تحلیل نشریه سپاه از زمینه‌های جغرافیایی بحران در استان فارس

سپاه پاسداران در گزارشی به بررسی  منابع تهدید جغرافیای انسانی در سطح استان فارس پرداخته و اعلام کرده منابع اصلی این تهدید‌ها شامل ویژگی‌های جغرافیای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و جمعیتی این استان است.

این گزارش تحقیقی در نخستین شماره فصلنامه «جغرافیای نظامی و امنیتی» وابسته به دانشگاه «امام حسین» سپاه پاسداران و با عنوان «تحلیل جغرافیایی زمینه‌های ناامنی و تنش در استان فارس» منتشر شده است. بسیاری از شاخصه‌ها و عوامل بحران آفرین جعفرافیایی اشاره شده در این  گزارش تحقیقی که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده٬ در حال حاضر نیز پایدارند و برخی از آنها نیز در شکل‌گیری ناآرامی‌های اخیر در کازرون نقش داشته‌اند. سپاه پاسداران٬ دولت و بسیاری از نهاد‌های امنیتی و اطلاعاتی و تصمیم‌گیرنده نیز به نظر می‌رسد با توجه به این شاخص‌های پایدار جعفرافیایی٬ سیاست‌های خود در استان فارس را تنظیم می‌کنند.

در این گزارش آمده که جغرافیای فرهنگی استان فارس موزائیکی از اقوام، طوایف و فرهنگ‌های مختلف تشکیل داده است. استان فارس از جمله استان‌هایي است که جمعیت قابل توجهی از آن را جمعیت عشایری و ایلی تشکیل می‌دهد.

ایل‌ها و طوایف بزرگی مانند:

• ایل قشقایی با شش طایفه بزرگ دره‌شوری، شش بلوکی، عمله، فارسیمدان، کشکولی بزرگ و کوچک
•  ایل خمسه با طوایف اینالو، باصری، بهارلو، عرب و نفر
•  ایل ممسنی با طوایف بکش، جاوید، دشمن زیاری و رستم
•  و همچنین طوایف مستقلی مانند کوهمره سرخی، کوهمره جروق و کوهمره نودان

 

علاوه بر این قومیت‌های مختلف ترک، لر، فارس و عرب با جمعیت قابل توجه و گویش‌های مختلف و وجود بیش از چهار هزار و ۳۰۰ روستای مسکونی با خرده فرهنگ‌های متمایز، موجب شکل‌گیری اختلافات فرهنگی شدیدی در استان فارس شده است.

بر اساس مطالعات طرح جامع تقسیمات کشوری از سوی وزارت کشور٬ استان فارس از لحاظ قومی جزو استا‌ن‌های ناهمگن قرار گرفته است.

این گزارش می‌افزاید در استان فارس علی‌رغم اسکان و یک‌جانشین شدن قسمت عمده‌ای از جمعیت عشایری،  هنوز اندیشه ایلیاتی و طایفه‌ای به شدت در آنها وجود دارد.

در این گزارش آمده که از پیامدهای امنیتی چنین ساختاری، حمایت قبیله و طایفه از افراد خود به هر قیمت در مقابل حکومت و نهادهای دولتی است.

این گزارش اضاقه کرده  در چنین زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی، میزان پذیرش و مقبولیت ایلی بیش از حاکمیت و دستورات حکومتی است و چنین وضعیتی از نفوذ حکومت و کارگزاران حکومتی در میان مردم کاسته می‌شود.

بنابر نتیجه‌گیری گزارش مذکور این اختلافات زمینه را برای رقابت‌های قومی و محلی در سطح استان فارس فراهم آورده  و موجب درگیری میان نواحی مختلف در به دست آوردن مرکزیت واحدهای تقسیمات کشوری نیز شده است.

در واقع جغرافیای فرهنگی استان فارس و وجود ساختار ایلی و قبیله‌ای در آن، یکی از دلایلی است که باعث شده این استان از نظر میزان  نزاع‌های مسلحانه و دسته جمعی در کنار استان‌های خوزستان، تهران، لرستان و کرمانشاه، بالاترین میزان آمار را داشته باشد.

این گزارش در بخش دیگری از ارزیابی خود٬ به تقکیک به بررسی عوامل و ریشه‌های تنش و ناامنی در استان فارس اشاره کرده است.

گزارش فصلنامه وابسته به دانشگاه «امام حسین» از پدیده «مهاجرت» به عنوان یکی از شاخص‌های تنش و ناامنی در استان فارس یاد کرده است.

در این گزارش آمده که استان فارس دارای مهاجرت درون استانی بالاست؛ به طوری که در پژوهشي با عنوان «مهاجرت‌های قومی و تغییرات اجتماعی شهرهای ایران» مشخص شده که تقریباً تمام شهرستان‌های استا فارس دارای بیش از ۵۰ درصد مهاجرت قومی و بین شهرستانی هستند.

این مهاجران به طور عموم در حاشیه شهر‌ها٬ مناطق جرم‌خیز در گتو‌های خود زندگی می‌‌کنند که بنا بر اعلام این گزارش در این مناطق قوانین و مقرارت دولتی به خوبی اجرا نمی‌شود و اقتدار حاکمیت به چالش کشیده می‌شو‌د.

 در اصطلاح  جغرافیای سیاسی به این مناطق٬ حفر‌ه‌های دولتی یا مناطق خاکستری می‌گویند که در استان فارس نیز روستاها و آبادی‌هایي در جنوب و جنوب شرق استان را دربر گرفته است.

گزارش فصلنامه سپاه از «ترانزیت مواد مخدر و قاچاق کالا» به عنوان یکی دیگر از عوامل ناامنی و تنش در استان فارس نام برده است.

آن‌طور که در این گزارش آمده موقعیت جغرافیایی استان فارس و نزدیکی و همسایگی با استان‌های شرقی (کرمان) باعث شده این استان تحت تاثیر ترانزیت مواد مخدر و پیامدهای امنیتی ناشی از آن قرار گیرد.

از عوامل جغرافیایی تاثیرگذار در ورود مواد مخدر به استان فارس و مصرف بالای آن، می‌توان به وجود صدها کیلومتر نواحی کم جمعیت و یا بدون جمعیت در مجاورت استان کرمان اشاره کرد.

این گزارش از کویر قطرویه، بستر خشک شده دریاچه بختگان و دیگر نواحی بیابانی به عنوان فضاهای مناسبی نام برده که زمینه‌ها برای ترانزیت مواد مخدر در استان فارس را فراهم آورده است.

علاوه بر ترانزیت مواد مخدر، موقعیت جغرافیایی استان فارس و مجاورت با استان‌های ساحلی بوشهر و هرمزگان، این استان را مستعد افزایش قاچاق کالا در شکل‌های مختلف کرده است.

در واقع استان فارس و به خصوص شهر شیراز به بارانداز قاچاق کالا در جنوب کشور تبدیل شده و با پدیده ورود کالای قاچاق مواجه است.

کالاهای قاچاق با رسیدن به شهر شیراز به ساحل آرامش دست پیدا می‌کنند و امکان فروش و انتقال آنها بسیار آسان‌تر می‌شود.

«توسعه نامتوازن ناحیه‌ای» از دیگر عوامل ناامنی در استان فارس است که در این گزارش به بررسی آن پرداخته شده است.

آن‌طور که در این گزارش تحقیقی آمده در استان فارس مانند سایر نقاط کشور هرچه از مرکز (شیراز) به طرف پیرامون حرکت کنید، از میزان توسعه کاسته و به میزان محرومیت افزوده می‌شود.

از بررسی میزان توسعه شهرستان‌های استان فارس مشخص می‌شود که بیشتر شهرستان‌های توسعه یافته در مرکز استان قرار دارند و شهرستان‌های کمتر توسعه یافته در نواحی پیرامونی به خصوص در جنوب و جنوب شرق این استان واقع شده‌اند.

«ضعف شبکه ارتباطی» عامل دیگر ناامنی در استان فارس است که براساس این گزارش استان فارس در این زمینه از لحاظ کمیت و کیفیت در شرایط  مناسبی نیست.

ضعف شبکه ارتباطی در سطح استان موجب شده که میزان دسترسی و اتصال داشتن مناطق پیرامونی استان با مرکز، ناچیز باشد و فاصله زمانی زیادی برای رسیدن به مرکز استان صرف شود.

از سوی دیگر کیفت پائین شبکه‌های ارتباطی (به خصوص جاده‌ا‌‌ی) موجب شده تا استان فارس در زمینه میزان تلفات جاده‌ای، آمار بالایی را در سطح کشور به خود اختصاص دهد.

در این گزارش از «ضعف بنیاد‌های زیستی» به عنوان عامل دیگر ناامنی و تنش در استان فارس نام برده شده و آمده که ضعف بنیادهای زیستی در برخی از نواحی استان فارس با دو متغییر واسطه تراکم پائین و وجود فضاهای خالی از جمعیت، شرایط فعالیت «ضد امنیتی» در این استان را فراهم آورده است.

در این گزارش از برخی مخاطرات طبیعی هم‌چون زلزله٬ خشکسالی٬ سیلاب و تخریب محیط زیست به عنوان دیگر عوامل و بستر‌های ناامنی در استان فارس یاد شده است.

این گزارش در پایان با رسم جدولی زمینه‌های جغرافیایی ناامنی، تنش و بحران را در استان فارس را چنین نشان داده است

                                         

مطالب مرتبط:

در کازرون چه خبر است؟

سه کشته و چندین زخمی در کازرون

از زندگی کازرونی‌ها چه می‌دانیم؛ توسعه‌نیافته‌ترین شهر فارس