نژادپرستی در فوتبال ایران؛ آخرین خانه فعلا استقلال است

«من از نژادپرستی متنفرم؛ آن‏قدر که نمی‌خواهم راجع به آن صحبت کنم. اما مجبورم. روز گذشته به مدیرعامل باشگاه هم گفتم که ما باید این فرد را پیدا و به دادگاه معرفی ‌کنیم. او باید به خاطر حرفی که زده، به زندان برود.»

این یک واکنش ساده اما با لحنی عصبی بود از «وینفرد شفر»، سرمربی «استقلال». آن‌چه به گوش شفر رسیده، کمی فراتر از پس‌لرزه‌های همیشگی شکست در دربی پایتخت است. او گفته است: «بیش از یک سال است که در ایران هستم و مردم این کشور را دوست دارم. برخورد مردم ایران هم با من بسیار توام با لطف و مهربانی بود. نمی‌دانم چه کسی این حرف را زده اما باید پیدایش کرد و به او فهماند که حرفش علیه کل ایران بود، نه یک باشگاه.»

داستان از گفت‌وگوی «سینا رنجبران» آغاز شد؛ مردی که همه او را با نام «سینا» یا عنوان «مدیربرنامه‌های بازیکنان استقلال» می‌شناسند. سینا رنجبران شاید یکی از مهم‌ترین چهره‌های نیم فصل «لیگ برتر» برای استقلال بود. او موفق شد «اسماعیل گونکالوس»، ملقب به «ایسما» و «آیاندا پاتوسی» را به استقلال اضافه کند؛ چهره‌هایی که بیش‎ترین تاثیرگذاری را در روند رو به رشد استقلال داشته‎اند.

اما ماجرا از ساعاتی پس از دربی تهران آغاز شد. رنجبران در گفت‌وگویی با «زهره فلاح‌زاده»، یکی از خبرنگاران ورزشی، در حالی که برافروخته، عصبی و خشمگین بود از اتفاقاتی که در رخت‎کن استقلال پس از شکست مقابل «پرسپولیس» رخ داده بود، مدعی شد که برخی از بازیکنان استقلال به بازیکنان سیاه پوست این باشگاه توهین نژادپرستانه کرده‌اند.

آیاندا پاتوسی متولد آفریقای جنوبی است و ایسما نیز ملیتی از کشور گینه بیسائو دارد. هر دو نفر از پنالتی‌زن‌های اول استقلال در دربی تهران بودند که البته به خواسته «مهدی رحمتی»، هر دو بازیکن اجازه ایستادن پشت ضربه پنالتی دقیقه ۴۴ را به دست نیاوردند. پس از آن‌که داور بازی یک ضربه پنالتی به سود استقلال اعلام کرد، رحمتی به عنوان کاپیتان تیم به سمت محوطه جریمه پرسپولیس دوید و به پاتوسی و ایسما دستور داد توپ و پنالتی را در اختیار «فرشید اسماعیلی» قرار دهند. اسماعیلی پنالتی را از دست داد.

مدیربرنامه‌های دو بازیکن آفریقایی استقلال در پایان بازی به فلاح‌زاده گفته بود: «فرشید اسماعیلی و فرشید باقری در رخت‎کن می‌خواستند پاتوسی را کتک بزنند اما ایسما از او دفاع کرد.»

او مدعی شده بود دو بازیکن تحت قراردادش به دلیل آن‌چه توهین‌های نژادپرستانه می‌خوانند، قصد ترک استقلال را دارند.

سینا رنجبران گفته بود: «هر دو بازیکن به من ویس دادند که همین الان می‌خواهیم ایران را ترک‌ کنیم. نژاد پرستی‌های آقایان باقری و اسماعیلی باید در کمیته انضباطی بررسی شود.»

پس از این مصاحبه، خبرگزاری «تسنیم» سراغ مصاحبه قدیمی «مارکوس نیومایر»، هافبک آلمانی پیشین استقلال رفت. نیومایر پس از ترک ایران گفته بود: «پس از پایان نیمه اول بازی استقلال مقابل السد قطر در تهران، برخی از بازیکنان به من حمله کردند و از سرمربی تیم خواستند که مرا تعویض کند.»
با این حال، در صحبت‌های هافبک آلمانی استقلال نشانی از نژادپرستی وجود نداشت.

مدیربرنامه‌های پاتوسی و ایسما ساعاتی پس از بازتاب صحبت‌هایش، در صفحه اینستاگرام خود تمامی حرف‎هایش با خبرنگار را تکذیب کرد. با این وجود، «علی خطیر»، معاون ورزشی باشگاه استقلال به سایت رسمی این باشگاه گفت که بین دو نیمه و پایان بازی، میان بازیکنان درگیری به وجود آمده اما هیچ‌گونه توهین نژادپرستانه‌ای وجود نداشته است. او همین‌طور متذکر شد که وظایف مدیربرنامه مشخص است و مسایل فنی تیم به سینا رنجبران ارتباطی ندارد.

با وجود تکذیب صحبت‌های مدیربرنامه‌های باشگاه، سرمربی تیم هم‎چنان برافروخته است: «من از هرنوع نژادپرستی متنفرم. من در آلمان متولد شده و سال‌ها در آلمان زندگی کرده‎ام. کسانی که در ایران نژادپرستی را ترویج می‌دهند، شاید پای خود را از تهران بیرون نگذاشته باشند. اما من سال‌ها در آفریقا زندگی کرده‎ام. در جاماییکا سه سال به موفقیت‌های مختلف رسیدم. من تا آخر این داستان را خواهم رفت.»

برای وینفرد شفر آلمانی پذیرش و فهم آن‌چه در ایران به سادگی از کنارش عبور می‌کنند، ساده نیست. او مدعی شده که بلافاصله پس از شنیدن صحبت‌های مدیربرنامه‌های پاتوسی و ایسما، با سه کاپیتان تیمش، یعنی «خسرو حیدری»، «پژمان منتظری» و مهدی رحمتی صحبت کرده است. شفر توضیح نداده که بازیکنانش دقیقا چه توضیحی به او داده‌اند اما گفته است: «امروز همه دنیا دارند در مورد توهین نژادپرستانه به بازیکنان استقلال حرف می‌زنند. می‌دانید چرا؟ این به خاطر سرعت تبادل اطلاعات و اینترنت است.»

شفر شاید نداند اما فوتبال ایران پیش از این بارها کانون توهین‌های نژادپرستانه بوده است. سال ۱۳۹۲، «فیروز کریمی» به عنوان سرمربی تیم «پیکان»، مقابل «فجرسپاسی» شیراز قرار گرفت. او از ابتدای بازی، بازیکنانش را با الفاظی مانند «بی‌غیرت‌ها» و «بی‌شعورها» خطاب کرد اما در پایان بازی وقتی «سیدنی بیتو»، مهاجم ۲۹ ساله هلندی تیم فجرسپاسی برای دست دادن به سمتش رفت، برخوردی متفاوت با این بازیکن سیاه پوست داشت.

فیروز کریمی با ضربه‌ای محکم به دست سیدنی بیتو کوبید، بعد خطاب به دستیارش که می‌خواست از بازیکن هلندی دل‎جویی کند، گفت: «بیا "داوود"، اون آدم‎خواره، بزرگ‌تر دست می‌ده عوضی!»

فیروز کریمی، سرهنگ بازنشسته شهربانی تهران هرگز از سوی فدراسیون فوتبال جریمه، توبیخ یا محروم نشد.

سال ۱۳۸۵، در جریان دربی تهران، «ژاک الونگ الونگ»، هافبك كامرونی پرسپولیس ناگهان با «سیاوش اکبرپور»، بازیکن استقلال درگیر شد. او پس از بازی گفت: «او بارها در جریان بازی به من گفت "برده".»

الونگ الونگ مدعی شد که زمان حضورش در ایران به او گفته بودند هرگز در این کشور با الفاظ نژادپرستانه روبه‎رو نخواهد شد اما بارها از سوی بازیکنان مقابل جملاتی توهین‌آمیز در مورد رنگ پوستش شنیده است.
«عبدالرحمان شاه حسینی»، رییس وقت کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال ایران مدعی شده بود باید در مورد صحت این ماجرا از سیاوش اکبرپور پرس‌وجو کند. نتیجه این سوال و جواب‌‌ها، تکذیب بازیکن استقلال و تبرئه شدن او بود.

دی‌‌ماه ۱۳۹۶،  ۷۰ هزار تماشاگر پرسپولیس در ورزشگاه آزادی با شعاری غیرمتعارف، نوعی توهین نژادی را متوجه هواداران «تراکتورسازی» کردند. این شعار هواداران پرسپولیس در جریان بازی با تراکتورسازی، با جریمه یک جلسه محرومیت هواداران این تیم از تماشای بازی خانگی پرسپولیس همراه شد.
از سویی دیگر، برخی از هواداران تراکتورسازی هم سیاهه‌ای طویل از رفتارهای نژادپرستانه در ورزشگاه‌های کشور بروز داده‌اند که البته با مسامحه فدراسیون فوتبال همراه شده است.

در فوتبال اروپا این موارد عجیب نیستند. حتی طی سال‌های اخیر هم با وجود برخوردهای شدید و سنگین فدراسیون جهانی فوتبال و اتحادیه فوتبال اروپا، برخوردهای نژادپرستانه در زمین‌های بازی رشد چشم‎گیری داشته است. از ضرب و جرح تماشاگران سیاه پوست در ورزشگاه‌های فرانسه در سال ۲۰۱۱ گرفته تا پرتاب کردن موز به نشانه توهین به سوی بازیکنان سیاه پوست مانند «دنی آلور» یا «رحیم استرلینگ» هم‏چنان روح فوتبال اروپا را آزار می‌دهد.

اما اروپا برخلاف ایران، دست کم در ظاهر، پایبندی به حقوق مساوی بشر و برابری نژادها و رنگ‌ها را حفظ کرده است. اگر بخشی از سهام و قدرت باشگاه‌هایی مانند «ردبول زالتسبورگ» اتریش، «بایرن مونیخ» آلمان، «آ.ث. میلان» ایتالیا، «ویارئال» اسپانیا یا باشگاه‌های نامی دیگر اروپا در اختیار راست‌های افراطی قرار گرفته‎اند اما در ظاهر برای مقابله با آن‌چه به عنوان نژادپرستی، گاه و بی‎گاه روی سکوهای این ورزشگاه‌ها رخ می‌نماید، موضع‌گیری‌هایی نشان می‌دهند.

در فوتبال ایران اما فعلا عزمی برای برخورد وجود ندارد. توهین می‌شود، چند بازیکن تکذیب می‌کنند و تمام.