مجازات قاتلين بنيتا چه مى تواند باشد؟

مرگ بنیتا واکنشها و مباحث بسیاری را در بین مردم ایجاد کرد. برخی از این مباحث مربوطه به مجازات عاملین این حادثه بود. خیلی ها این سوال را دارند که سارقین ماشین به چه جرمی محکوم خواهند شد؟ آیا می توان آنها را به قتل عمد محکوم کرد؟ آیا رهاکردن کودک در ماشین توسط پدر جرم است؟ آیا آدم ربایی اتفاق افتاده و یا قتل عمد؟ پدر و مادر بنیتا در صورت حکم به قصاص تحت چه شرایطی می توانند قاتلین را قصاص کنند؟ اینها بخشی از سوالاتی است که در مورد جنبه حقوقی حادثه مطرح شده است.

اولین و مهمترین پرسش این است که آیا عمل سارقین ماشین قتل عمد محسوب می شود یا نه. در جواب به این سوال باید گفت که این مساله در حقوق ایران چندان روشن نیست به همین دلیل اختلافاتی در این مورد وجود دارد. برخی ها معتقدند عمل سارقین ماشین نسبت به رها کردن بنیتا ترک فعل بوده است نه یک فعل مثبت مادی به همین دلیل هم آنها مرتکب قتل عمد نشده اند چرا که قتل عمد با فعل محقق می شود و ترک فعل زمانی موجب جنایت عمدی می شود که ترک کنده موظف به انجام آن بوده است. بر طبق ماده 295 قانون مجازات اسلامی « هرگاه کسي فعلي که انجام آن را برعهده گرفته يا وظيفه خاصي را كه قانون بر عهده او گذاشته است، ترک کند و به سبب آن، جنايتي واقع شود، چنانچه توانايي انجام آن فعل را داشته است جنايت حاصل به او مستند مي‌شود و حسب مورد عمدي، شبه‌عمدي، يا خطاي محض است، مانند اين كه مادر يا دايه‌اي که شير دادن را برعهده گرفته است، كودك را شير ندهد يا پزشک يا پرستار وظيفه قانوني خود را ترک کند.» بنابراین اگر عمل سارقین ماشین را ترک فعل بدانیم نمی توان گفت آنها مرتکب قتل عمدی شده اند. اما در مقابل عده ای معتقدند که این عمل سارقین ترک فعل نیست چرا که سارقین بعد از آگاه شدن از حضور نوزاد در ماشین، شیشه های ماشین را در هوایی گرم بسته و خودرو را در مکانی بسیار خلوت و کم رفت و آمد رها کرده اند. این اعمال خود نوعی فعل مثبت مادی است و نمی توان آن را ترک فعل دانست. از طرف دیگر بر اساس قوانین ایران اگر فعل انجام شده نسبت به مقتول به سبب شرایط سنی نوعا کشنده باشد و قاتلین هم بدان آگاه بوده باشند قتل عمد محسوب خواهد شد. بر طبق بند پ ماده 290 قانون مجازات اسلامی: «هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنايت واقع شده يا نظير آن را نداشته و كاري را هم كه انجام داده است، نسبت به افراد متعارف نوعاً موجب جنايت واقع شده يا نظير آن، نمي‌شود لكن درخصوص مجنيٌ‌عليه، به علت بيماري، ضعف، پيري يا هر وضعيت ديگر و يا به علت وضعيت خاص مکاني يا زماني نوعاً موجب آن جنايت يا نظير آن مي‌شود مشروط بر آنكه مرتکب به وضعيت نامتعارف مجنيٌ‌عليه يا وضعيت خاص مکاني يا زماني آگاه و متوجه باشد» بنابراین اگر قبول کنیم که عمل سارقین فعل بوده است نه ترک فعل بر اساس این ماده می توانیم بگوییم رها کردن یک کودک هشت ماده در ماشین در حالی که شیشه ها بالا بوده و امکان اینکه کسی او را ببیند وجود نداشته قطعا نسبت به این نوزاد کشنده بوده و این مساله ای است که همگان می توانند آن را درک کنند.

در مورد آدم ربایی و سرقت نیز سوالاتی در این حادثه مطرح شده است. در مورد آدم ربایی باید گفت که به احتمال بسیار سارقین هنگام سرقت از وجود نوزاد در داخل خودرو اطلاعی نداشته اند و از ابتدا نیز صرفا قصد سرقت ماشین را داشته اند. به همین دلیل وقوع آدم ربایی در این حادثه بعید به نظر می رسد زیرا برای تحقق هر جرمی لازم است مرتکبین قصد ارتکاب آن جرم را داشته باشند در حالی که در این حادثه این قصد منتفی است. اما در مورد سرقت می توان گقت قطعا یکی از جرایم این سارقین سرقت است و به مجازات آن محکوم خواهند شد.

سوال دیگر مطرح شده این است که آیا این امکان وجود دارد که هر دو سارقین به قتل بنیتا محکوم شوند؟ در جواب این سوال باید گفت بله چنین امکانی وجود دارد. بر اساس قوانین ایران اگر چند نفر مشترکا مرتکب فعل مجرمانه ای شده باشند به صورتی که بتوان جرم را به همگی نسبت داد، همگی فاعل جرم محسوب شده و به مجازات آن جرم محکوم می شوند. در قتل نیز چنین است. در صورتی که عمل سارقین را فعل بدانیم و در در صورتی که ثابت شود هر دو تصمیم به ترک بنیتا گرفته و به طور کلی در عواملی که باعث مرگ بنیتا شده است هر دو به صورت موثر و مشترک نقش داشته اند،  در این صورت هر دو سارقین به قتل عمد و قصاص محکوم خواهند شد اما بر اساس مقررات قانونی اگر اولیا دم مقتول بخواهد دو قاتل را قصاص کند باید دیه یک قاتل را مشترکا به هر دو بدهد تا سپس امکان اجرای قصاص فراهم شود زیرا دو نفر در مقابل یک نفر قصاص می شود. در مورد بنیتا نیز در صورت اثبات قتل عمد و اثبات اینکه هر دو مرتکب قتل شده اند، خانواده بنیتا چنانچه بخواهند قصاص کنند لازم است یک دیه کامل مرد را مشترکا به قاتلین پرداخت کنند.

سوال قابل طرح دیگر تفاوت دیه بین زن و مرد در این پرونده است.  با توجه به اینکه دیه قتل زن نصف دیه مرد است اگر مردی زنی را بکشد ، اولیا دم مقتول اگر بخواهند قصاص کنند باید مابه التفاوت دیه زن و مرد یعنی نصف دیه مرد را به قاتل بدهند تا بتوانند ایشان را قصاص کنند. بر طبق ماده 382 قانون مجازات اسلامی «هرگاه زن مسلماني عمداً كشته شود، حق قصاص ثابت است لكن اگر قاتل، مرد مسلمان باشد، ولي دم بايد پيش از قصاص، نصف ديه كامل را به او بپردازد...» در مورد پرونده بنیتا عرض شود که اگر قتل توسط هر دو سارق صورت گرفته باشد یعنی اگر عمل آنها قتل عمد محسوب شود و در عین حال هر دو محکوم به قصاص شوند، اولیا دم بنیتا برای قصاص هر دو باید یک دیه کامل مرد به علاوه نصف دیه را به قاتلین بپردازند تا بتوانند آنها را قصاص کنند. نصف دیه بایت کشته شدن زن توسط مرد و یک دیه هم بابت اینکه دو نفر قصاص خواهد شد.  قابل ذکر است در صورت عدم پرداخت دیه به هیچ وجه امکان قصاص وجود ندارد. به هر حال دیه از طرف اولیا دم یا هر شخص حقیقی یا حقوقی دیگری باید به قاتلین پرداخت شده و سپس اقدام به قصاص شود

سوال دیگری که ذهن برخی ها را مشغول کرده است این است که آیا پدر بنیتا هیچ مسئولیتی بایت این اتفاق ندارد. در جواب باید گفت که متاسفانه در قوانین ایران سهل انگاری والدین در مواظبت از فرزندان مورد توجه قرار نگرفته است. فقط بر اساس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان نادیده گرفتن عمدی بهداشت و سلامت و آزار و اذیت کودک جرم انگاری شده و در قانون مدنی و سایر قوانین مرتبط در برخی از موارد ممکن است حضانت پدر یا مادر به دلیل عدم مواظبت سلب شود. این مورد هم در موارد نادری اتفاق می افتد. به هر حال عمل پدر بنیتا اگر هم سهل انگاری قلمداد شود از لحاظ قانونی هیچ برخوردی با ایشان نمی توان داشت.