«مرزِ» کارگردان ایرانی-دانمارکی، جلوه روز سوم جشنواره کن

در جشنواره کن خبرها زود کهنه می‌شوند. هنگام نوشتن این خطوط که روز سوم جشنواره به پایان رسیده، فیلم «همه می‌دانند»، ساخته اصغر فرهادی که فیلم افتتاحیه بود و کارگردان و ستارگانش در شب اول جشنواره تمام نگاه‌ها را جلب خود کرده بودند نزد خیلی‌ها فراموش شده؛ اما هنوز در گوشه کنار بالکن روزنامه‌نگاران، هما‌ن‌جایی که فیلم‌نویسان از سراسر دنیا می‌آیند و با قهوه‌های مجانی «نسپرسو» و اینترنت مجانی شرکت «اورنج»، روز و شب‌شان را می‌گذرانند، حرف فیلم فرهادی هست.

قبلا نوشتم فیلم منتقدین را دودسته کرده و با گذشت دو روز همین تصویر تایید شده. خیلی‌ها بی‌رحمانه به‌ «سریال تلویزیونی» بودن آن تاختند و بعضی دیگر آن‌را ستوده‌اند گرچه گفته‌اند شاید جزو بهترین‌های فرهادی نباشد. اما حتی منتقدی مثل ریچارد پورتونِ نیویورکی که در گپی با ایران‌وایر گفت فیلم را «دوست نداشته»، در نقدی که برای «دیلی بیست» نوشت اذعان داشت که شب افتتاحیه «محترمانه»ای بوده است. نقطه اشتراک همه این است که این بهترین فیلم «فرهادی» نیست اما به هیچ وجه فیلم ضعیفی هم نیست. می‌توان گفت اگر این فیلم را کارگردانی غیر از فرهادی که این همه انتظار از او وجود دارد به کن آورد احتمالا تحسین‌های بیشتری می‌شنید. نظری که لیزا اندرسون، منتقد مجله معتبر «اسکرین» هم در گپی با ایران‌وایر تایید کرد. 

نقطه اشتراک همه این است که «همه می‌دانند» بهترین فیلم «اصغر فرهادی» نیست اما به هیچ وجه فیلم ضعیفی هم نیست. 

یکی دیگر از دلایل زبانزد بودن فیلم فرهادی این بود که در مرکز دعوای نت‌فلیکس و کن قرار گرفته. همین سال پیش بود که دو فیلم نت‌فلیکسی جزو بخش مسابقه کن بودند و همه صحبت‌ها حاکی از احتمال آشتی بین سینمای روی پرده و سینمای اینترنتی بود اما امسال دو طرف شمشیرها را از رو بسته‌اند. نت‌فلیکس سخت در تلاش بود تا «همه می‌دانندِ» اصغر فرهادی را بخرد تا این فیلم در جهان انگلیسی‌زبان به جای روی پرده سینما رفتن فقط از طریق این شبکه اینترنتی در دسترس باشد. اما شرکت پخش‌کننده «فوکوس فیچرز» (که بخشی از استودیو یونیورسال است و قبلا حق پخش فیلم در اسپانیا را خریده بود) موفق شد بر رقبایی همچون «یو تی ای» و «ممنت»و (شرکتی فرانسوی که با پخش «جدایی نادر از سیمین» از ابتدای شهرت جهانی فرهادی کنار او بوده) پیروز شود و حق پخش جهانی فیلم را به دست آورد.

این شرکت اعلام کرده فیلم فرهادی را در آمریکا، کانادا، بریتانیا، استرالیا، نیوزلند، آفریقای جنوبی، هند، چند کشور آسیای شرقی و خاورمیانه از جمله ایران پخش می‌کند. امید «فوکوس» این است که در شب جایزه‌های کن، خاویر باردم یا پنه‌لوپه‌کروز دست خالی خانه نروند تا اقبال فیلم بالاتر هم برود. حتی احتمال این هست که اسپانیا امسال این فیلم را به عنوان نامزد خود برای جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان معرفی کند.

اما روز سوم کن، توجه‌ها به جای فرهادیِ شهیر معطوف به کارگردان دانمارکیِ متولد ایرانی بود که با دومین فیلمش به کن آمده و از همین حالا می‌توان اقبال بلندی برای او متصور شد. علی عباسی دو سال پیش با «شلی» در جشنواره برلین (که پس از کن مهمترین رویداد سینمایی جهان است) حاضر شده بود و نشان داده بود کارگردانی صاحب سبک و جدی در ژانرِ فیلم‌های فانتزی/دلهره‌آور است. او در فیلم «مرز»، که عباسی با آن به بخش «نوعی نگاهِ» جشنواره کن آمده، نیز همان المان ها را با خود آورده است: جنگل‌های اسکاندیناوی و خانه‌های دورافتاده؛ این‌که نوزاد انسان در عین بی‌گناهی بتواند نماد شرارت هم باشد؛ لحظات کمیک و خنده‌دار در حین فضای ژانر ترسناک و دلهره. 

عباسی در «مرز»، که مثل فیلم قبلی‌اش در سوئد می‌گذرد، جسارت استفاده از عوامل ماوراالطبیعه را بیشتر کرده و دو شخصیت اصلی فیلمش در واقع انسان نیستند؛‌ آن‌ها غول‌های موسوم به «ترول» هستند که والدین‌شان موشِ آزمایشگاهی بیمارستان‌های انسان‌ها شده‌اند و فرزندان‌شان را بدون اطلاع از آن‌ها بزرگ کرده‌اند. شخصیت اصلی فیلم زن مرزبانی است که از کودکی با این فکر بزرگ شده که مشکل کروموزومی دارد و انسانی کریه‌الچهره است. جریان زندگی او وقتی عوض می‌شود که با «مرد» دیگری آشنا می‌شود که می‌تواند به او در یافتن گذشته‌اش کمک کند؛ مردی که به زودی معلوم می‌شود مرد نیست. 

علی عباسی با فیلم مرز نشان داده که ژانر بسیار دشوار فیلم‌های فانتزی/دلهره را خوب می‌شناسد.

بازی با دوگانه‌های جنسیتی یکی از ویژگی‌های «مرز» است که مورد توجه منتقدین قرار گرفته بود. اما حتی تفکربرانگیزتر از آن تمِ «بیرونی/درونی» است که در داستان غمبار زندگی ترول‌ها در جامعه انسانی می‌بینیم؛ به چالش کشیدن تقدس انسان به عنوان اشرف مخلوقات و یادآوری این‌که جامعه انسانی چطور متفاوت‌ها را طرد می‌کند. اما مهم‌تر از تم‌هایی که بتوانند موجب برداشت سیاسی یا اجتماعی بشوند، عباسی نشان داده که ژانر بسیار دشوار فیلم‌های فانتزی/دلهره را خوب می‌شناسد.

 او بهترین‌های سنت اسکاندیناوی را اتخاذ کرده و معلوم است که با سینمای کلاسیک این ژانر هم خوب آشنا است. او که حالا دو فیلم اولش در دو مهم‌ترین جشنواره جهان به نمایش درآمده‌اند می‌تواند به راحتی به یکی از نام‌آورترین کارگردانان متولد ایران در سال‌های آینده بدل شود. البته فیلم‌هایش المان ایرانی خاصی ندارد و او هم از کودکی در شمال اروپا بزرگ شده. جالب این‌جا است که خیلی از منتقدین ایرانی حتی خبر از ایرانی بودن عباسی نداشتند و بین بعضی شایعه شده بود که او پاکستانی است که احتمالا بخاطر تشابه اسمی‌اش با یک بازیگر پاکستانی بوده است. محمد حقیقت، یکی از پرتجربه‌ترین و معتبرترین منتقدین ایرانی که مثل همیشه کن را برای مجله فیلمِ تهران پوشش می‌دهد، در گپ کوتاهی با ایران‌وایر فیلم را ستود و گفت باید منتظر درخشش بیشتر عباسی بود.

 

 

خبر آخر از روز سوم اینکه  «سه رخِ» جعفر پناهی که قرار است این آخرهفته در بخش مسابقه جشنواره کن به نمایش در بیاید موفق شده در حدود ۲۰ منطقه بفروش برسد. به گزارش «اسکرین»، شرکت فروش سلوئید که توزیع فقیلم را به عهده دارد «سه رخ» را به بازارهای استرالیا/نیوزلند، بریتانیا/ایرلند، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، چین و هنگ کنگ فروخته. شرکت توزیع «ممنتو» که به همکاری با اصغر فرهادی معروف است پیش از این حق فیلم «سه رخ» را برای بازار فرانسه خریده بود و آن‌را در روز شش ژوئن در این کشور به نمایش می‌گذارد.

«سه رخ» پناهی از جهاتی شبیه فیلم قبلی او «تاکسی تهران» است و آن این‌که ترکیبی است از داستان و واقعیت. شخصیت اصلی فیلم زن بازیگری است که پیغامی ویدئویی از دختری شهرستانی دریافت می‌کند که پدر و مادرش جلوی ورودش به سینما را گرفته‌اند. 

جعفر پناهی به علت ممنوع‌الخروج بودن، به کن نرفت اما بهنازجعفری بازیگر فیلم  سه‌رخ به همراه دیگر عوامل فیلمش را برای حضور در این جشنواره بدرقه کرد. سه‌رخ در بخش مسابقه کن حضور دارد. ویدئوی این بدرقه منتشر شده است:

اصغر فرهادی در اولین کنفرانس خبری جشنواره از مقامات ایران خواسته بود امکان حضور پناهی در کن را فراهم کنند؛ امکانی که هنوز فراهم نشده. علاوه بر عوامل فیلم، برادر پناهی نیز در کن است. 

مطالب مرتبط:

فرش قرمز «همه می‌دانند» فیلم افتتاحیه جشنواره کن ۲۰۱۸

خاطرات پنه‌لوپه کروز و‌ خاویر باردم از همکاری با فرهادی

گزارش اختصاصی مراسم افتتاحیه جشنواره کن ۲۰۱۸