کشته شدگان سینما رکس یا شهدای سینما رکس آبادان

سید جواد یکی از شهروند خبرنگاران ایران وایر گزارشی تصویری از گور عمومی کشته‌شدگان «سینما رکس آبادان» فرستاده و از عدم توجه «بنیاد شهید شهرستان آبادان» نسبت به کشته شدگان این فاجعه انسانی، نوشته است. این موضوع بهانه‌ای شد تا سراغ خانواده‌هایی برویم که در این فاجعه عزیزانشان را از دست داده‌اند.

«فرنگیس» دو خواهرش را در فاجعه سینما رکس آبادان از دست داده است. او در گفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید: «به کشته‌شدگان سینما رکس می‌گویند، شهدای سینما رکس. اما در این سه دهه ما هیچ سهمیه‌ای نداشته‌ایم. تعداد انگشت شماری، حدودا ۴ تا ۵ خانواده، از بنیاد شهید سهمیه دریافت کردند. دو نفر از آنها کودکانی بودند که پدر و مادرشان را در آن فاجعه از دست داده بودند و در زمان وقوع آتش سوزی نوزاد بوده‌اند. دو یا سه خانواده دیگر را اصلا نمی‌شناسم. فقط نام شهید را در رسانه‌ها برای تبلیغات استفاده می‌کنند. ما از روز اول نخواستیم خانواده شهید باشیم فقط انتظار داشتیم که به عزیزانمان احترام بگذارند که نگذاشتند. »

«سینما رکس آبادان» شنبه ۲۸ مرداد ۱۳۵۷ هنگام اکران فیلم «گوزن‌ها» ساخته «مسعود کیمیایی» آتش گرفت و همه افرادی که برای تماشای این فیلم سینمایی رفته بودند در آتش سوختند. حکومت جمهوری اسلامی آتش‌سوزی این سینما را به عوامل ساواک و حکومت پهلوی نسبت داد اما شواهد و گفته‌ها حکایت از این دارد که مقامات جمهوری اسلامی و امام جمعه وقت آبادان، «غلام‌حسین جمی» عوامل این فاجعه را تشویق به آتش‌زدن سینما کرده بودند. پیش‌تر ایران‌وایر در ویژه‌نامه‌ی سینما رکس آبادان برای اولین بار اسناد و مدارکی منتشر کرد که این موضوع را اثبات می‌کرد

 

گور عمومی کشته شدگان «سینما رکس آبادان» در قبرستان مرکزی این شهرستان در کنار «قطعه شهدا»‌ی جنگ هشت ساله ایران و عراق است.چند ماه پیش رسانه‌های محلی آبادان، به نقل از «خلف موسوی» فرماندار این شهرستان، احتمال نام‌گذاری خیابانی در آبادان به نام «شهدای سینما رکس» را منتشر کردند. در این خبر آمده بود که «بهمن‌ماه ۱۳۹۶ خیابانی که این سینما در آن قرار داشته است را به نام «شهدای سینما رکس» تغییر نام خواهند داد».

«بهناز» که پدرش در این فاجعه انسانی جانش را از دست داده، به ایران‌وایر می‌گوید: «فقط وعده‌ دادند. بهمن ماه گذشت و هیچ خبری نشد. از اول بهمن ما منتظر بودیم بستگانمان از آبادان تماس بگیرند  و بگویید نام خیابان «شهربانی» به «سینما رکس» تغییر کرده است. سینما رکس و حدودا ۳۹۵ نفری که زنده زنده در آن سوختند مانند مابقی شهدای ایران برای حکومت فقط جنبه تبلیغی دارد.»

«رضا» ۸ نفر از بستگان و دوستانش در فاجعه سینما رکس آبادان جان خود را از دست داده است. این کارمند متولد آبادان که به دلیل مسائل امنیتی نخواست نام واقعی او در این گزارش ذکر شود به ایران وایر می‌گوید: «همان روز من هم قرار بود به سینما بروم که خب اتفاقی افتاد و نرفتم. سه دهه پیش پاره‌های تن‌مان زنده زنده در آتش سوختند در واقع آنها را زنده زنده سوزاندند. همه را یک‌جا و در یک مکان با کفش و لباس و صندلی‌ها و پلاستیک‌هایی که به تن‌ و گوشت‌شان چسبیده بود به خاک سپردیم. بعد از انقلاب خودمان همت کردیم و یک گور عمومی ساختیم و سنگ کردیم. هر خانواده که جسد پیدا نکرده بود،  جایی را برای عزیز از دست رفته‌اش در نظر گرفت و سنگ کوچکی به نام فرزند خود نام‌گذاری کرد. آمدند گفتند این‌ها شهید هستند، برای ما اهمیت نداشت، عزیز از دست داده بودیم.

دیواری در کنار گور عمومی ساخته شد که روی آن تابلو چراغ‌دار و ... نصب بود و مشخص می‌کرد اینجا چه کسانی به خاک سپرده شده‌اند. سال ۱۳۵۹ همه خانواده‌ها جمع شدیم و «سفره هفت سین رکس»  را بر روی همان بنایی که ساخته بودیم پهن کردیم.

در ایام جنگ و به مرور زمان تابلو نئون از گور عمومی برداشته شد و شاید هم شکست، چیزهای نوشته شده و سنگ‌هایی که نام شهدا بر آن بود، به مرور تخریب شد و یا به عمد تخریبش کردند. گور دسته جمعی عزیزان ما در کنار قطعه شهدای جنگ ایران و عراق است، اما این کجا و آن کجا. حتی در دهه هفتاد زمزمه‌هایی بود که می‌خواهند گور عمومی عزیزان ما را خراب کنند و شهدای گمنام جنگ را آنجا به خاک بسپارند.

سال ۱۳۸۸ بدون هماهنگی با بازماندگان، بنای ساخته ، به وسیله بنیاد شهید تخریب و نوسازی شد. در واقع اجساد عزیزان ما را از بین بردند.

در بنای قبلی به این دلیل که اجساد روی زمین بودند گور عمومی را حدود نیم متر از زمین بالاتر ساخته بودیم.

یک روز به خاکستان رفتم و دیدیم سنگ‌های گور عمومی را خراب کرده‌اند. تعدادی بنا و کارگر ساختمانی که بومی منطقه نبودند، اصلا نمی‌دانستند جایی که دارند خراب می‌کنند کجاست و چه اهمیتی در تاریخ این شهر دارد،  در حال تخریب و به قول خودشان مرمت بودند. به آنها گفتیم: اگر بیشتر بکنید به استخوان‌های مرده می‌رسید. خندیدند. ما اعتراض کردیم و شلوغ شد. تصور کنید داشتند جسد عزیزانمان را دور می‌ریختند. خلاصه سازه جدید هم سطح زمین ساخته شده است حالا این وسط چند جسد با خاک و سینما به دور ریخته شده است، خدا می‌داند. هر وقت به قبرستان می‌روم و در این محوطه پا می‌گذارم احساس می‌کنم پا به روی جسد عزیزانم گذاشته‌ام.

بارها رفته و دیده‌ام که محوطه جدید به علت هموار و صیقلی بودن زیاد، محل عبور موتورسیکلت و دوچرخه شده و حتی دیده‌ام بازدیدکنندگان از گورستان مثلا راهیان نور آبادان به هر دلیل، فرش انداخته و این گور عمومی یکدست و صاف را محل استراحت خود کرده‌اند. شاید خیلی از آن ها نمی‌دانند کجا نشسته‌اند. بارها اعتراض کرده‌ام و راهیان نور در پاسخ گفته‌اند ما برای زیارت شهدای جنگ آمده‌ایم. آنها پاسدار این مرز و خاک بوده‌اند. »

 «مرضیه» یکی دیگر از افرادیست که برادرش را در فاجعه سینما رکس از دست داده‌ است. او به ایران‌وایر می‌گوید: « هر سال برای آخرین پنج‌شنبه سال بنا به سنت به آبادان و به قبرستان می‌روم تا آخرین پنج شنبه سال را کنار برادرم باشم. گور عمومی شهدای سینما رکس را هم‌سطح زمین کرده‌اند.  به قطعه شهدا اهمیت داده‌اند و رسیده‌اند اما فرزندان ما با اینکه می‌گویند شهید محسوب می‌شوند را مورد توجه قرار نداده‌اند. نه سقفی برای گور عمومی آنها در نظر گرفته‌اند و نه آنگونه که به قطعه شهدا رسیده‌اند به این بخش پرداخته‌اند. فقط یک تابلو بیرون قبرستان و در خیابان زده‌اند که به راحتی قابل مشاهده نیست.

بارها غریبه‌ها در قبرستان آبادان از خودم پرسیده‌اند که شهدای سینما رکس این جا خاک شده‌اند یا نه؟

حتی یک تابلو کنار گور عمومی شهدای سینما رکس که به عنوان نماد فاجعه آدم سوزی تاریخ ایران شناخته شده است، نصب نکرده‌اند که مردم بدانند اینجا، یعنی در آبادان و در همین قبرستان خاک شده‌اند.