مرکز آمار ایران، دیروز آمار اشتغال در تابستان ۹۸ را منتشر کرد؛ آماری که نشان از کاهش نرخ بیکاری به حدود ۱۰/۵ درصد دارد. این رقم ۱.۸ واحد درصد کمتر از نرخ بیکاری در تابستان یک سال پیش، یعنی ۱۳۹۷ است که مرکز آمار نرخ بیکاری جمعیت بالای ۱۵ سال را ۱۲.۳ درصد محاسبه کرده بود.
اول، خلاصه آمار
جمعیت بیکار، یعنی کسانی که آمادگی کار داشته‌اند اما موفق نشده‌اند کار پیدا کنند به ۲ میلیون و ۸۹۴ هزار نفر رسیده است. این رقم ۴۵۵ هزار تومان کمتر از سال پیش است.
این گزارش در عوض نشان می‌دهد نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله، همچنان بالاتر از ۲۵ درصد ( ۲۶.۱ درصد) است. یعنی یک چهارم جوانان جویای کار حتی موفق به پیدا کردن کار نیمه وقت هم نشده‌اند. در عوض نرخ بیکاری جوانان ۱۸ تا ۳۵ ساله از حدود ۲۰ درصد در تابستان پارسال به حدود ۱۸ درصد در تابستان ۹۸ رسیده است. این اگر نشان از بهبود نسبی وضعیت اشتغال جوانان دارد، اما همچنان نشان دهنده این واقعیت ناگوار است که شانس پیدا کردن کار برای جوانان در ایران، در بهترین شرایط، بهتر از یک به پنج نیست. یعنی یک پنجم افراد جویای کار، دست خالی از بازار کار بازمی‌گردند.
طبق این گزارش تعداد جمعیت شاغل به نسبت یک سال پیش‌تر حدود ۸۴۴ هزار نفر افزایش یافته و برای اولین بار در تاریخ ایران به بیش از ۲۴ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر رسیده است. البته از این جمعیت
تنها ۱۵ میلیون و ۳۲۱ هزار نفر شغل تمام وقت دارند و ۸ میلیون و ۴۱۷ هزار نفر باقی‌مانده به صورت نیمه وقت کار می‌کنند که از میان آنها دست کم ۲ میلیون و ۱۷۰ هزار نفر، از سر ناچاری و به رغم آمادگی برای کار بیشتر، موفق به پیدا کردن کار تمام وقت نشده‌اند. این افراد که حدود ۹درصد جمعیت شاغل را تشکیل می‌دهند در «اشتغال ناقص» دسته‌بندی می‌شوند. به جز اینها حدود یک میلیون نفر هم «غایب موقت» هستند، یعنی در زمان آمارگیری به طور موقت سر کارشان حاضر نبوده‌اند.
با این حساب آمار جمعیت فعال کشور (حاصل جمع جمعیت شاغل و بیکار) به ۲۷ میلیون و ۶۴۵ هزار نفر رسیده است. این رقم کمتر از ۴۵ درصد کل جمعیت بالای ۱۵ سال است. ۵۵ درصد باقی‌مانده، یعنی ۳۳ میلیون و ۹۳۷ نفر جمعیت غیرفعال محسوب می‌شوند. یعنی کسانی که آمادگی اشتغال ندارند. جزئیات آمار تابستان هنوز منتشر نشده، اما داده‌های آماری دوره گذشته آمارگیری، در بهار ۹۸ نشان می‌دهد ۶۲ درصد جمعیت غیرفعال را افراد خانه‌دار، ۱۶درصد محصل، ۱۵درصد افراد دارای درآمد بدون شغل و ۷ درصد هم غیره و ذالک تشکیل می‌دهند.
آمار اشتغال امسال اگرچه عمدتا نشان از بهبود نسبی شرایط به نسبت تابستان گذشته دارد، اما در مورد خاص افراد تحصیل‌کرده نشانه‌ای از بهبودی به چشم نمی‌خورد. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد، بیشتر مشاغل ایجاد شده در یک سال گذشته نصیب افراد بدون تحصیلات دانشگاهی شده و چیز زیادی به دانش‌اموختگان پرشمار آموزش عالی در ایران اضافه نشده است. طبق این آمار سهم تحصیل‌کردگان از جمعیت کل بیکاران ایران در تابستان امسال به ۴۴ درصد رسیده است، در حالی که پارسال تابستان این رقم کمتر از ۴۰ درصد بود. از آن سو سهم این افراد از کل جمعیت شاغل کمتر از ۲۵ درصد است. یعنی فقط یک چهارم نیروی کار شاغل در ایران تحصیلات دانشگاهی داشته‌اند.
در مورد اشتغال زنان هم وضعیت تغییر چندانی نکرده. نرخ مشارکت اقتصادی زنان، به معنی آمادگی کار و فعالیت اقتصادی، به نسبت تابستان پارسال کمی کاهش هم داشته به ۱۷.۶ درصد رسیده است. طبق آمار از حدود ۳۰ میلیون و ۷۸۰ هزار زن بالای ۱۵ سال فقط ۵ میلیون و ۴۰۶ هزار زن آماده فعالیت اقتصادی‌اند و تنها ۴ میلیون و ۴۱۹ هزار نفر موفق به پیدا کردن شغل شده‌اند. آمار اشتغال خالص زنان در فاصله یک سال ۹۳ هزار نفر بوده که حدود ۱۱ درصد کل شغل خالص ایجاد شده در این مدت است. به تعبیری حدود ۹۰ درصد فرصت‌های شغلی نصیب مردان شده و سهم زیادی به زنان نرسیده است.
آخرین آمار قابل تامل در گزارش مرکز آمار، سهم بخش‌های مختلف اقتصادی از اشتغال است. این گزارش نشان می‌دهد در تابستان امسال از سهم بخش کشاورزی از بازار اشتغال ایران ۱۹درصد بوده است. این عدد ۰.۱ واحد درصد بیشتر از تابستان پیش است. سهم بخش صنعت ۳۲درصد و سهم بخش خدمات با ۰.۴ واحد درصد کاهش نسبت به پارسال به ۴۹.۱ درصد رسیده است.
این آمار نشان می‌دهد بیشترین اشتغال‌زایی به نسبت تابستان پارسال در بخش صنعت بوده است. آمار اشتغال خالص صنعت در طول یک سال ۳۶۸ هزار شغل بوده است. اشتغال‌زایی در بخش خدمات ۳۰۳ هزار و در بخش کشاورزی ۱۷۰ هزار شغل بوده است.
دوم، پرسش‌های متداول
- چرا مرکز آمار سن کار را تغییر داده است؟
مرکز آمار ایران اعلام کرده از تابستان امسال حداقل سن کار را به ۱۵ سال تغییر داده است. تا پیش از این سن بالای ۱۰ سال به عنوان سن کار در آمارهای ایران محاسبه می‌شد. طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران بر اساس استانداردهای سازمان بین‌المللی‌کار (ILO) پیاده‌سازی می‌شود. این سازمان سن استانداردی را برای بررسی وضعیت بازار کار کشورها توصیه نکرده و دست کشورها را برای تعیین سن کار بر اساس شرایط بومی و مقررات داخلی آن را تعیین کنند.
مرکز آمار ایران اعلام کرده است با توجه به تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی صورت گرفته و ارزیابی‌های بعمل آمده بسیاری از کشورها حداقل سن بررسی شاخص‌های کلیدی بازار کار را ١٥ سال در نظر گرفته است.
در ماده ۷۹ قانون کار ایران گفته شده بکارگیری افراد کمتر از ۱۵ سال ممنوع است. همچنین در ماده ۸۴ هم حداقل سن کار برای برخی مشاغل به تشخیص وزارت کار ۱۸ سال عنوان شده است.
با این حساب این اقدام مرکز آمار ایران را می‌توان تلاشی برای واقعی کردن آمار اشتغال ارزیابی کرد.
در سال‌های گذشته در گزارش‌های اشتغال آمار اشتغال بالای ۱۵ سال هم به طور مجزا اعلام می‌شد. در حال حاضر هم آمار بالای ۱۰ سال در گزارش اخیر آمده و قول داده شده در گزارش‌های بعدی هم ذکر شود.
- آیا تغییر سن کار نتایج آماری را عوض می‌کند؟
تغییر سن کار در شاخص نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال تاثیر دارد، اما تاثیر چندانی در نرخ بیکاری ندارد. نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال، به ترتیب حاصل تقسیم جمعیت فعال (آماده کار) و جمعیت شاغل به کل جمعیت سن کار است . بنابراین با حذف جمعیت ۱۰ تا ۱۵ سال نرخ مشارکت بالا می‌رود. اما نرخ بیکاری حاصل تقسیم جمعیت بیکار به جمعیت فعال (آماده کار) است که عملا با کنار گذاشتن کودکان ۱۰ تا ۱۵ سال تغییر چندانی نکرده، بنابراین آمار بیکاری هم تغییر قابل توجهی نمی‌کند و تقریبا ثابت می‌ماند.
در آمار اشتغال تابستان ۹۸ با تغییر سن کار نرخ مشارکت اقتصادی ۴.۱ واحد درصد افزایش پیدا کرده است. نسبت اشتغال هم ۳.۷ واحد درصد تغییر کرده که تغییر قابل ملاحظه‌ای است، اما نرخ بیکاری فقط ۰.۱ واحد درصد بیشتر شده است.
- دلیل کاهش نرخ بیکاری چیست؟
قطعا تغییر سن کار تاثیری در کاهش نرخ بیکاری ندارد، بلکه باید دلیل را در جای دیگری جست‌وجو کرد. برخی کارشناسان، دلیل کاهش نرخ بیکاری را رونق نسبی مشاغل فصلی می‌دانند. به طور نمونه افزایش بارندگی باعث رونق نسبی کشاورزی و کسب و کار کارگران فصلی در تابستان امسال شده است.
اما به جز این در بخش صنعت هم آمار اشتغال خالص نسبتا قابل توجه بوده است. آمار رشد اقتصادی بهار و تابستان سال ۹۸ هنوز منتشر نشده، اما به نظر می‌رسد بخش صنعت همچنان گرفتار رکود است، اما نکته قابل توجه سهم بخش نفت در رکود اقتصادی است. با توجه به انحصار دولتی بخش نفت و امنیت نسبی شغلی در این حوزه، رکود نفت تاثیر چندانی بر اشتغال ندارد. در عوض در ۶ ماه گذشته تلاش‌های زیادی برای راه‌اندازی مجدد واحدهای تولیدی راکد و فعال شده است. عمده این تلاش‌ها معطوف به حل و فصل مشکلات تملک واحدها، تزریق نقدینگی و حل و فصل موقت بحران بدهی واحدهای تولیدی به نظام بانکی بوده است. تلاشی که می‌توان گفت نتیجه آن بهبود مقطعی بازار اشتغال در بخش صنعت است، اما با توجه به ناپایداری‌های اقتصادی و سیاسی، هیچ تضمینی برای دوام آن وجود ندارد.
از آن سو بخش خدمات که حدود نیمی از ظرفیت بازار کار را به خود اختصاص می‌دهد رونق چندانی نداشته است. چنانکه آمارها نشان می‌دهد نرخ بیکاری در حوزه خدمات به نسبت تابستان گذشته ۰.۱ درصد بیشتر هم شده است.
- روش محاسبه آمار اشتغال چگونه است؟
به گفته علی‌اکبر محزون، مدیرکل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران، برای تهیه آمار اشتغال از یک درصد خانوارهای کشور آمارگیری انجام می‌شود. از هر خانوار ۵۰ سوال پرسیده می‌شود و پس از طی «۱۸ فرایند پردازش» نتایج به صورت نتایج آمارگیری نیروی کار منتشر می‌شود.
فاصله اطمینان این آمارگیری ۹۵ درصد است. با در نظر گرفتن این فاصله اطمینان نرخ بیکاری واقعی بین ۱۰ تا ۱۰.۹ درصد است.
- آیا آمار اشتغال در ایران قابل اعتماد است؟
اطلاعی از جزئیات یا داده‌های خام آمارگیری نیروی کار به طور عمومی منتشر نمی‌شود، اما ظاهر کار مطابق استانداردهای آماری، مشابه آمارگیری‌هایی است که در کشورهای دیگر انجام می‌شود.
همیشه احتمال خطا یا حتی دستکاری آمارها در کوتاه‌مدت وجود دارد، اما در طرح‌های بزرگ و منظم آمارگیری، مانند نیروی کار، خطا و دستکاری خود را به صورت تناقض‌های آماری نشان خواهد داد.
از سوی دیگر دستکاری آمار اشتغال برای گمراه کردن نهادهای بین‌المللی وجهی ندارد. همین آمارهای موجود در مقایسه با کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته، به اندازه کافی ناامید کننده است. بنابراین احتمال دستکاری برای سفیدنمایی منتفی است. اما احتمال آمارسازی برای بهره‌برداری کوتاه‌مدت داخلی منتفی نیست. عدم استقلال سیاسی مرکز آمار ایران، همواره این نهاد را در مظان اتهام آمارسازی برای منافع سیاسی دولت‌ها قرار می‌دهد. در چنین شرایطی کار دفاع قطعی از آمارهای رسمی، کمی سخت می‌شود.
از سوی دیگر مقایسه آمار اشتغال با سایر شاخص‌های اقتصادی به خصوص رشد اقتصادی نیز ابزاری برای سنجش اعتبار آمار است. به همین دلیل معمولا کاهش نرخ بیکاری در شرایط رکود اقتصادی کمی سوال‌برانگیز به نظر می‌رسد. اما باید توجه داشت در چنین مقایسه‌های آماری، باید به جزئیات رشد و رکود اقتصادی را به دقت بررسی کرد و تحولات اقتصادی را به دقت رصد و پیگیری کرد.
به هر حال اگر چه نمی‌توان به طور قطعی درباره اعتبار آمار اشتغال در ایران اظهار نظر کرد، اما آن طور که شواهد و قرائن نشان می‌دهند، فعلا دلیل قطعی برای زیر سوال بردن طرح‌های آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران وجود ندارد و می‌توان به آن به عنوان یک فکت معتبر استناد کرد.
مطالب مرتبط:
برآورده نشدن نیازهای اقتصادی باعث بروز عصبانیت، خشونت و افسردگی می‌شود
اعلام نرخ بیکاری روحانی، به سبک احمدی نژاد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر