اقتصاد ایران، سال‌های سال است یکی از بی‌تحرک‌ترین اقتصادهای دنیا است؛ حتی در مقایسه با همسایگان، از اقتصاد پویای ترکیه گرفته و کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس، تا اقتصادهای ضعیف و نه‌چندان قدرتمند افغانستان و پاکستان و ارمنستان و آذربایجان و ... آمار اشتغال ایران یک نمایه ناامیدکننده است. اقتصادی که کمتر از یک سوم جمعیت آن، رسما نیروی فعال و مولد محسوب می‌شوند و باید مایحتاج دو سوم دیگر را تامین کنند.
۸۴ میلیون جمعیت، ۱۲ میلیون شغل تمام‌وقت
طبق آخرین آمار رسمی (گزارش نیروی کار مرکز آمار در پاییز ۱۳۹۹) از جمعیت ۸۴ میلیونی ایران، تنها ۱۲ میلیون و ۶۳۹ هزار نفر شغل تمام وقت دارند. این در حالی است که تا ۳ سال پیش، در حالی که جمعیت ایران کمتر از ۸۱ میلیون نفر بود، تعداد افرادی که شغل تمام وقت داشتند، حدود ۱۳ میلیون و ۴۸۰ هزار نفر بود. با این حساب طی سه سال چیزی بیش از ۸۴۰ هزار شغل تمام وقت از بین رفته و شرایط برای نان‌آوران به نسبت سال‌های پیش سخت‌تر شده است.
آمار نشان می‌دهد پاییز امسال چیزی حدود ۹ میلیون و ۷۰۸ هزار نفر نیمه‌وقت مشغول کارند که از این میان ۲ میلیون و ۳۰۷ هزار نفر به دلیل آنکه کار تمام‌وقت پیدا نکرده‌اند، از سر اجبار به کار پاره‌وقت تن داده‌اند و جزو آمار «اشتغال ناقص» شمارش شده‌اند.
حدود یک میلیون نفر دیگر هم با اینکه جزء آمار افراد شاغل شمرده شده‌اند، به‌طور موقت سر کار خود حاضر نبوده‌اند.
جمعیت بیکار هم در آخرین آمارگیری ۲ میلیون و ۴۳۶ هزار نفر شمرده شده است. این افراد طبق تعریف هر روز صبح به امید پیدا کردن کار از خانه خارج شده و ناامید به خانه بازگشته‌اند.
کاهش یک و نیم میلیون نفری جمعیت فعال در یک سال
بسیاری از مطبوعات و رسانه‌ها در گزارش‌های خود بیش از هر چیز طبق تازه‌ترین گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری را برجسته می‌کنند. ظاهرا نرخ بیکاری در ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۹ در مقایسه با نرخ بیکاری در فصل‌های مختلف سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ کاهش پیدا کرده است؛ در حالی که تشدید بحران و رکود اقتصادی و علاوه بر آن همه‌گیری کرونا شرایط اشتغال را بیش از گذشته دشوار کرده است.
برای ردگیری بحران اقتصادی و کاهش تولید در آمارهای اشتغال باید شاخص مشارکت اقتصادی و همین‌طور نرخ اشتغال را مبنای مقایسه قرار داد. گزارش اخیر مرکز آمار نشان می‌دهد در فاصله پاییز ۱۳۹۸ تا پاییز ۱۳۹۹ نرخ مشارکت اقتصادی ۳ درصد کاهش پیدا کرده و از ۴۴ درصد به ۴۱ درصد سقوط کرده است. تعداد جمعیت فعال امسال حدود یک و نیم میلیون نفر کمتر از پارسال است. نرخ اشتغال هم ۲ درصد کم شده و جمعیت شاغل بیش از یک میلیون نفر به نسبت پارسال کاهش پیدا کرده است.
این به معنی آن است که اگرچه نرخ بیکاری به نسبت پارسال بیش از یک درصد کمتر شده، اما در اصل با دنبال تشدید بحران در ایران، چیزی حدود ۳ درصد فرصت‌های شغلی از دست رفته و حدود یک و نیم میلیون نفر از بازار کار و تولید خارج شده‌اند.
فشار بحران اقتصادی روی جامعه
کل جمعیت مولد بالقوه در ایران همین است. چیزی حدود ۵۸ میلیون نفر دیگر نقشی در تولید ندارند. اگر فرض کنیم دو سوم این ۵۸ میلیون نفر جمعیت را کودکان، نوجوانان و سالمندان و محصلان تشکیل بدهند، باز هم چیزی حدود ۲۰ میلیون نفر یعنی تقریبا به اندازه جمعیت شاغل خارج از گود نشسته‌اند. در سال‌های گذشته نسبت جمعیت مولد بیشتر و جمعیت غیرفعال به مراتب کمتر از این بود، یعنی فشار تامین مالی جمعیت روی دوش بخش مولد جامعه بیشتر شده است. با توجه به کاهش درآمد سرانه کل جامعه، چه جمعیت فعال و مولد و چه بخش غیرمولد امکانات و غذای کمتری برای خوردن دارند.
مقایسه نرخ مشارکت اقتصادی ایران با کشورهای دیگر
نرخ مشارکت اقتصادی حاصل تقسیم جمعیت فعال به کل جمعیت بالای ۱۵ سال است. این شاخص نشان‌دهنده میزان تحرک اقتصادی و البته ظرفیت تولید در هر کشور است.
مشارکت اقتصادی در پاییز امسال ۴۱ درصد محاسبه شده است. این عدد یکی از پایین‌ترین نرخ مشارکت در تمام دنیا است. برای اینکه بتوانیم مقیاسی از نرخ مشارکت اقتصادی داشته باشیم، بد نیست وضعیت ایران را با میانگین جهانی و برخی کشورها مقایسه کنیم.
طبق آمارهای بانک جهانی متوسط نرخ مشارکت اقتصادی در سال ۲۰۲۰ میلادی ۶۰ درصد بوده است. این نسبت در قطر ۸۷ درصد (بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی در کل جهان)، در امارات ۸۲ درصد، در عربستان سعودی ۵۶، در مصر ۴۶، در لبنان ۴۷ درصد و در نوار غزه ۴۴ درصد است. در کل دنیای عرب این نسبت کمتر از ۴۸ درصد نیست.
طبق آمار بیش از ۵۳ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال ترکیه را نیروی کار فعال تشکیل می‌دهد. این نسبت در پاکستان ۵۳ درصد، در ارمنستان ۵۶ درصد و در افغانستان ۴۹ درصد است.
در کره جنوبی نرخ مشارکت اقتصادی ۸۰ درصد، در چین ۶۷ درصد و در ژاپن ۶۲ درصد است. نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت بالای ۱۵ سال در آمریکا ۶۲ درصد و در آلمان ۶۱ است.
این اعداد و ارقام نشان می‌دهند که اوضاع در ایران تا چه اندازه با شرایط ایده‌آل و حتی شرایط عادی فاصله دارد، تا آنجا که ظرفیت اشتغال و تولید واقعی در ایران حتی از ضعیف‌ترین اقتصادهای منطقه‌ای هم بحرانی‌تر است.
کمترین نرخ مشارکت اقتصادی زنان در جهان
وضعیت اشتغال زنان به نسبت بحرانی‌تر از این است. طبق گزارش مرکز آمار نرخ مشارکت اقتصادی زنان در پاییز امسال از ۱۷ به ۱۴ درصد سقوط کرده و حدود یک میلیون زن آماده کار به دلیل شرایط بحرانی اقتصادی و اجتماعی از بازار کار خارج شده‌اند و جمعیت زنان فعال به کمتر از ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر کاهش یافته است.
طبق آمارهای جهانی سال ۲۰۲۰ نرخ مشارکت اقتصادی زنان تنها در چهار کشور سوریه، عراق، یمن و ایران کمتر از ۱۴ درصد است. میانگین نرخ مشارکت اقتصادی زنان در کل دنیا ۴۷ درصد (۶ درصد بیش از کل نرخ مشارکت اقتصادی مردان و زنان ایرانی) است. این نسبت در سه کشور مسلمان قطر ۵۷ درصد، در امارات ۵۲ درصد، در عربستان ۲۲ درصد و در کل جهان عرب ۲۱ درصد است.
در افغانستان و پاکستان هم طبق آمار بیش از یک پنجم زنان بالای ۱۵ سال (۲۲درصد) آماده کار هستند و جمعیت فعال محسوب می‌شوند. در ترکیه این نسبت بیش از یک سوم (۳۴درصد) جمعیت زنان بالای ۱۵ سال را در برمی‌گیرد، اما چیزی حدود ۷۰ درصد جمعیت زنان بالای ۱۵ سال رسما خانه‌دار و خانه‌نشین‌اند و ۱۶ درصد دیگر نیز به دلایل مختلف بیرون از دایره فعالیت اقتصادی قرار گرفته‌اند.
مطالب مرتبط:
نود درصد زنان ایرانی در سن کار، خانه نشین می شوند
برآورده نشدن نیازهای اقتصادی باعث بروز عصبانیت، خشونت و افسردگی می‌شود
بیمه بیکاری بر اثر کرونا فقط یک‌چهارم هزینه‌های خانواده را تامین می‌کند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر