پسرفت ایران در برابری جنسیتی؛ رتبه ۱۴۰ در بین ۱۴۴ کشور

فریبا مرادی پور

مجمع جهانی اقتصاد در تازه ترین گزارش خود در خصوص برابری جنسیتی اعلام کرد ایران با یک رتبه افت نسبت به سال گذشته، در جایگاه  ۱۴۰ در بین ۱۴۴ کشور دنیا قرار دارد.

این مجمع هر ساله با بررسی چهار شاخص مشارکت اقتصادی، آموزش و تحصیل، بهداشت و درمان و قدرت سیاسی، گزارشی از شکاف جنسیتی و فاصله میان زنان و مردان در کشورهای مختلف دنیا در بهره مندی از فرصت ها و مشارکت در امور مختلف را تهیه و منتشر می کند. 
در گزارش سال ۲۰۱۷ مجمع به مانند سال قبل، ایران در بین پنج کشوری قرار گرفته است که کم ترین برابری در بین زنان و مردان جامعه را دارد و نیز به مانند سال گذشته، ایسلند در جایگاه بهترین و یمن در جایگاه بدترین کشورهای دنیا از نظر برابری جنسیتی هستند.

طبق این گزارش، در سال ۲۰۱۷ میانگین برابری جنسیتی در دنیا ۳۲درصد بوده است که در مقایسه با ۳۱.۷ درصد سال گذشته، اندکی بهبود یافته است.

در مجموع بررسی های انجام شده در این گزارش در بین ۱۴۴کشور دنیا، ۹۶درصد برابری جنسیتی در حوزه بهداشت و سلامت دیده می شود که تغییری نسبت به سال گذشته نداشته است. هم چنین برابری زنان و مردان در برخورداری از آموزش و تحصیل ۹۵درصد است که بهبود جزیی نسبت به سال قبل نشان می دهد. هرچند نابراری جنسیتی در شاخص مشارکت اقتصادی و قدرت سیاسی هم چنان باقی مانده است به طوری که تنها ۵۸درصد برابری جنسیتی در مشارکت اقتصادی مشاهده شده که پایین ترین مقدار این شاخص از سال 2008 تاکنون بوده است. در قدرت سیاسی نیز تنها ۲۳درصد از شکاف جنسیتی در دنیا پر شده است که کم ترین برابری در بین دو جنس بوده و بهبودی اندک ولی پایدار در سال های گذشته تا کنون داشته است.

این گزارش هم چنین یادآوری می کند ۶۰کشور موفق شده اند شکاف جنسیتی خود را نسبت به سال گذشته کم تر کنند اما ۸۲کشور در این زمینه ناموفق عمل کرده اند.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است با روند کنونی، ۲۱۷سال طول می کشد که برابری اقتصادی میان زنان و مردان جهان برقرار شود. هم چنین ۱۳سال برای ایجاد برابری در عرصه آموزش، ۹۹سال برای برابری در عرصه قدرت سیاسی و ۱۰۰سال برای برابری در این شاخص ها در بین زنان و مردان زمان نیاز خواهد بود. 
البته در مناطق مختلف جغرافیایی وضعیت متفاوت است به طوری که با سرعت کنونی، تساوی جنسیتی در اروپای غربی در طی ۶۱سال، در اروپای شرقی در ۱۲۸سال و در خاورمیانه در ۱۵۷سال دست یافتنی خواهد بود.

مجمع اقتصاد جهانی هم چنین برای نشان دادن اثرات سوء نابرابری، هزینه آن را در کشورهای بزرگ و مطرح دنیا محاسبه و ارزیابی و اعلام کرده است چنان چه تساوی جنسیتی کامل در عرصه اقتصادی تامین شود، یک هزار و ۷۵۰میلیارد دلار به تولید ناخالص ملی در ایالات متحده امریکا افزوده خواهد شد. در سایر کشورها نیز چین با دو هزار و ۵۰۰میلیارد دلار، بریتانیا با ۲۵۰میلیارد دلار، ژاپن با۵۵۰میلیارد دلار، فرانسه با۳۲۰میلیارد دلار و آلمان با ۳۱۰میلیارد دلار رشد تولید ناخالص ملی مواجه خواهند شد.

ایران در سال ۲۰۱۷میلادی در شاخص مشارکت اقتصادی در رتبه ۱۴۰برابری جنسیتی و در شاخص سلامت در رتبه ۱۳۵، در تحصیلات در رتبه ۱۰۰ و در قدرت سیاسی در رتبه ۱۳۶ جهانی قرار دارد. اما بررسی امتیاز ایران در بخش های مختلف نشان می دهد که به جز در حوزه سلامت، از سال ۲۰۰۶ (سال شروع بررسی ها) تاکنون بهبودی جزیی در سایر بخش ها داشته است. در این سال، پایین ترین میزان برابری جنسیتی را در قدرت سیاسی با مقدار 0.046 و سپس مشارکت اقتصادی با مقدار 0.357  داشته و در بخش آموزش و سلامت هر کدام با 0.965 و 0.963، بالاترین تساوی جنسیتی را دارا بوده است. لازم به ذکر است که شاخص جهانی برابری جنسیتی، عددی بین صفر و یک است و هر چه این عدد به صفر نزدیک تر شود، به نابرابری مطلق نزدیک تر می شویم و مقادیر نزدیک تر به یک، سطوح بالاتر برابری را نشان می دهند.

در سال ۲۰۱۷ میلادی تمامی زیرشاخص های بررسی شده در بخش مشارکت اقتصادی در ایران کم تر از میانگین جهانی بوده اند به طوری که ایران از نظر زیر شاخص برابری مشارکت نیروی کار در رتبه بسیار پایین ۱۴۳دنیا قرار گرفته است. هم چنین در زیر شاخص دریافت حقوق برابر به ازای کار برابر نیز در جایگاه ضعیف ۹۹ جهانی قرار گرفته است زیرا زنان ایرانی  به ازای کار برابر با مردان، تنها ۵۸ درصد حقوق آنان را دریافت می کنند. حال آن که میانگین برابری حقوق دریافتی زنان و مردان در دنیا ۶۳.۴ درصد است.

 اما در حوزه آموزش و تحصیلات، تساوی جنسیتی بیش تری را شاهد هستیم به طوری که زنان ایرانی در موقعیتی مشابه، در میانگین جهانی و اندکی بالاتر از آن قرار دارند و به جز در مقطع متوسطه، در سایر مقاطع تحصیلی برابری زنان و مردان ایرانی بالاتر از متوسط جهانی است. هم چنین ایران با ۱۰۰درصد برابری در آموزش ابتدایی، در جایگاه اول دنیا در این زیر شاخص قرار گرفته است.

در بخش سلامت نیز برابری جنسیتی در ایران در موقعیتی مشابه میانگین جهانی قرار دارد. از طرف دیگر، در شاخص قدرت سیاسی به دلیل داشتن تعداد معدود زنان در مجلس شورای اسلامی و نداشتن هیچ وزیر و استاندار زن، در رده بسیار پایین ۱۳۶ دنیا قرار گرفته است. از نظر امتیازی هم در این زمینه فاصله زیادی با سایر کشورهای دنیا دارد. 
در مجموع، بالاترین برابری در ایران مربوط به تحصیلات ابتدایی و نابرابرترین عرصه برای زنان ایرانی، مربوط به عرصه سیاست و تصدی پست های سیاسی کشور است.

به نظر می رسد یکی از اصلی ترین علل قرار گرفتن ایران در این رتبه نامناسب، عدم دخالت دادن زنان ایرانی در پست های مهم سیاسی، مدیریتی و اداری است؛ پارمتر مهمی در بررسی قدرت سیاسی و اجتماعی زنان جامعه که علی رغم وعده های حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۵ و افزایش مطالبه و سهم خواهی زنان کشور برای پست هایی چون وزارت و استانداری و ... هم چنان محقق نشده باقی مانده است.

رشد فزاینده بی کاری در بین زنان، به ویژه میان قشر جوان و تحصیل کرده و نیز میزان حقوق دریافتی آن ها در محیط کار نیز عامل دیگری است که شکاف بین مردان و زنان در ایران را وسیع کرده است؛ موضوعی که در سخن رانی ها و نقل قول های اکثر متولیان و مسوولان کشور هم به کرات می شنویم ولی درعمل اقدام موثری را در این زمینه مشاهده نکرده ایم.