«ایران‌وایر» روز جمعه ۲۳خرداد ۱۳۹۹ در یک نمونه از گزارش‌های راستی‌آزمایی خود، توییتی از «اسفندیار باتمانقلیچ»، بنیان‌گذار «فروم ایران و اروپا» را که در آن مدعی شده بود اقتصاد ایران به اقتصادی تولیدی تبدیل شده است، راستی‌آزمایی کرده و به آن نشان «حقیقت ندارد» داده بود.
باتمانقلیچ در واکنش به راستی‌آزمایی «ایران‌وایر»، رشته توییتی نوشته و توضیح داده است که چرا به این جمع‌بندی رسیده که اقتصاد ایران، اقتصادی تولیدی است.
اصل استدلال اسفندیار باتمانقلیچ، به سهم ۸۰ درصدی صادرات غیرنفتی ایران از کل صادرات در سال ۱۳۹۸ و اختصاص نیمی از این صادرات غیرنفتی به صادرات کالاهای صنعتی اختصاص داشت و از این مقدمه به این جمع‌بندی رسیده بود که اقتصاد ایران، اقتصادی تولیدی شده است.
«ایران‌وایر» در راستی‌آزمایی خود، نخست با استفاده از آمار «سازمان توسعه تجارت ایران» نشان داده بود که میانگین سهم کالاهای صنعتی از کل صادرات غیرنفتی ایران کمتر از ۵۰ درصد و در حد ۴۲.۶ درصد بوده است.
«ایران‌وایر» در این بررسی، صادرات میعانات گازی را آن گونه که در گزارش‌های رسمی آمده، به عنوان صادرات غیرنفتی به حساب نیاورده است که اگر محاسبه سهم صادرات صنعتی از کل صادرات غیرنفتی با احتساب میعانات گازی انجام شود، این نسبت بسیار کوچک‌تر خواهد شد.
گزارش «بانک جهانی» از میانگین سهم صادرات صنعتی از کل تجارت خارجی ایران نیز نشان می‌دهد که در دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷، این سهم رقمی در حدود ۱۸.۳ درصد بوده است.
شاخص دیگری که «ایران‌وایر» برای راستی‌آزمایی ادعای اسفندیار باتمانقلیچ به کار گرفت، سهم ارزش افزوده بخش صنعت از کل تولید ناخالص داخلی ایران در گزارش‌های مرکز آمار ایران و بانک جهانی طی سال‌های اخیر بود.
این محاسبه یک بار با احتساب سهم گروه «صنعت»، شامل مجموع ارزش افزوده رشته فعالیت‌های «استخراج نفت و گاز طبیعی»، «معدن»، «صنعت»، «تامین آب، برق و گاز طبیعی » و «سایر معادن» انجام شد که میانگین سهم این گروه از کل تولید ناخالص داخلی در دوره ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸، حدود ۴۳.۸ بوده است.
برای دقیق‌تر شدن راستی‌آزمایی ادعای تولیدی شدن اقتصاد ایران، این محاسبه یک بار هم با سهم ارزش افزوده رشته فعالیت صنعت (ساخت و تولید) از تولید ناخالص داخلی در این سال‌ها بررسی شد. بر این اساس، در دوره سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸، میانگین سهم این رشته فعالیت از تولید ناخالص داخلی بالغ بر ۱۵.۹ درصد بوده است.
این محاسبات نشان می‌دهند که ادعای آقای باتمانقلیچ مبنی بر این که «ایران‌وایر» بخش نفت را در محاسبات خود وارد نکرده، ادعای نادرستی است و در بخشی از محاسبات، تحولات نفت نیز در نظر گرفته شده است. هرچند گزاره تبدیل اقتصاد ایران به اقتصادی تولیدی، به اعتباری، به معنای فاصله گرفتن از اقتصادی تک محصولی و گذر از تکیه به بخش نفت یا دیگر بخش‌هایی است که ارزش افزوده نازل‌تری نسبت به بخش صنعت (ساخت و تولید) دارند.
اسفندیار باتمانقلیچ در رشته توییت جدید خود ضمن پذیرش تلویحی استدلال‌های «ایران‌وایر» یا دست‌کم، تاکید بر صحت اعداد و ارقام ارایه شده، در عین حال تاکید می‌کند که اعداد و ارقام دیگری هم برای بررسی وجود دارند. او از جمله به رقم اشتغال صنعتی حدود هشت میلیون نیروی کار در بخش صنعت ایران به عنوان گواه تولیدی شدن اقتصاد ایران اشاره می‌کند.
درست است، اعداد و ارقام بسیاری برای بررسی در اقتصاد وجود دارد اما در روش راستی‌آزمایی، نقطه تمرکز و تاکید بر استدلال و ادعای مطرح شده در مورد و سوژه راستی‌آزمایی، محدود و متمرکز می‌ماند.
