دغدغه های آخر سال خبرنگاران؛ بحران مالی، کاغذ، تعدیل و حالا طرح ترافیک

فرید کلانی، شهروند خبرنگار

طی یک دهه اخیر، وضعیت مالی رسانه های ایران وارد مرز بحران شد و رسانه های خصوصی در رقابت با نشریات و خبرگزاری های دولتی و نظامی، دست ها را به نشانه تسلیم بالای سر بردند. اما حالا بحران کاغذ و نقدینگی حتی رسانه های دولتی را هم تهدید می کند. آخرین نمونه، اعتراض خبرنگاران موسسه مطبوعاتی «ایران» به پرداخت نشدن حقوق های معوقه خود بود.

آذرماه امسال، چند کانال تلگرام خبر از نارضایتی خبرنگاران و کارکنان این روزنامه دولتی دادند. کانال «دولت بهار» نوشت: «خبرنگاران روزنامه ایران می گویند سرنوشت زندگی قریب به ۵۰۰ پرسنل روزنامه ایران در گروگان اختلاف مدیرعامل ایرنا با موسسه ایران است.»

پنجم دی ماه، «محمد خدادی» از سمت مدیرعاملی خبرگزاری «ایرنا» استعفا داد. ناتوانی در حل مشکلات مالی روزنامه و خبرگزاری دولت، مهم ترین دلیل کنار رفتن خدادی بود.

این نگرانی فقط مختص به رسانه های دولتی نیست؛ آن ها تقریبا آخرین ترکش های بحران اقتصادی در رسانه ها را روی تن خود می بینند. آذرماه امسال، «مهدی رحمانیان»، مدیر مسوول روزنامه «شرق» خبر از کاهش تعداد صفحات روزنامه های خصوصی در ایران داد. او گفت برخی روزنامه ها چهار و برخی دیگر هشت صفحه از مجموع تعداد صفحات خود را کم کرده‌اند. بحران کاغذ، داستان تکراری سال های اخیر مطبوعات ایران است.

«مسعود»، یکی از خبرنگاران اقتصادی خبرگزاری های ایران به «ایران وایر» می گوید: «وقتی شما حداقل یک دهه در رسانه های ایران کار کنید، با دو دوره بحرانی در طول سال آشنا هستید؛ یکی سه ماهه نخست سال است و دیگری میانه های بهمن تا پایان سال.»

او دلیل بحران پایان سال را پرداخت عیدی کارکنان و عدم دریافت به موقع یارانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز هزینه آگهی ها می داند. اما می گوید بحران سه ماهه اول بی ارتباط با پایان قرارداد آگهی ها و افزایش قیمت کاغذ نیست. او معتقد است طی دو سال اخیر، این بحران در تمام طول سال برای رسانه ها، به ویژه روزنامه ها بیش تر شده است: «دغدغه اصلی در زمستان، پرداخت شدن به موقع عیدی کارکنان است؛ برای نمونه، سال گذشته روزنامه "اعتماد" در آخرین روزها عیدی کارکنانش را داد. مجلات و هفته نامه هایی مانند "صدا"، "مهرنامه"، "سیاست‌نامه"، "تجربه" و... هم که به صورت خصوصی اداره می شوند، حقوق و عیدی بخشی از پرسنل خود را بعد از نوروز پرداخت کردند. این مساله حالا نگرانی همه خبرنگاران و پرسنل فنی روزنامه ها و خبرگزاری های مستقل ایران شده است.»

چنین بحرانی تقریبا برای رسانه های نظامی و نزدیک به سپاه پاسداران دور از انتظار است. اما خبرگزاری «تسنیم» هم طی سه ماه اخیر، بخش عمده ای از اضافه حقوق پرسنل خود را قطع کرده است. خبرگزاری «مهر» نیز که وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است، چندان از ترکش های این بحران مالی دور نمانده است. روزنامه «جام جم»، وابسته به سازمان صداوسیما هم دی ماه امسال بیش از 110 نفر از پرسنل خود را تعدیل کرد.

«مهرداد»، یکی از خبرنگاران روزنامه جام جم می گوید بیش از 20 نفر از تعدیل شده ها، از تحریریه این روزنامه بودند و دلیل اصلی این تعدیل زودهنگام، بحران مالی موسسه مطبوعاتی جام جم بوده است.
او به «ایران وایر» می گوید: «گفتند می خواهیم شب عید کسی خراب نشود، برای همین سه ماه قبل از عید تعدیل کردیم!»

روزنامه «خبرورزشی» به عنوان پرتیراژترین روزنامه ورزشی ایران هم به پرسنل خود اعلام کرده است که احتمالا در پایان سال 96 تعدادی از خبرنگاران و پرسنل فنی خود را تعدیل خواهد کرد.
روزنامه «جامعه فردا» اما یکی از روزنامه هایی بود که در نمایشگاه مطبوعات امسال پر رنگ حاضر شد ولی کم تر از دو ماه بعد با اعلام ناتوانی اقتصادی در اداره خود به عنوان رسانه مستقل، از ادامه انتشار انصراف داد.

افزون بر دغدغه های مالی روزنامه نگاران ایران، زمستان امسال را طرح جدید شهرداری و شورای شهر تهران به کام خبرنگاران تلخ تر کرده است. روز دهم بهمن ماه، «سید حسن رسولی»، نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران به صورت قطعی خبر از لغو سهمیه «طرح ترافیک» خبرنگاران در سال 96 داد. طی سال های اخیر، خبرنگاران فعال رسانه ها از سهمیه طرح ترافیک برای عبور و مرور در تهران برخوردار بوده اند. این سهمیه البته شامل قضات قوه قضاییه، بخشی از وکلای مورد تایید دادگستری، مدیران شهرداری و ... هم می شد.

«انجمن روزنامه نگاران ورزشی» در بیانیه ای خطاب به شورای شهر تهران نوشته است: «با نگاهی به موقعیت مکانی بسیاری از اماکن سیاسی، اقتصادی، ورزشی، اجتماعی، فرهنگی و...، حتی شورای اسلامی شهر تهران، مجلس، وزارت خانه ها، نهادها، مراکز مهم ورزشی تهران، اعم از فدراسیون ها، استادیوم ها، سالن های ورزشی، آمفی تآترها و حتی بسیاری از خبرگزاری ها، سایت ها، روزنامه ها، مجلات و...، در می یابیم در نواحی واقع شده اند که جزو مناطق طرح ترافیک محسوب شده و بالطبع اصحاب رسانه جهت سهولت در تردد برای تهیه گزارش خبری و تصویری، به طور روزانه نیاز به مجوز طرح ترافیک دارند. این در حالی است که خبرنگاری جزو مشاغل سخت محسوب شده و بنا بر آمار جهانی، خبرنگاران ایرانی پایین ترین حقوق را در میان خبرنگاران دیگر کشورهای جهان دریافت می کنند. در حالی که کشتی بسیاری از خبرگزاری ها، سایت ها، روزنامه، مجلات و... به دلیل مشکلات مالی به گل نشسته و بسیاری از زحمت کشان اصحاب رسانه بی کار شده اند، اتخاذ چنین تصمیمی از سوی اعضای شورای اسلامی شهر تهران، تیر خلاصی خواهد بود بر پیکره باقی مانده اصحاب رسانه کشور.»

اما انگار قرار نیست ساکنان این «کشتی های به گل نشسته» با چنین نامه نگاری هایی، به حق اولیه خود برسند. شورای شهر تهران خبر داده که «لایحه مجوز ورود به مرکز تهران» در شورای شهر تصویب شده است.

«کیان» از خبرنگاران ورزشی با سابقه در ایران است. او به «ایران وایر» می گوید: «این که می گویند ما این طرح را برای همه قطع کردیم، بیش تر توهین آمیز است. شما باور می کنید که به قضات سهیمه طرح ترافیک ندهند؟ نماینده های مجلس چه طور؟ شما فکر می کنید برای مدیران شهرداری اصلا اهمیتی دارد که طرح ترافیک بگیرند یا نه؟ وقتی با خودروی شورای شهر تردد می کنند، اصلا چه نیازی به طرح ترافیک دارند؟»

اعضای شورای شهر مدعی هستند با قطع سهمیه طرح ترافیک نهادها و مشاغل، آلودگی هوای تهران را کنترل خواهند کرد. اما همین شورا، جدولی برای خرید «طرح ترافیک سال 97» تصویب کرده است. کیان به «ایران وایر» می گوید: «شما برای این که این جدول را بفهمید، باید ریاضی محض خوانده باشید؛ آن هم با بالاترین رتبه از دانشگاه "شریف". وگرنه این جدول حل شدنی نیست.»

می توان با مرور این جدول درک کرد که شورای شهر و شهرداری تهران طرح ترافیک سالیانه را با قیمت پایه هشت میلیون تومان در سال 97 می فروشند. «معصومه»، از خبرنگاران فرهنگی یکی از خبرگزاری ها به «ایران وایر» می گوید: «شما کافی است به جدول یک نگاه ساده بیاندازید؛ شهرداری تهران می گوید کسانی که پول دارند، وارد طرح ترافیک بشوند، خبرنگاران و قشرهای دیگر اما نه. اگر مشکل آلودگی هوا و محیط زیست بود، ایرادی نداشت، می گفتیم هیچ کس حق ورود ندارد و ما هم جزیی از مردم. ولی من در همین سال های اخیر کسانی را می شناسم که بدون داشتن آرم وارد محدوده های طرح ترافیک می شدند و آخر سال تمام جریمه ها را یک جا پرداخت می کردند. حتی برای آن ها مهم نبود که رقم جریمه ها دو برابر شود. حالا هشت تا 12 میلیون می دهند، یک سال با خیال راحت وارد محدوده طرح ترافیک خواهند شد.»

هنوز مشخص نیست میان تمام اقشار، چرا باید سهمیه خبرنگاران قطع می شد. حتی اگر شورای شهر یا شهرداری تصمیم به فروش هوای تهران گرفته بودند، باز هم می توانستند سهمیه شناور و قطعی خبرنگاران ساکن در تهران را حفظ کنند.

اوضاع پایان سال رسانه ها چندان مساعد نیست. دغدغه های مالی، خطر تعدیل های گسترده در اسفندماه و حالا احتمال جدی از دست دادن سهمیه طرح ترافیک، بخشی از مشغله های فکری خبرنگاران شده است.