«هیچ راهی برای تماس با خانوادهام ندارم. تازه از مرز رد شدم و به یونان رسیدم. کاش به خانوادهام خبر بدهید که من سالم هستم.»
پناه‌جویان افرادی هستند که به هر دلیلی وطن‌شان را ترک کرده‌اند و حالا در جغرافیاهای مختلف آواره شده‌اند تا به مقصد برسند. طبق آمار رسمی سازمان ملل در حال حاضر دست‌کم ۷۱ میلیون نفر در سراسر جهان بی‌خانمان شده‌اند. در عین‌حال هزاران نفر هم در مسیر پناه‌جویی گم شده‌اند یا جان خود را از دست داده‌اند. بسیاری از خانواده‌های ایرانی هم هستند که ماه‌ها و چه بسا سال‌هاست به دنبال گم‌شده‌های خود هستند. ناامنی که پناه‌جویان پس از ترک وطن‌شان با آن روبه‌رو هستند، مثل کشوری جنگ‌زده است که در آن نه جان‌ات امنیت دارد و نه مال‌ات.
حالا، در پی قطع سراسری اینترنت در ایران، بسیاری از پناه‌جویان ایرانی در کشورهای مختلف به مشکل ارتباطی با خانواده‌های‌شان مواجه شده‌اند. همان‌ها که مرزهای پرخطر را پشت سر می‌گذارند، حالا نمی‌توانند خبر سلامت خود را به خانواده‌های‌شان برسانند و در طرف مقابل نمی‌توانند از سلامت خانواده‌های‌شان مطلع شوند. اما این تنها بخشی از مشکلات آن‌هاست.
«حسین» یکی از این پناه‌جویان است که بعد از بارها تلاش و زندانی شدن در مرزهای ترکیه، توانسته است خود را به یونان برساند. اما هرچه تلاش کرد نتوانست با خانواده‌اش تماس بگیرد. او تنها یک نمونه از شمار پناه‌جویانی است که در حال حاضر، با چنین مشکلی روبه‌رو شده‌اند. در تماسی که ایران‌وایر با خانواده برخی از پناه‌جویان در مسیر داشت، بسیاری اظهار داشتند که جدای از نگرانی، فکر می‌کردند ممکن است فرزندشان باز هم بازداشت شده یا در مسیر، جان خود را از دست داده باشد.
خواهر «حسین» با صدایی لرزان گفت: «می‌دانید کجاست؟ در کمپ است؟ حال‌اش خوب است؟ مشکلی پیش نیامده؟ ما چطور به او کمک کنیم؟ حالا چه خواهد کرد؟»
برخی از پناه‌جویان هم هستند که خانواده‌های‌شان در مناطقی زندگی می‌کنند که در روزهای پیش شاهد درگیری‌های گسترده بوده‌اند. مثل کردستان و کرج. آن‌ها هم نتوانسته‌اند از سلامت اعضای خانواده‌شان مطلع شوند و در نگرانی به سر می‌برند. تنها در یک بعد قطعی اینترنت، نگرانی دو طرفه‌ای پیش آمده که هم پناه‌جویان نسبت به خانواده‌های‌شان اظهار داشته‌اند و هم خانواده‌ها از آن‌ها بی‌خبر مانده‌اند.
«دیاکو» پسر کردی است که حالا در بوسنی‌هرزگوین به سر می‌برد. با نگرانی در حالی‌که بغض گلو‌یش را می‌فشرد، در تماس تلفنی گفت: «می‌توانم از شما خواهش کنم که با شماره تماس خانوادهام ارتباط بگیرید و بپرسید برادرم کجاست؟ ممکن است در تظاهرات‌ها بوده و زخمی شده باشد. هیچ خبری از او ندارم. تمام راه‌های ارتباطی با سنندج قطع شده است. احساس فلجی می‌کنم.»
یا در نمونه‌ای دیگر، «تینا» که حالا در کمپ مرزی آلمان زندگی می‌کند، در تماس تلفنی از ما خواست تا با خانواده‌اش در اسلام‌شهر تماس بگیریم و خبر سلامتی آن‌ها را برای تینا ببریم.
در کنار این مشکلات، بسیاری از پناه‌جویان از سوی خانواده‌های‌شان تامین مالی می‌شوند. خصوصا آن‌هایی که در مسیر هستند یا در ترکیه و یونان و بوسنی هرزگوین به سر می‌برند. این افراد برای معیشت خود وابسته به پولی هستند که از سوی خانواده‌های‌شان دریافت می‌کنند. حتی اگر حقوق‌های ماهیانه پناه‌جویی هم دریافت می‌کنند به علت ناچیز بودن آن، از خانواده‌های‌شان کمک می‌گرفتند. در نتیجه قطعی اینترنت باعث شده که نتوانند از پس هزینه‌ها برآیند یا از خانواده‌های‌شان تقاضای کمک مالی داشته باشند.
«شاهرخ» در کمپ موریا واقع در جزیره لس‌بوس زندگی می‌کند: «شما خبر دارید که اینترنت‌ها کی وصل می‌شود؟ می‌توانم خواهشی کنم؟ من نیاز به ۳۰ یورو پول دارم تا آخر ماه. نمی‌توانم با خانوادهام تماس بگیرم و اصلا در جریان نیستم که در چه وضعیتی هستند. آیا امکان‌اش را دارید که این مبلغ را به من تا سر ماه قرض بدهید؟»
همین سه نمونه شاید کافی باشد تا درک کنیم، پناه‌جویان که با مشکلات عدیده مواجه‌اند و در شرایط غیرانسانی به سر می‌برند، تا چه اندازه قطعی اینترنت بر روان و معیشت آن‌ها تاثیر گذاشته است.
از سوی دیگر، پناه‌جویان در کشورهای مختلف اجازه داشتن حساب بانکی ندارند تا بتوانند از طریق کارت‌های بانکی، از ابزارهای ارتباط جمعی مثل اسکایپ استفاده کنند و با خطوط داخلی ایران تماس مستقیم داشته باشند. در این نوع از ارتباط، افراد مختلف می‌توانند با خریدن کردیت از ابزارهای ارتباط جمعی، با خطوط داخل ایران، مستقیم تماس بگیرند. امکانی که پناه‌جویان از آن محروم هستند. در عین‌حال، آن‌ها توان مالی برای پرداخت هزینه‌های ارتباط مستقیم با ایران را هم ندارند و برای همین، تنها امکان آن‌ها نیز که استفاده از این ابزارهای ارتباط جمعی است، با مشکل روبه‌رو است.
مثل «علی» که حالا چهار روز می‌شود با فرزندش صحبت نکرده است: «صدایم در نمی‌آید. چهار روز شده که صدای پسرم را نشنیده‌ام. هیچ اپلیکیشنی کار نمی‌کند. نمی‌شود شما برایم حساب اسکایپی باز کنید و مبلغی به عنوان قرض در آن بریزید تا صدای پسرم را برای چند دقیقه بشنوم؟»
بسیاری از پناه‌جویان طی روزهای اخیر با ایران وایر تماس گرفته‌اند که با مشکل معیشتی و ارتباطی روبه‌رو هستند و راهی برای جبران این مساله ندارند. این مساله را می‌توان در کنار نگرانی و فشار روانی قرار داد که معضلات آن‌ها را چند برابر کرده است.
از سوی دیگر، برخی از پناه‌جویان هستند که در کمپ‌ها یا شهرهای مختلف زندگی می‌کنند و در اعتراضات سال‌های گذشته خصوصا تظاهرات‌های مردمی سال ۱۳۹۶ شرکت داشتند. این افراد اگر برای چند روز هم بازداشت بودند، هویت‌شان در سیستم‌های امنیتی ایران ثبت شده است. به گفته آن‌هایی که توانسته‌اند خبری از خانواده‌های‌شان بگیرند، نهادهای امنیتی با خانواده‌ها تماس گرفته است و درباره فعالیت‌ها و مکان زندگی این افراد پرس‌وجو کرده است.
«رضا» یکی از این افراد است که حالا در آتن به سر می‌برد: «با خانوادهام تماس گرفته‌اند و پرسیده‌اند که من کجا هستم. من فقط در اعتراضات سال ۹۶ چند روز بازداشت بودم. به نظرتان این مساله و خروج من از ایران می‌تواند آسیبی به خانوادهام بزند؟ مادرم به شدت ترسیده است.»
این نگرانی برای این قشر از پناه‌جویان ایجاد شده است که آیا برای آن‌های که خارج از مرزهای ایران هستند تهدیدهای امنیتی وجود دارد؟ همچنین خانواده‌های بسیاری از این پناه‌جویان که نه کنش‌گرهای سیاسی حزبی هستند و نه نهادی پشتیبان خود دارند، دچار نگرانی شده‌اند که شاید با برخورد یا احضار توسط نهادهای امنیتی مواجه شوند.
در کنار این افراد، برخی از افرادی که در اعتراضات سال‌های گذشته شرکت داشتند اما ایران را ترک نکرده‌اند نیز در تماس با ایران وایر خبر داده‌اند از سوی نهادهای امنیتی برای ارایه پاره‌ای از توضیحات، فراخوانده شده‌اند. برای همین به فکر ترک ایران افتاده‌اند. بسیاری از آن‌ها حتی در اعتراضات روزهای اخیر نیز نقشی نداشتند اما ترسیده‌اند که مبادا برخوردهای امنیتی دامن‌گیر آن‌ها هم بشود. در نتیجه به دنبال راهی برای خروج از ایران هستند و نمی‌دانند که آیا می‌توانند قانونی از ایران به ترکیه بروند یا خیر. در واقع، نمی‌دانند که با این احضار به نهادهای امنیتی، آیا ممنوع‌الخروج شده‌اند؟
پسرخاله «رامین» را احضار کرده‌اند. از آمریکا تماس می‌گیرد: «به نظرتان چقدر ریسک دارد که قانونی از مرز خارج شود؟ ممکن است در این چند روز او را ممنوع‌الخروج کرده باشند؟ البته ویزای تحصیلی دارد. من به او گفتم به ترکیه برود و بعد با ویزا خارج شود. اما نمی‌دانیم ممنوع‌الخروج است یا نه.»
همچنین، برخی از روزنامه‌نگاران و کنش‌گران سیاسی یا مدنی نیز در فکر خروج از ایران هستند؛ حالا چه از طریق قانونی و چه غیرقانونی. نهادهای امنیتی با برخی از این افراد تماس گرفته است که وضعیت آن‌ها را جویا شود. در نتیجه آن‌ها هم به دنبال راه فرار از ایران هستند: «با وجود چنین فضای امنیتی، دیگر نمی‌توانم در ایران روزنامه‌نگار بمانم. می‌خواهم خارج شوم. اما نمی‌خواهم در مسیر قاچاق بروم. نمی‌دانید جایی بورسیه می‌دهد یا نه که بتوانم از آن طریق اقدام کنم؟»
در میان پناه‌جویانی که در مسیر پناه‌جویی قرار دارند، شماری از آن‌ها در کشورهای مختلف، از جمله افرادی هستند که در اعتراضات سال‌های اخیر نقش داشته‌اند. حالا به نظر می‌رسد، طی آینده‌ای نزدیک با موجی تازه از پناه‌جویان ایرانی مواجه شویم. چه آن‌هایی که در سال‌های گذشته هویت‌شان در نهادهای امنیتی ثبت شده است و چه آن‌هایی که در اعتراض‌های اخیر، شرکت داشته‌اند.
هنوز مشخص نیست که نهادهای امنیتی چند نفر را در اعتراض‌های اخیر بازداشت کرده‌اند اما به نظر می‌رسد با توجه به فضای امنیتی ایران، شماری از شهروندان در بازداشت به سر ببرند. از آن‌جایی‌که بیشتر این افراد شهروندان عادی جامعه هستند و پشتیبانی ندارند، به نظر می‌رسد که مثل سال ۹۶ و ۹۷ که پناه‌جویان بسیاری به همراه داشت، تظاهرات امسال و برخوردهای خشونت‌بار و امنیتی نهادهای جمهوری اسلامی، به خروج بیشتر ایرانی‌ها منجر شود؛ چه آن‌هایی که روزنامه‌نگار یا کنش‌گرهای قدیمی هستند و چه آن‌هایی که طی اعتراضات چند روز گذشته، وضعیت‌شان به نهادهای امنیتی گره خورده است.
وخیم‌تر شدن شرایط ایران، قطعی اینترنت و بی‌خبری، در حال حاضر باعث شده که سرنوشت بسیاری از شهروندان در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد. به نظر می‌رسد گروهی از آن‌ها بی‌خبر از دنیای بی‌رحم پناه‌جویی، بار سفر خواهند بست و راهی سرنوشتی خواهند شد که هیچ چشم‌اندازی برای‌شان ندارد. مساله‌ای که هم به بیشتر شدن شمار پناه‌جویان ایران منجر خواهد شد و هم راه‌های قاچاق انسان را رونق خواهد بخشید.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسوولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفا شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران‌وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
برخورد پلیس ترکیه با تجمع پناه‌جویان در هم‌بستگی با مردم معترض ایران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر