مریم خسروانی، شهروندخبرنگار، کرج
«شاید وقتش رسیده باشد که به‌زودی «کل سرویس‌های ارزش‌افزوده» را برای همیشه تعطیل کنیم.
دوستان دیگر به‌یقین رسیده‌اند که در مورد حق‌الناس هیچ خط قرمزی ندارم، مخصوصا اگر از جیب مردم دزدی شود!»
این توییتی بود که چندی پیش محمدجواد آذری جهرمی پس از دو سال حضور در منصب ریاست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و آگاهی از کم و کیف اتفاقات پشت پرده خدمات ارزش‌افزوده، آن را نوشت. موضوعی که این روزها بحث داغ محافل سیاسی کشور نیز شده است.
خدمات ارزش‌افزوده که در حال حاضر در ایران به یک شیوه کلاهبرداری سازمان‌یافته و قانونی تبدیل‌شده که با سوءاستفاده از ناآگاهی شهروندان، هزینه زیادی را به آن‌ها تحمیل کرده است؛ اما خدمات ارزش‌افزوده یا همان سرویس‌های VAS چیست و چه کسانی پشت آن هستند که دولت و وزارت ارتباطات تاکنون نتوانسته برای مقابله با آن، اقدامی جدی و عملی در پیش بگیرند؟ اینکه آذری جهرمی، به‌عنوان وزیر ارتباطات، همپای شهروندان عادی در شبکه‌های اجتماعی علیه ارزش‌افزوده می‌نویسد، اما تا به امروز برحسب جایگاه خود اقدامی قانونی برای مقابله با آن نکرده و صرفا *۸۰۰# خروجی تلاش‌های او بوده، بخشی از سوالاتی است افکار عمومی پیگیر پاسخ‌های روشن برای آن هستند.
سامانه *#۸۰۰ از طرف رگلاتوری به اپراتورها و مشترکان اعلام شده است که با استفاده از آن، مشترکان می‌توانند پیامک‌های تبلیغاتی و ارزش‌افزوده خود را مدیریت و قطع کنند.
ارزش‌افزوده از تولید به مصرف
سرویس‌های VAS مخفف Value Added Services، بخشی از خدمات جانبی صنعت مخابرات محسوب می‌شود که در ازای ارائه خدمات مبتنی بر محتوا، شرکت‌های مخابراتی می‌توانند مبالغی را دریافت کنند. به بیانی ساده‌تر، اپراتورهای مخابراتی می‌بایست خدماتی کاربردی، مانند سرویس‌های مرتبط با حوزه‌های آی‌تی، سرگرمی و... به مشترکان خود ارایه دهند و بابت آن مبالغی را به‌عنوان هزینه از حساب‌های آن‌ها کسر کنند؛ اما این حالت، صرفا تعریفی تئوری از خدمات ارزش‌افزوده در ایران است و در حقیقت هیچ نوع خدمات حقیقی یا شایسته در کار نیست؛ تنها یک روال کلاهبردارانه بسیار بزرگ تحت لوای قانون است که از طریق آن، اپراتورهای مخابراتی و بعضی شرکت‌های انحصاری، جیب مردم را خالی می‌کنند.
در سال‌های گذشته، صداوسیمای جمهوری اسلامی، یکی از بانیان اصلی گسترش سرویس‌های VAS و بزرگ شدن شرکت‌های آن بود که در اغلب برنامه‌های پرطرفدار تلویزیونی، «ستاره مربع»های ارزش‌افزوده تحت‌عنوان اسپانسرهای مسابقات، قرعه‌کشی‌‌های پیامکی و... در تمامی کانال‌ها و به‌صورت مداوم، تبلیغ و تکرار شد. در ادامه، در شبکه‌های اجتماعی و به‌ویژه در اینستاگرام، سلبریتی‌ها از طریق تشویق کاربران برای دریافت اینترنت رایگان و هدایت آن‌ها به وب‌سایت‌های عضویت در سرویس‌های ارزش‌افزوده، عامل ثانوی گسترش این موضوع شدند.
در این میان، در ازای هر پیامک ارسالی از سوی شهروندان و هر شماره ثبت‌شده در سامانه‌های ارزش‌افزوده، روزانه حداقل ۵۰۰ تومان، به حساب‌های شرکت‌های ارزش‌افزوده اضافه شد؛ آن‌هم بدون هیچ‌گونه خدمت و زحمتی!
ویروس ارزش‌افزوده
متاسفانه در حال حاضر ارزش‌افزوده از طریق اغوا، تبلیغات کاذب و سوءاستفاده، همانند یک ویروس جامعه و شهروندان را گرفتار خود کرده است. البته باید بگوییم که این‌یک تعبیر ادبی یا خبری نیست و متاسفانه ویروس ارزش‌افزوده، وجود خارجی دارد. بدافزارها یا همان ویروس‌های موبایلی، یکی دیگر از بازیگران ارزش‌افزوده در ایران محسوب می‌شوند که به گفته پژوهشگران امنیت دیجیتال، دامنه قربانیان آن‌ها نیز بیش از ۱۰ میلیون دستگاه موبایلی می‌رسد.
وب‌سایت امنیتی سرتفا در گزارشی در تابستان ۱۳۹۷، به برنامه‌های جعلی اندرویدی با عنوان‌هایی چون «آنتی‌ویروس هوشمند»، «بهینه‌ساز باتری/ اینترنت/ سرعت موبایل»، «فال و طالع‌بینی»، «صیغه‌یاب» و... اشاره‌کرده و گفته بود که یکی از کارکردهای مخرب این‌گونه بدافزارهای موبایلی، قابلیت عضویت اجباری کاربران در سرویس‌های ارزش‌افزوده است.
اما این بدافزارها در فضای دزدی‌های ارزش‌افزوده، مواردی ناچیز محسوب می‌شوند؛ نام «روبیکا» به‌عنوان اپلیکیشنی که مهم‌ترین برنامه‌های تلویزیونی مانند «خندوانه»، «ماه‌عسل»، «بیست هیجده»، «فوتبال برتر»، «فرمول یک»، «کودک شو»، «عصر جدید» و... . از آن برای تعامل با مخاطبان استفاده می‌کنند، بیشتر از سایرین در این زمینه مطرح است. اپلیکیشنی که متعلق به شرکت توسعه کسب‌وکار توسکا بوده و مالک آن، از مهرماه ۱۳۹۶ به مدت سه سال با پرداخت ۲۰۰۰ میلیارد ریال، انحصار تمام «ستاره مربع»های ارزش‌افزوده صداوسیما را از آن خود کرده است.
اعداد و ارقام بازی را می‌چرخانند
شرکت توسکا، زیرمجموعه شرکت همراه اول معرفی‌شده است که ترکیب سهامداران این اپراتور موبایلی نشان می‌دهد، شرکت مخابرات ایران با ۸۴ درصد سهم، بیشترین سهام آن را در دست دارد. همچنین ۵۰+یک‌صدم درصد شرکت مخابرات نیز به کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین تعلق دارد؛ شرکتی که «مهرداد بذرپاش»، رییس هیات مدیره آن بوده و ستاد اجرایی فرمان امام از مهم‌ترین سهامداران آن است. به بیان ساده‌تر، انحصار تمام «ستاره مربع»ها در حال حاضر در اختیار مجموعه‌ای است که مهرداد بذرپاش رییس هیات مدیره آن است.
بر اساس داده‌های مالی موجود، سود شرکت همراه اول تنها از محل درآمد خالص خدمات ارزش‌افزوده از حدود ۱۸,۰۰۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۵ به ۴۸.۹۰۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۶ افزایش پیداکرده که این رشد ۲۷۰ درصدی، از طریق انحصار صداوسیما و به‌عبارت‌دیگر با استفاده از اپلیکیشن روبیکا به‌دست آمده است. همچنین این شرکت برآورد کرده تا پایان سال ۱۳۹۸، رقمی در حدود ۵۷,۶۰۰ میلیارد ریال از مسیر VASها به دست ذی‌نفعان خود برساند.
به‌جز همراه اول، شرکت‌های دیگری همچون مبین وان کیش (اوان)، همکاران راهپویان همتا (همراه وس)، هوشمند اول بهشتی (هاب) و... نیز در این بازی اعداد و ارقام مشارکت دارند و هرکدام به‌اندازه خود، برای خالی کردن جیب‌های ملت تلاش می‌کنند. شرکت‌هایی که از قانون برای دور زدن بی‌قانون استفاده می‌کنند و حتی در مواردی برای فرارهای مالیاتی، همانند شرکت مبین وان کیش، شرکت خود را در جزیره کیش به ثبت می‌رسانند تا به مدت ۲۵ سال، از محل درآمدهای بی‌زحمت خود، هیچ ریالی را به‌حساب دولت و بیت‌المال بازنگردانند.
این بار *۸۰۰# ها را بکشید بالا!
هرچند که کاربران شبکه‌های اجتماعی و برخی از فعالان حوزه مقابله با جرایم رایانه‌ای نظیر محمد جرجندی، ماه‌هاست در خصوص معضل ارزش‌افزوده و شرکت‌های زالوصفت VAS اطلاع‌رسانی می‌کنند، اما آنچه این روزها شاهد آن هستیم، یک سردرگمی جمعی درباره ماجرای خدمات ارزش‌افزوده و سرنوشت آن است.
وزیر ارتباطات گفته بود که شرکت‌های خدمات ارزش‌افزوده هیچ مجوزی از ICT ندارند؛ اما پس از افزایش اعتراضات درباره مشکلاتی که این شرکت‌ها برای مردم ایجاد کردند، او مردادماه گذشته در توییتی نوشت: «ستاره هشت‌صد مربع‌های شما موجب شد حجم زیادی از کلاه‌برداری‌های ارزش‌افزوده کاهش پیدا کند. مجموع درآمد خدمات ارزش‌افزوده ۳۰ درصد کاهش‌یافته است. بابت این‌همه همکاری، یک دنیا ممنونم. لطفا بازهم *۸۰۰# را به دوستان خود معرفی کنید تا همه‌باهم جلوی دزدی از جیب مردم را بگیریم.»
باوجود چنین شرایطی، عملا می‌توان گفت که در حال حاضر مردم باید خودشان با شماره‌گیری «ستاره هشت‌صد مربع» دست‌به‌کار شوند و سرویس‌های ارزش‌افزوده فعال روی خطوط تلفن همراهشان را غیرفعال کنند.
دعواهای سیاسی؛ از منابع مالی تا آینده انتخابات
در ماه‌های اخیر وزارت ارتباطات تا حدودی تلاش کرده است تا با جریمه کردن برخی از شرکت‌های ارزش‌افزوده و اپراتورها، وضعیت را بهبود بخشد؛ اما توییت اخیر وزیر ارتباطات نشان می‌دهد که راهکارهای این وزارتخانه به نتیجه نرسیده و باید فعالیت سرویس‌های VAS متوقف شوند. او برای طرح این بحث، از هشتگ #پایان_وس استفاده کرد که واکنش‌های زیادی از طیف سیاسی مختلفی همراه داشت و حتی سبب شکل گرفتن صف‌بندی‌های سیاسی نیز شد.
در حقیقت توقف فعالیت خدمات ارزش‌افزوده فرآیندی دشوار و پیچیده نیست، حتی به گفته کارشناسان حوزه ارتباطات از فیلترینگ اینترنتی نیز ساده‌تر است؛ اما اینکه تاکنون وزیر ارتباطات دست به قطع ارزش‌افزوده نزده است، جای سوال دارد. فعالان این حوزه معتقدند به دلیل حجم گسترده درآمد مالی، حتی دعواهای سیاسی هم نمی‌تواند جلوی قطع شدن آن را بگیرند و عملا این کار غیرممکن است.
در همین رابطه، «فلاح جوشقانی»، رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، چندی پیش‌گفته بود که ممکن است افرادی در اپراتورها و زیرمجموعه‌های آن‌ها یا کسانی که با آن‌ها قرارداد دارند و با آن‌ها همکاری می‌کنند فشارهایی بیاورند، اما آنچه مسلم است، مجوزی از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای شرکت‌های فعال در حوزه ارزش‌افزوده صادر نشده و نمی‌شود و ممکن است نهادهای دیگری مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا سازمان صداوسیما، به‌عنوان بخش‌هایی که کار محتوا انجام می‌دهند، درگیر این مساله باشند.
از سوی دیگر، با تمام بحث‌های موجود درباره گردش‌های مالی چند هزار میلیارد تومانی در این جریان، باید به اسامی درگیر در این ماجرا نیز توجهی ویژه داشت؛ مهرداد بذرپاش از مشاوران جوان در دولت احمدی‌نژاد که یکی از مهم‌ترین نامزدهای جبهه پایداری برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ به شمار می‌آید و در سوی دیگر، «محمدجواد آذری جهرمی» که به گفته کارشناسان، به‌احتمال بسیار بالا از کاندیداهای ریاست جمهوری در انتخابات آینده خواهد بود. حالا باید دید که سرانجام دعواهای ارزش‌افزوده، هشتگ پایان وس و دزدی‌های روزانه از جیب مردم به کجا ختم می‌شود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر