انتخاب مجدد روحانی روابط ایران و کشورهای جنوب آسیا را نزدیکتر می کند

فاطمه امان، کارشناس ایران و کشورهای جنوب آسیا

آقای روحانی در نخستین دوره ریاست جمهوری اش، در راستای تنش زدایی رابطه ایران با کشورهای جنوب آسیا تلاش فراوانی کرد. نشانه این تلاش ها سرعت گرفتن بعضی قراردادهای زمین مانده و کم سرعت اقتصادی با هند بود که پیش از آن به علت وجود تحریم های بین المللی و فشار آمریکا از سرعت لازم برخوردار نبودند.

در طول سال های گذشته تحریم های بین المللی باعث شد ایران که به ویژه پیش از انقلاب یکی از متحدان اصلی کشورهای اروپایی و آمریکا بود، به دامن آسیا و جنوب آسیا رانده شود. هند در این زمینه عملا به یکی از بزرگترین طرف های قراردادهای اقتصادی ایران در منطقه تبدیل شد و نقشی کلیدی در سرنوشت اقتصادی ایران بازی کرد.

نکته این است که جسارت لازمی را که هند برای پیشبرد طرح های اقتصادی مشترک با ایران لازم داشت و در زمان وضع تحریم ها فاقد آن بود، با برجام و برداشته شدن بخشی از تحریم ها میسر شد. ا

حتمالا با تداوم سیاست خارجی دولت قبل و بدون وقفه و شکاف زمانی محسوس در این زمینه، می توان انتظار داشت که بسیاری از این طرح های اقتصادی به نتیجه نهایی نزدیک شوند.

قرارداد توسعه بندر چابهار یکی از این قرردادها است که در زمان آقای احمدی نژاد هم دنبال می شد و هندی ها هم نیازمند و علاقمند به ثمر رسیدنش بودند، اما تحریم های بین­المللی هند را از تصمیم گیری در این مورد بازمی داشت.

با روی کار آمدن دولت روحانی این طرح قوت بیشتری گرفت و از نو به جریان افتاد. ماجرای برجام و لغو برخی تحریم ها از یک سو و آب شدن یخ روابط بین ایران و غرب از سوی دیگر، به هند دل و جرات بیشتری داد تا قراردادها را توسعه بدهد.

در مورد ارتباط با پاکستان هم به سفر بسیار مفید آقای روحانی به این کشور اشاره می کنم. سفری که تحت الشعاع برخی مسائل سیاسی روز قرار گرفت و آنقدر که لازم بود در رسانه ها انعکاس پیدا نکرد. با این حال این سفر نتایج مفیدی در پی داشت.

گفت و گو در مورد به ثمر رساندن خط لوله گاز صلح که از ایران تا مرز پاکستان کشیده شده و در سایه فشارهای عدیده بر پاکستان منجمد مانده بود ممکن است از سایه و سکوت خارج شود. آقای روحانی در این سفر در مورد امنیت مرزهای مشترک با دولت پاکستان هم گفت و گو کرد.

این سفر باعث شد که پاکستان برای تسلیم شدن به فشارهای کشورهای عرب منطقه تردید جدی داشته باشد. نکته مهم و بارزی که از دوره نخست ریاست جمهوری آقای روحانی به شکل معقول تری مطرح شد مسئله مناقشه ایران و افغانستان بر سر آب هیرمند بود. هیات های مذاکره کننده تلاش کردند از منظر زیست محیطی و کارشناسی با مسئله مواجه شوند، اتفاقی که در دولت های پیشین رخ نداده بود.

پیشتر علت اصلی همه پیامد های خشکسالی و کم آبی، خودداری افغانستان از واگذار کردن حقابه ایران از آب هیرمند معرفی می شد. سیاسی کردن اختلاف ایران و افغانستان بر سر آب هیرمند نتایج بسیار مخربی دارد و این موضوع می توانست با بر سر کار آمدن یک کاندیدای اصولگرا بسیار جدی تر شود.

اختلاف نظر در مورد آب هیرمند و حقابه ایران، موضوع یک اختلاف 140 ساله میان ایران و افغانستان است. در دوره روحانی مذاکراتی هم در سطح مقامات بلندپایه دولتی و هم در سطح کارشناسی، برای پیدا کردن راه حلی در خصوص خشک شدن دریاچه هامون (که از هیرمند سیراب می شود) آغاز شد. مقوله هایی همچون ندانم کاری های دو طرف (چه ایران و چه افغانستان) که باعث خشک شدن آب این دریاچه شده بود مطرح شد. در این زمینه ها مسئولان محیط زیستی تلاش کردند دست از شعار «افغانستانی ها دارند حق آب ما را می خورند» بردارند و معضل رودخانه را از منظر غیر سیاسی و زیست محیطی دنبال کنند. هم ایران و هم افغانستان در این زمینه به کمک های بین المللی نیاز دارند و یک قدم مثبت در این زمینه ثبت تالاب هامون در فهرست ذخیره گاه های بین المللی بود. این کار بودجه بین المللی برای مدیریت تالاب را افزایش می دهد و بحث موضوع حق آبه وارد یک مسیر معقل تر می شود.

در حال حاضر تلاش های گسترده ای در راستای اعمال دوباره تحریم ها علیه ایران و منفعل کردن ایران در جریان است که لازمه عملی بودن آنها اتفاق نظر بین المللی علیه ایران است. به نظر می رسد با روی کار آمدن فرد میانه رویی مانند روحانی، اتفاق نظر جهانی علیه ایران تبدیل به کار دشوارتری شده باشد. آقای روحانی در چهار سال پیش رو دوران دشواری خواهد داشت هم از این نظر که مانع اتفاق نظر جهانی علیه ایران شود، باقی تحریم ها را از روی ایران بردارد، روابط با کشورهای جنوب آسیا را در حد متعادل و موزونی نگه دارد و البته بتواند ایران را به گزینه بهتری برای این کشورها تبدیل کند.