر «استیون مایلز» Steven Miles در مانیتور کامپیوترش نقشه ای نشانم می دهد که کشورها با علائم رنگی مشخص شده اند. او در پاسخ به سؤالم که چرا شکنجه گران معمولاً مجازات نمی شوند می خواست با آمار و ارقام ثابت کند که در سالهای اخیر تعداد پزشکانی که در نقاط مختلف جهان بدلیل مشارکت در اعمال شکنجه مجازات شده اند رو به افزایش بوده است.
دکتر مایلز یکی دیگر از چهره های شاخص مینی آپولیس در زمینه حقوق بشر است. او ریاست «مرکز مطالعه اخلاق پزشکی» Center for Bioethics در دانشگاه مینسوتا را بر عهده دارد و در چندین سازمان بین المللی مشاور امور حقوق بشر و مهاجران است.
در واقع مشارکت پزشکان در شکنجه یک مشکل جهانی است که فقط به تازگی مورد توجه قرار گرفته. در حرفهء درمانی کم نیستند افرادی که در زندانها به شکنجه گران کمک می کنند یا اعمال شکنجه را گزارش نمی دهند. بگفته دکتر مایلز حتا «انجمن پزشکی آمریکا» American Medical Association تاکنون حاضر نشده است اعضای خود را بخاطر مشارکت مستقیم در شکنجه و آزار زندانیان در جاهایی مانند زندان ابوغریب در زمان اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی یا در بازداشتگاه نظامی آمریکا در گوانتانامو محکوم یا توبیخ کند.
با این حال نشانه های امیدوار کننده ای وجود دارد که این گونه رفتارها همیشه و در همه جا بدون مجازات نمی ماند. در دههء گذشته پزشکان عمومی، روان پزشکان و مددکاران بهداشتی بخاطر همدستی با جنایتکاران در کشورهایی مانند انگلیس، پاکستان، سریلانکا، آرژانتین، شیلی، برزیل، صربستان، سودان و لیبریه محاکمه و مجازات شده اند.
دکتر مایلز گفت: «ما وظیفه داریم مسؤلیت پذیری را به عموم آموزش دهیم. مسؤلیت پذیری و مجازات پزشکان شکنجه گر کار پیچیده ای است که به زمان و تلاش مستمر احتیاج دارد. ما سعی داریم از طریق پیشنهاد لوایح قانونی در سطح کشور و از طریق کنوانسیون های بین ال مللی مشارکت پزشکان در شکنجه و جنایت های دولتی را کاهش دهیم و آنها را به دادگاه بکشانیم.»
***
«مرکز قربانیان شکنجه» Center for Victims of Torture در محله ای مسکونی در مینی آپولیس قرار دارد. ساختمان آن در واقع قبلاً یک خانه بوده و شباهتی به درمانگاه ندارد. هدف این بوده که آسیب های جسمی و روانی افرادی که مورد شکنجه قرار گرفته اند در محیطی آرام بخش مورد مداوا قرار بگیرد.وقتی زنگ در را زدم، یک زن آمریکایی ایرانی الاصل که منشی مرکز است به استقبال آمد. تعدادی از کسانی که به علت ناراحتی های ناشی از شکنجه به این مرکز مراجعه کرده اند ایرانی بوده اند اما اکثر دیگران از حدود ۶۰ کشور و بخصوص قاره آفریقا آمده اند.
به گفته «روث بَرِت رندلر» Ruth Barrett-Rendler معاون رئیس این سازمان، قربانیان در یک دورهء ده هفته ای مورد معالجه قرار می گیرند. این دوره با تشخیص آثار مختلف شکنجه شروع می شود و سپس بر اساس نیازهای ویژهء هر قربانی راههای درمان و مداوا پیگیری می شود. در همین حال پزشکان و روان کاوان برای انتقال و اشتراک تازه ترین تجربه ها و نظریه های درمانی هر هفته گرد هم می آیند.
اتاق های این مرکز به گونه ای طراحی شده اند که هیچگونه شباهتی به محیط زندانها، که یادآور تجربه های دردناک هستند، نداشته باشند. آثار هنری زیبا و دل انگیزی بر دیوارها آویزان شده و در همه جا عمداً رنگهایی بکار برده اند که قربانیان حس کنند در محیطی اطمینان بخش و خانگی هستند. حتا تلاش شده است که دیوارهای مرکز، بر خلاف دیوارهای زندانها که زاویه ۹۰ درجه دارند، پیچ و قوس داشته باشند.
این سازمان، که در چند کشور آفریقایی و خاورمیانه ای نیز درمانگاه های کوچک و صحرایی دایر کرده، در ۱۹۸۵ بر اساس تجربیات اولیه یک سازمان مشابه در دانمارک به نام «شورای بین المللی توانبخشی قربانیان شکنجه» International Rehabilitation Council for Torture Victims تآسیس شده و بودجه آن توسط دولت آمریکا و نیز گروههای مستقل و افراد خیر تآمین می شود.
***
در ادامه «تور مدنی» که جیمز برایم ترتیب داده بود، به جلسه های دو گروه ضد جنگ و ضد شکنجه رفتیم. یکی از آنها انجمنی بود بنام «زنان مخالف جنون نظامی» Women Against Military Madness بود و دیگری اتحادیه ای بنام «پروژه صلح مینسوتا» Minnesota Peace Project که بیش از ۸۰ گروه ضد جنگ از سراسر این ایالت در آن عضویت دارند.
«کاولین رالی» Coleen Rowley یکی از اعضای اصلی «زنان مخالف جنون نظامی» است. او قبل از بازنشستگی اش به مدت ۲۴ سال در سازمان پلیس فدرال آمریکا «اف بی آی» کار کرد و جزو بزرگترین منتقدان این سازمان در ارتباط با واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ است. رالی در برابر اعضای کمیته ویژه مجلس سنا «اف بی آی» را متهم کرد که به هشدارهای مأموران این سازمان در مورد تروریست هایی که در آموزشگاههای خلبانی برای حمله به برج های مرکز تجارت جهانی در نیویورک تعلیم می دیدند توجه نکرد.
در همین حال یکی از موضوعات مورد بحث در «پروژه صلح مینسوتا» Minnesota Peace Project مسئله تلفات غیر نظامی در اثر بمباران های آمریکا در پاکستان و یمن توسط پهبادهای بدون سرنشین است. اعضای این گروه در جلسه خود ضمن گفتگو و تبادل نظر اشاره کردند که این حملات بر خلاف کنوانسیون های نظامی است و بخاطر کشته شدن افراد بی گناه احساسات ضد آمریکایی را تشدید می کند و احتمال حملات متقابل تروریستی علیه آمریکا را افزایش می دهد. در این جلسه تصمیم گرفته شد که با اعضای ایالتی در مجلس نمایندگان تماس گرفته شود تا آنها را به مخالف با ادامه بمباران توسط پهبادها ترغیب کنند.
***
در ملاقات ها و گفتگوهایم در مینی آپولیس دو نکته برایم جالب بود. از یک طرف گروههای مردمی نقش مهمی در اعمال فشار بر سیاست مداران و قانون گذاران دارند و به نوعی وجدان عمومی جامعهء آمریکا محسوب می شوند. اما از طرف دیگر تقریباً همه اعضای آنها را افراد میان سال و مسن تشکیل می دهد و بر خلاف دهه های ۱۹۶۰ و ۷۰، امروزه غیبت جوانان در جنبش های مدنی و حقوق بشری کاملاً محسوس است. در صورت ادامه این روند این سؤال پیش می آید که در آینده چه کسانی راه این گروه ها را ادامه خواهند داد؟ آیا بقا پیدا می کنند؟
بنظر می رسد در پی موفقیت جنبش های مترقی دهه های گذشته در تحقق و تثبیت آزادی ها و حقوق اساسیِ اقلیت های نژادی و مذهبی، زنان و همجنسگرایان، مبارزه مدنی مهم دیگری باقی نمانده. در همین حال جنگ ها و درگیری های آمریکا در عراق و افغانستان و غیره بر زندگی جوانان آمریکایی تأثیر منفی زیادی نگذاشته (سربازی در آمریکا اجباری نیست) و آنها را به سمت فعالیت های ضد جنگ نکشانده است.
به این ترتیب در صورت محو یا رکود جنبش ها و گروههای مدنیِ مردمی آیا جامعه آمریکا در آینده محافظه کار تر خواهد شد؟ یا نه، شاید با پیگیری اهداف حقوق بشری از طریق مراکز بزرگ آموزشی نظیر دانشکده حقوق دانشگاه مینسوتا یا سازمان های متشکل و حرفه ای مانند «عفو بین الملل»، «دیده بان حقوق بشر» و یا «طرفداران حقوق بشر» The Advocates for Human Rights که مرکز آن در مینی آپولیس است، نهادینه تر خواهد شد.
سازمان «طرفداران حقوق بشر» با داشتن بیش از ۳۰ سال سابقه، کتاب راهنمای جامعی برای فعالیت های حقوق بشری منتشر کرده که به علاقمندان کمک می کند که از حالت جنبشی بسمت تشکیلات حرفه ای بروند تا بتوانند در دستگاههای دولتی، مراکز قانون گذاری و سازمان های بین المللی نفوذ بیشتری داشته باشند و در نهایت تآثیر عمیقتری بگذارند. اینجا ببینید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر