آسمان روزها است سیاه شده و تا چشم کار می‌کند، فقط دود است و دوده. شاخص آلودگی هوا به مرز هشدار رسیده و برای همه گروه‌های جامعه ناسالم اعلام شده است. تلویزیون و رسانه‌ها از تعطیلی مدارس و ادارات خبر می‌دهند و مسوولان از مردم می‌خواهند تا اگر کار ضروری ندارند، در خانه‌هایشان بمانند، از خودروی شخصی استفاده نکنند و اگر هم بیرون می روند، حتما خوردن شیر و سیب را در برنامه روزانه خود داشته باشند تا آلودگی هوا کم تر روی ریه‌هایشان تاثیر بگذارد. مردم اما مجبور به بیرون رفتن هستند.
این جا تهران است؛ جایی که زندگی در شرایط هشدار آلودگی هوا هم باید جریان داشته باشد. تهرانی‌ها در سال‌های اخیر بارها این روزها را تجربه کرده‌اند؛ روزهای آلودگی تا مرز هشدار...
«آوا رضایی»، زنی میان سال و ساکن منطقه «پاسداران» تهران می‌گوید: «تهرانی‌ها دارند خفه می‌شوند و هر ساله هزاران خودرو به خیابان‌های شهر اضافه می‌شود. شهر به یک پارکینگ متحرک، آلوده و پردود تبدیل شده است. مسوولان می‌گویند در روزهای آلوده از خودروی شخصی استفاده نکنید اما وسایل حمل و نقل عمومی کافی برای تردد وجود ندارد و جالب این جا است که این وسایل، خود دود سیاه غلیظی را در هوا انتشار می دهند که گلو را می‌سوزاند.»
هر ساله زمانی که درجه حرارت هوا کاهش می‌یابد، تهران از بروز یکی از بدترین رخ دادهای طبیعی در جهان رنج می‌برد؛ پدیده‌ای به نام «وارونگی دما» که یک لایه از هوای گرم در بالای سطح شهر ایجاد می‌کند و آلودگی بیش از هشت میلیون خودرو و موتور سیکلت را در خود نگه می‌دارد.
اجزای اصلی آلودگی هوای تهران را ذرات معلق (pm2.5 وpm10) تشکیل می‌دهند. گرچه در بیش تر فصول سال این ذرات وجود دارند اما در زمستان رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرند.
تحقیقات نشان می‌دهند که بروز این رخ داد طبیعی و تداوم آلودگی هوا در کلان شهر تهران سالانه سبب بالا رفتن ریسک ابتلا به بیماری‌هایی هم چون سرطان و مرگ هزاران نفر می‌شود. بر اساس گفته‌های «عباس شاهسونی»، سرپرست «گروه سلامت هوا» وزارت بهداشت ایران، تنها در سال ۱۳۹۴ ، چهار هزار و ۳۰۰ نفر و در سال ۱۳۹۵، چهار هزار و ۸۱۰ نفر در شهر تهران در اثر افزایش غلظت آلاینده‌ها جان خود را از دست دادند.
علت اصلی این مرگ خاموش، آلودگی هوا و به باور کارشناسانی هم چون «وحید حسینی»، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، خودروها هستند: «در تهران حدود ۱۷۰هزار خودرو فرسوده، بیش از ۱۰۰ هزار خودروی دیزل و یک میلیون موتورسیکلت کاربراتوری تردد می کنند که سهم ۸۰ درصدی از آلودگی پایتخت دارند.»
برای مقابله با آلودگی هوای تهران در سال‌های اخیر نسخه‌های مختلفی پیچیده شده است؛ از اجرای طرح زوج و فرد گرفته تا تعطیلی مدارس و ادارات و خانه‌نشین کردن مردم و البته نصب فیلتر دوده بر روی خودروهای دیزلی. این طرح‌ها در زمان افزایش غلظت آلاینده‌ها، برای مدتی مثل یک تب عمومی همه را به خود مشغول می‌کند و با پایان یافتن این روزها و بارش باران یا برفی، از یاد همگان می‌ر‌وند. در این میان گرچه طرح‌های زوج و فرد و تعطیلی‌ها هم چنان در تهران در حال اجرا هستند اما طرح نصب فیلترهای دوده جز در ۵۰ دستگاه اتوبوسی که شهرداری تهران آن ها را مجهز به این قطعه کرد، نتوانست در مارکت ایرانی جایی برای خود باز کند. در حالی که تحقیقات نشان می‌دهند اگر بر روی موتور خودروهای دیزلی فیلتر دوده نصب شود، در مواردی تا ۹۹ درصد آلودگی که از اگزوز آن ها خارج می‌شود، کاهش می‌یابد.
راه کار استفاده از فیلترهای دوده در اتوبوس‌های شهری و خودروهای دیزلی به این علت ارایه شد که بر اساس آمارها، میزان ذرات معلقی که از تردد این خودروها در تهران برجای می‌مانند، سالانه بیش از شش هزار تن است و ۷۵ درصد از دوده (کربن سیاه) موجود در هوای کشور به حمل و نقل این دست از خودروها اختصاص دارد. اما با وجود این که قانون نصب این فیلترها روی خودروهای دیزلی در سال ۱۳۹۲ به تصویب هیات وزیران رسیده، هرگز به طور کامل اجرایی نشده است و با گذشت پنج سال از تصویب آن، شورای شهر تهران در تاریخ دوم دی ماه سال جاری به طور کلی بودجه پیش‌بینی شده برای خرید این قطعه را حذف کرد. دلیل نماینده های شهر، کارایی نه چندان زیاد فیلترها در کاهش آلودگی هوا عنوان شده است.
«محمد علیخانی» به عنوان رییس «کمیسیون حمل و نقل» شورای شهر تهران در توضیح این اقدام، در صحن علنی شورا ادعا کرد که فیلترهای دوده کارایی ندارند و رانندگان اتوبوس‌های دارای فیلتر دوده بعد از مدتی آن را از روی موتور خودرو باز کرده‌اند؛ موضوعی که «محسن پورسید آقایی»، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در همان جلسه رد کرد و گفت: «اگر عزیزی می‌گوید که این فیلترها استاندارد نیستند، باید با سازمان استاندارد صحبت کرده و مصوبه هیات دولت و شماره‌گذاری را درست کنند اما فیلتر دوده هم بسیار موثر بوده و خوب عمل کرده است.»
در سال ۱۳۹۵ ، نمایندگان کشورهای استفاده کننده از این فیلترها در همایشی با نام «تهران شهری عاری از دوده»، از کاهش قابل توجه انتشار کربن سیاه در کشورهایشان خبر دادند که خلاف این ادعا را ثابت می‌کند. مدیر انجمن محیط زیستی خودروهای کره جنوبی در این همایش اعلام کرد که طی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷ میلادی، استفاده از فیلتر دوده در این کشور غلظت آلاینده pm10 را از ۶۵ به ۵۴ میکروگرم بر مترمکعب کاهش داده است.
حذف بودجه نصب فیلترهای دوده اما واکنش سازمان حفاظت محیطزیست و جمعی از فعالان محیط‌زیستی را به دنبال داشت. «مرکز حفظ و توسعه زیست‌بوم‌های پایدار» در اعتراض به این اقدام شورای شهر، در نامه‌ای خطاب به آن نوشت:«حذف بودجه فیلترهای دوده در روزهایی که آلودگی هوا نفس مردم را به شماره انداخته، می‌تواند مصداق بارز بی‌توجهی به سلامت مردم پایتخت باشد.»
یکی از اعضای این انجمن در این باره به «ایران وایر» می‌گوید: «همان طور که می‌دانید، مهم ترین علت آلودگی هوای کلان شهر تهران، وسایل نقلیه موتوری هستند. چنان چه آمارها نشان از تردد روزانه بیش از چهار میلیون خودرو در سطح تهران دارند که اگر حدود ۳.۵ میلیون موتورسیکلت‌های به شدت آلاینده را به آن اضافه کنیم، در کنار مواردی مثل آلایندگی واحدهای صنعتی، آلاینده‌های لوازم گرمایش خانگی و از این دست، همه و همه در کنار ظرفیت اکولوژیکی محدود شهر تهران، عمق فاجعه آلودگی هوا را بیش از پیش نشان می‌دهند.»
او تاکید می‌کند که اصلاح رویکرد ترافیکی شهر تهران از «خودرو محور» به سمت «پیاده محور» و توسعه سیستم‌های حمل و نقل عمومی موثرترین اقدام در کنترل و کاهش آلودگی مطرح شده در پایتخت است؛ راه کاری که به عنوان مطالبه دیرین فعالان محیط زیست از تصمیم گیران شهری و به ویژه اعضای شورا مطرح بوده و همیشه با بهانه کمبود اعتبارات، مورد بی توجهی قرار گرفته است.
این فعال محیط زیست با اشاره به بند «د» تبصره ۵ «قانون بودجه» سال ۱۳۹۷ كل كشور مبنی بر صدور مجوز انتشار اوراق مشاركت برای شهرداری‌های كشور یادآور می‌شود: «با تاييد وزارت كشور در اجرای بند "الف" تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۳۹۷ شهرداری تهران و سازمان‌ها و شركت‌های تابعه، به شهرداری تهران اجازه داده می‌شود با هماهنگی وزارت كشور و با رعايت كليه قوانين و مقررات مربوطه، نسبت به انتشار اوراق مالی اسلامی تا سقف مبلغ ۳۰ هزار ميليارد ريال اقدام کند. انتشار این اوراق که در جهت اجرای طرح‌های حمل و نقل عمومی شهر تهران است، باید با ارایه مطالعات توجيهی، مطابق ضوابط و با رعايت طرح‌های جامع تفصيلی شهر تهران و ساير قوانين و مقررات فرادستی باشد. طبق این قانون، شهرداری تهران باید ضمن ارایه مستندات لازم به مراجع ذی‌صلاح، گزارش آن را به شورای اسلامی شهر تهران ارایه کند.»
این در حالی است که به گفته او، اعضای شورای شهر تهران بر خلاف وعده‌های انتخاباتی خود و در کمال ناباوری فعالان زیست محیطی، بودجه پیش‌بینی شده در تبصره یک این ماده را که مبلغ ۱۰ هزار میلیارد ریال و با هدف تامین مالی طرح‌های توسعه و نوسازی ناوگان اتوبوس رانی، اتوبوس برقی و مینی اتوبوس رانی مصوب شده، به نصف تقلیل داده و بودجه نصب فیلتر دوده را به طور کامل حذف کرده است. بر همین اساس، مرکز حفظ و توسعه زیست‌بوم‌های پایدار از شورای شهر تهران خواسته است تا در رای خود تجدید نظر کرده و آن را اصلاح کنند.
اما تنها فعالان محیط زیست نبوده‌اند که به این اقدام شورای شهر تهران در خصوص حذف بودجه نصب فیلتر دوده اعتراض کرده اند. پس از اتخاذ این تصمیم، «مسعود تجریشی»، معاون انسانی سازمان حفاظت محیطزیست هم در واکنش به این تصمیم به «ایسنا» گفته است:«از همه سیاست گذاران و مجریان در همه سطوح دعوت می‌کنیم که عطف به تجارب موفق جهانی، اسناد متعدد بالادستی و ضرورت توجه به حفظ سلامت مردم، به ویژه در این ایام آلوده، اقداماتی انجام دهند که در راستای سیاست‌ها، مصوبات و قوانین کشور باشند. بدیهی است اگر در اجرای این موارد، خلاف قانونی صورت بگیرد، سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس قانون "هوای پاک"، الزام دارد که موارد را به قوه قضاییه ارجاع دهد.»
آلودگی هوای تهران زخمی کهنه است که ۹۳ درصد از ساکنانش مرهم نهادن بر آن را صریحا از مدیریت شهری و شورای شهر مطالبه کرده‌اند؛ خواسته‌ای که به باور «محسن هاشمی»، رییس شورای شهر تهران، به آن پاسخ داده نشده و به قول او، مدیریت شهری عملکرد چشم گیری در این خصوص نداشته است.
هاشمی در حالی این انتقاد خود را مطرح می‌کند که یکی از شعارهای اصلی انتخاباتی اعضای شورای شهر پنجم، مقابله با آلودگی هوا بوده است. اما حذف بودجه فیلتر دوده به باور فعالان محیطزیست، خلاف آن را ثابت می‌کند.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر