چرا احمدی نژادی ها خوشحال هستند؟‌

شرایط اقتصادی زمینه ساز بازگشت محمود احمدی نژاد به عرصه سیاست شده است ولی بازگشت او با فراری دادن سرمایه گذاران احتمالی، شانس بهبود شرایط اقتصاد ایران را به شدت کاهش می دهد.

 فروردین امسال فعالیت های انتخاباتی محمود احمدی نژاد، رییس جمهور سابق با سفر او به شلمچه و حضورش در مصلی شهر آمل کلید خورد. طرف‎دارانش که بعد از اتمام دوره ریاست جمهوری او، خود را منتقدان همیشگی وی معرفی کرده بودند، نتوانستند شعف خود را از بازگشتش به عرصه سیاسی پنهان کنند. برای آن ها، دوران احمدی نژاد، دوران طلایی حضور بی چالش در عرصه قدرت بوده است. روزنامه «جوان» و خبرگزاری «نسیم» که هر دو وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند، زمینه ساز رسانه ای این حضور بوده و به ابزار تبلیغاتی او تبدیل شده اند. 

انگیزه احمدی نژاد از بازگشت به عرصه سیاست، بازگشت به قدرت سیاسی است اما آن چه که او را امیدوار به پیروزی می کند، شرایط اقتصادی است. اقتصاد ایران هنوز در رکودی به سر می برد که در دوران او، در پی افزایش شدید نرخ تورم، تحریم اقتصادی و کاهش درآمدهای نفتی شروع شد. فساد مالی و اداری که همیشه در ایران وجود داشت، در دوره او به سطح جدیدی رسید و نهادینه شد. اکنون فساد اداری در ایران یک مانع اصلی شکوفایی اقتصادی است. این نکته در گزارش اخیر وزارت امور خارجه ایران درباره اجرایی شدن «برجام» هم به صراحت مورد اشاره قرار گرفته است.

به گفته بسیاری از کارشناسان، دولت حسن روحانی حتی اگر اراده سیاسی لازم را داشته باشد، بدون ناپایدار سازی نظام سیاسی نمی تواند فساد اداری را ریشه کن کند. بازسازی نرم افزاری و مدیریتی اقتصاد کشور با دشواری های بسیاری مواجه بوده که باعث امیدواری احمدی نژاد شده است. 

از سوی دیگر، او به خوبی آگاه است که نظام سیاسی ایران و دولت کنونی به زمان و البته اراده برای غلبه به چالش های بر جای مانده از دوران تحریم نیاز دارند. شاید به همین دلیل است که رسانه های هوادار او یا در حال دامن زدن به انتظارات مردم از دست‎آوردهای اقتصادی برجام هستند یا در هر حال انکار این دست‎آوردها. او می کوشد با مایوس کردن توده های مردم از موفقیت سیاست های اقتصادی دولت روحانی در گشودن دروازه های بازارهای ایران به سرمایه گذاران و شرکت های خارجی، خود را ناجی اقتصاد کشور نشان بدهد. 

در این مسیر، او و هوادارانش به سراغ شعارهایی رفته اند که وی را در اولین مبارزه انتخاباتی خود پیروز میدان کرد. دولت احمدی نژاد قرار است دولت «پابرهنه ها» و حامی خون شهدا باشد. البته کسی به این نکته اشاره نمی کند که تورم 60 درصدی دوران او، پرداخت نقدی و ماهیانه یارانه ها را بی اثر کرد و فقر پابرهنه ها را دو چندان. در کارنامه اقتصادی دولت احمدی نژاد به سختی می توان نکته مثبتی پیدا کرد. با این حال، او از غرب ستیزی نظام جمهوری اسلامی بهره می برد تا شکست های خود را ناشی از توطئه های غربی عنوان کند. این نکته جالب است که گروهی از روشن‌فکران که خود را مخالف استعمار می دانند، با استفاده از نظریه های مرسوم در سال های اول انقلاب، در حال توجیه این برداشت هستند. 

کندی بهبود شرایط اقتصادی کشور در ماه های بعد از برجام برای احمدی نژاد و هوادارانش گواه «بی عرضگی» دولت روحانی و نومیدی مردم است. با این حال، بازگشت احمدی نژاد که منجر به هراس سرمایه گذاران خارجی و داخلی از بازگشت بی تدبیری و پوپولیسم به عرصه سیاست‎گذاری می شود، می تواند روند بهبود اقتصای کشور را از این هم کندتر کند.

این نکته ای است که باعث خوشحالی او خواهد بود چون شکست سیاسی دولت روحانی را موفقیت سیاسی خود می داند. هزینه اصلی بازگشت احمدی نژاد به سیاست را مانند دوران زمام‎داری او، اقتصاد کشور خواهد پرداخت. سرمایه گذاران خارجی فهمیده اند که شاید دولت روحانی دولت تدبیر و امید باشد ولی نظام جمهوری اسلامی ایران نظام تدبیر و امید نیست. 

ظهور مجدد احمدی نژاد را می توان در چهارچوب اختلافات دولت و سپاه پاسداران در عرصه اقتصاد نیز تحلیل کرد. رییس جمهور و وزرای او بارها اشاره کرده اند حضور گسترده سپاه در اقتصاد کشور یک عامل بازدارنده رشد است. با این حال، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان بسیج مستضعفین به سهم خواهی از اقتصاد ادامه داده اند. حتی در اسفندماه و فروردین ماه سپاه اقدام به انتشار لیستی از پروژه های مورد نظرش کرد تا تاکید کند که حضور در اقتصاد کشور را حق خود می داند. در ماه های اخیر سپاه با آزمایش های موشکی، ابتدا اعتبار دولت در سیاست خارجی را به چالش کشید و فرصتی به رهبر نظام برای تایید و تاکید بر برنامه های تسلیحاتی کشور داد. 

اکنون شاید سپاه با استفاده از کارت احمدی نژاد به دولت یادآوری می کند سیاستمدارانی هستند که حاضرند با باز گذاشتن دست سپاه در عرصه اقتصاد، به دفتر پاستور برسند. برای آن ها این نکته که بازگشت احمدی نژاد تاثیری منفی بر جذب سرمایه گذاری در کشور دارد، مهم نیست. به نظر می رسد نظام جمهوری اسلامی هنوز باور ندارد بین تسلط بر یک اقتصاد مبتلا به رکود یا مشارکت در یک اقتصاد شکوفا باید یکی را انتخاب کند. اگر نظام جمهوری اسلامی می خواست سیاست های دولت روحانی را در عرصه اقتصاد عقیم کند، با بازگرداندن محمود احمدی نژاد به عرصه اقتصاد به این هدف رسیده است. 

احمدی نژاد و شعارهای پوپولیستی او در خلاء ناشی از جنگ قدرت بین دولت و سپاه و عدم تمایل نظام جمهوری برای ورود به اقتصاد جهانی فرصت طرح می یابند. با این حال، اشتباه است که فرض کنیم ورود او به عرصه سیاسی به معنای ظهور یک راه حل برای رشد اقتصادی است. بعد از تجربه هشت سال رییس جمهوری او و تحمل سنگین ترین هزینه های اقتصادی و سیاسی، همه می دانند محمود احمدی نژاد برای نجات مردم یا اقتصاد ایران برنگشته، او هنوز به دنبال «هاله نور» است. تاسف در این است که نظام جمهوری اسلامی ناتوان از اصلاح اداری و مبارزه با فساد، ترجیح می دهد هزینه بازگشت او را به صحنه بپردازد تا تحمل سختی های تغییر کردن را.