حال که در این رشته توییت به آمار اشتغال صنعتی اشاره شده است، بد نیست که با معیار سهم اشتغال صنعتی و مقایسه آن با اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصادی، یک بار دیگر گزاره تولیدی شدن اقتصاد ایران را بررسی کنیم.
البته همان‌طور که آقای باتمانقلیچ در این رشته توییت به درستی اشاره کرده، بخش نفت به طور معمول بخشی «سرمایه‌بر» و متکی به ماشین‌آلات و تکنولوژی است و اشتغال چندانی در خود جای نمی‌دهد.
بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران از وضعیت بازار اشتغال کشور در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷، سهم بخش صنعت از کل اشتغال ایران در پایین‌ترین سطح، ۳۱.۹ درصد در سال ۱۳۹۵ و در بالاترین حد ۳۴.۳ درصد در سال ۱۳۹۲ بوده است.
در این مقایسه، آمار مربوط به فصل زمستان ۱۳۹۸ را با آمار سالانه منتشر شده لحاظ نکرده‌ایم تا دچار اشکال در مقایسه آمار سالانه با آمار فصلی از بازار کار نشویم. اما سهم اشتغال صنعتی از کل اشتغال ایران در فصل زمستان پارسال، ۳۱.۷ درصد بوده است.
میانگین سهم اشتغال صنعتی از کل اشتغال در این دوره زمانی، ۳۳ درصد بوده است.
سهم اشتغال صنعتی از کل اشتغال ایران در دوره ۱۳۹۰ تا زمستان ۱۳۹۸(درصد)
منبع: مرکز آمار ایران
در همین دوره زمانی، سهم گروه خدمات از کل اشتغال در اقتصاد ایران در کمترین حد در سال ۱۳۹۲ به ۴۷.۴ درصد رسید و در بالاترین سطح با ثبت رقم ۵۰.۴ درصد، به سال ۱۳۹۶ مربوط می‌شد.
سهم اشتغال در بخش خدمات در فصل زمستان سال ۱۳۹۸ از کل اشتغال ایران به ۵۱.۷ درصد بالغ شده بود.
مقایسه تعداد شاغلان صنعتی در زمستان ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هم نشان می‌دهد که از شمار کارکنان شاغل در بخش صنعت ایران در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن، ۱۳۰هزار و ۱۵۲ نفر کاسته شده است.
روند تغییرات اشتغال صنعتی نیز نشان دهنده آن است که این سهم به نفع بخش خدمات تغییر یافته است.
بنیان‌گذار فروم ایران و اروپا در جایی از رشته توییت خود با اشاره به رشد منفی ۳۲.۸ درصدی رشته فعالیت معدن و رشد منفی ۳۵ درصدی رشته فعالیت استخراج نفت و گاز، به رشد منفی ۱.۸ درصدی رشته فعالیت صنعت اشاره و این رشد منفی را در قیاس با آن رشدهای بسیار منفی، حاصل اثبات گزاره تولیدی/صنعتی بودن اقتصاد ایران تلقی کرده است.
ضمن این که در این رشته توییت اشاره شده که عملکرد صنعت در فصل پایانی ۱۳۹۸ مثبت شده و این بخش با رشد ۲.۴ درصد مثبت به کار خود پایان داده اما این نکته قابل توجه است که رشته فعالیت صنعت (ساخت/تولید) پیش از فصل زمستان ۱۳۹۸، هفت فصل نرخ رشد منفی مداوم را تجربه کرده و کوچک‌تر شده است.
در جایی از این رشته توییت، آقای باتمانقلیچ وضعیت ایران را با دیگر کشورهای منطقه خلیج‌فارس مقایسه و به طور ضمنی به این اشاره کرده است که «ایران‌وایر» در راستی‌آزمایی خود شرایط بهتر بخش تولید و صنعت ایران نسبت به دیگر کشورهای نفتی منطقه را نادیده گرفته که امری مجزا از توییت پیشین بنیان‌گذار فروم ایران و اروپا و راستی‌آزمایی انجام شده است.
راستیآزماییها تنها بر اساس ادعا و استدلال مطرح شده در سخنان یا نوشته‌های افراد تدوین و تنظیم می‌شوند.
آخر این که بر خلاف آن که اسفندیار باتمانقلیچ نوشته است «ایران‌وایر» تحولات مثبت اقتصاد ایران را باور ندارد و حتما آن را نادرست می‌داند، چنین چیزی صحت ندارد.
«ایران‌وایر» به عنوان یک رسانه تلاش می‌کند تا در مطالب تولیدی خود، اعم از گزارش‌های تحلیلی و توصیفی و راستیآزماییها، جانب انصاف و عدالت را رعایت کند و صرفا راوی بی‌ط‌رف تحولات و اخبار باشد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر