عباس چمنیان؛ مدرسی که فقط مدرس نبود

پیام یونسی پور

یک تشابه بسیار ساده و در عین حال کلیشه ای میان دو اظهار نظر وجود دارد؛ یک آلمانی در ایران و یک ایرانی در هند انگار بدون آن که بدانند، از روی جمله های هم کپی کرده اند. نیازی هم به روخوانی از مصاحبه های دیگری نداشتند، «عباس چمنیان» و «وینفرد شفر» از نگاه به بازی تیم نوجوانان ایران، به برداشت هایی یک دست رسیده اند.

عباس چمنیان این روزها تازه روی تیتر رسانه ها نشسته و بدل به قهرمان ملی میان نوجوانان ایران شده است. پیش ترها او فقط یک مدرس ساده بود؛ کسی که اول بار در سال 90 در شهر سمنان روبه روی مربیانی که می خواستند دوره B مربی گری را بگذرانند، ایستاد و به آن ها تدریس کرد. از سال 88 به عنوان مدرس رسمی کنفدراسیون فوتبال آسیا و فیفا انتخاب شد و تا اسفند سال 94 در ایران تمامی سطوح مربی گری را در کلاس های رسمی فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا تدریس کرد. از مربی گری در فوتبال پایه تا آموزش دوره A فیفا در کارنامه اش هست.

اما عباس مشهور شده بود به مربی تئوری فوتبال ایران. داشت آرام آرام بدل می شد به یکی مثل «جلال چراغپور». از چراغپور یک خاطره در ذهن فوتبال ایران مانده است؛ وقتی اوایل دهه 80 سرمربی تیم «نیروی زمینی» تهران بود، در رخت کن، حریف را آنالیز کرد و وعده داد که اگر بازیکنانش همان چه او خواسته را اجرا کنند، «رئال مادرید» را هم می برند. همان روز نیروی زمینی چهار گل خورد، چهار گل دیگر نخورد و باخت.

عباس چمنیان با تبدیل شدن به یک چراغپور که تئوریسین فوتبال است، نه مربی عملیاتی، فاصله ای نداشت. او اردیبهشت ماه سال 1342 متولد شد اما نخستین بار در سال 1370 وقتی فقط 28 سال داشت، روی نیمکت مربی گری تیم «بسیج» مشهد نشست. در زمان خودش، جوان ترین مربی فوتبال ایران بود. اما به چشم نمی آمد. از سال 1377 تا سال 1390 بیش تر دوران مربی گری خود را وقف تیمی کرد به نام «پیام مشهد» که مثل فرزندش بود. در این دوره طولانی بر نیمکت مربی گری تیم ملی جوانان و «نفت و گاز» گچساران هم نشست اما چون هرگز موفقیت چشم گیری نداشت و به گزینه باشگاه های لیگ برتری بدل نشد، در حد یک مدرس ساده باقی ماند.

عباس چمنیان را در فوتبال ایران به عنوان مدرس معرفی می کردند، نه مربی. همین برایش آزار دهنده بود. در سال 1392، از بیستم آذرماه تا دوازدهم دی ماه مربیان لیگ برتر فوتبال ایران در دوره تکمیلی دوره مربی گری A فیفا در تهران زیر نظر او دوره دیدند اما خودش هرگز به نیمکت این تیم ها هم نزدیک نشد.

او حالا بدون در نظر گرفتن آن چه در بازی یک شنبه مقابل اسپانیا رخ خواهد داد، بهترین نتیجه تاریخ فوتبال ایران در رقابت های بین جهانی را از نظر آمار و ارقام گرفته است؛ چهار بازی، چهار پیروزی، 12 گل زده و فقط دو گل خورده در جام جهانی نوجوانان. تیمش روز سه شنبه مکزیک را حذف کرد و به جمع هشت تیم نهایی رسید. حریفش در تمامی چهار دوره اخیر جام جهانی نوجوانان، در جمع چهار تیم نهایی بود. حالا باید مقابل اسپانیا قرار بگیرد؛ تیمی که فرانسه را حذف کرده است.

عباس چمنیان تابوهای ذهنی در مورد خودش را تا حدودی شکسته است. او نه فقط یک مربی صرف بود و نه مدرس و معلمی که پای تخته به مربیان درس می داد. نتایج تیم ملی نوجوانان گویای فن مربی گری عباس بوده و آن چه به زبان می آورد، نشانه تشخص و فن بیانش در قامت یک معلم. او پیش از بازی با مکزیک، تیمی که یک بار در بازی دوستانه موفق به شکست دادنش شده بود، گفت: «ما دو چشم داریم در پیش روی صورت‎مان که جلو و آینده را ببینیم. ما گذشته را در فکرمان داریم و من هم به پشت سرم نگاه نمی کنم.»

برایش شاید ساده تر بود که با فرانسه بازی کند؛ تیمی که هفتم مهرماه امسال در سفر به هند و آغاز جام جهانی فوتبال، چهار بر صفر در بازی دوستانه شکستش داده بود. اما اسپانیا موفق شد فرانسه را دو بر یک شکست دهد و حریف ایران در یک چهارم نهایی جام جهانی شده است. چمنیان باز هم مثل یک معلم حرف می زند: «صحبت درباره ‌اسپانیا نیاز به پیچیدگی خاصی ندارد. می‌دانیم که آن‌ها آکادمی فوتبال قدرتمندی دارند و این بازیکنان از این آکادمی‌ها وارد سطح اول فوتبال دنیا می‌شوند. خود من قبل از دیدار با ‌اسپانیا دوست داشتم که با این تیم بازی کنیم چرا که یک چالش بسیار خوب برای بازیکنان‌مان است.»

نکته کلیدی در کلام سرمربی نوجوانان این جا است: «فلسفه من در مربی گری این است که از چالش‌های بزرگ استقبال کنم. دوست داشتم با اسپانیا بازی کنیم چون چالش بزرگی برای ما است؛ برای تک تک ما. من و بازیکنانم که می خواهیم تجربیات بزرگ و جدیدی را به دست بیاوریم، باید از این بازی استقبال کنیم.»

تشابه در همین نقطه به وجود می آید؛ ویفرد شفر آلمانی در ایران سرمربی «استقلال» است. پس از شکست چهار بر صفر تیم ملی آلمان مقابل نوجوانان ایران، در اینستاگرام خود نوشت: «بد نبود!»

در کنفرانس خبری روز پنج شنبه هم گفت که فقط 15 دقیقه از بازی ایران مقابل آلمان را دیده و از این که نوجوانان کشورش بیش از چهار گل نخوردند، خوشحال است. شاه بیت کلامش در مورد نوجوانان ایران این جا بود: «خیلی از آدم‌ها از آلمان با من تماس گرفتند و بابت پیروزی تیم نوجوانان ایران به من تبریک گفتند. نمی دانم چرا؟ چون من مربی آن ها نیستم. اما می توانم برای این تیم آرزو کنم و امیدوار باشم که اعضای این تیم در کنار هم بمانند. این باید بزرگ ترین هدف شما باشد؛ نگه داشتن بازیکنان و مربیانش کنار هم.»

شفر از آلمان می آید. «کریستین ووک»، سرمربی تیم ملی نوجوانان آلمان پیش از آغاز رقابت ها خبر از پایگاه های استعدادیابی و تیم های پایه در فوتبال آلمان داد که بیش از یک و نیم میلیون نوجوان و جوان آلمانی را به صورت حرفه ای آموزش می دهند. شفر تازه هنوز عمق فاجعه و حد فاصله ها را ندیده است. بعید است در یک ماه حضورش در ایران فهمیده باشد که عباس چمنیان برای پیدا کردن استعدادها در فوتبال ایران، استان به استان که نه، شهر به شهر و روستا به روستا در تمام ایران چرخیده است. بیش از یک سال پروسه استعدادیابی و تست و ایران گردی کادر فنی تیم ملی نوجوانان ایران زمان برد.

هر دو مربی حالا به صورت کلیشه ای به آینده نگاه می کنند. شفر از ایرانیان می خواهد این بچه ها را رها نکنند: «زمانی که در "العین" بودم، تیم زیر 17 سال آن ها هم خوب نتیجه گرفتند و سال ها در کنار هم بودند و چهار بازیکن آن تیم در تیم بزرگ سالان العین و تیم ملی امارات بازی کردند. همان تیم در المپیک لندن هم حاضر بود. من مربی تیم ملی نیستم اما این تیم آینده فوتبال ایران است.»

عباس چمنیان اما فقط یک بازی با اسپانیا و برد و باخت احتمالی را بی اهمیت می داند: «ما یک سال کنار هم بودیم، به این جا رسیدیم. شاید اگر سال ها این بچه ها حفظ شوند و کنار هم باقی بمانند، به بالاترین درجه های فوتبال جهان برسند.»

این معادله چند مجهولی و غیرقابل حل نیست؛ یک دستور کار ساده، دقیقا به همان سادگی که شفر و چمنیان مستقیما اشاره کرده اند را می توان عملی کرد. عباس چمنیان شاید امروز قهرمان فوتبال ایران شده باشد اما امثال او که در کلاس های فیفا تدریس می کنند، دستیار مربیان لیگ برتری شده اند یا حتی از لیگ یک هم دور مانده اند، کم نیستند. نسل کنونی فوتبال ایران را «اکبر محمدی» در تیم ملی جوانان ایران ساخت و «محمدرضا اخباری»، «روزبه چشمی»، «بهنام برزای»، «یوسف وکیا»، «احسان پهلوان»، «فرشید اسماعیلی»، «سردار آزمون» و «علیرضا جهانبخش» را به فوتبال ایران معرفی کرد. محمدی این فصل دستیار «اکبر میثاقیان» در «سیاه جامگان» بود.

شفر ار «محافظت ملی» در فوتبال ایران حرف زده است؛ مراقبتی که شامل بازیکنان و مربیان می شود. اما آیا بعید است که سه سال بعد عباس چمنیان را دستیار یک مربی در لیگ یک ببینیم یا هر یک از این ستاره های نوجوان را در حال دست فروشی در شهرهای ایران؟