ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار
معدود کسانی که در ایران همچنان به کار تولید کفش‌های مرغوب تولید داخل اشتغال دارند از دوره‌ای می‌گویند که کفش ایران آوازه‌ای داشت و گاه حتی سوغات برده می‌شد. اما با سرازیر شدن کالاهای چینی ارزان‌قیمت به بازار کفش ایران، تولیدکنندگان قدیمی از رونق افتادند و کفش‌های تهیه‌شده از مواد اولیه مرغوب مشتری چندانی ندارد.
***
هنوز هم نخ‌ها را با ظرافتی خاص از بین لایه‌های چرم رویه و زیره رد می‌کند تا کفش‌هایی محکم، زیبا و مشتری‌پسند بدوزد. دلش می‌سوزد شغلی که از پدرانش به ارث برده و یک عمر با لذت آن را انجام داده حالا این گونه رو به زوال است؛ اما همچنان به کارش عشق می‌ورزد.
«رحیم» حدود ۷۰ سال دارد و این کار را از ۱۵ سالگی در کارگاه کفش‌دوزی پدرش آغاز کرد. بعد از اینکه خودش اسمی و رسمی پیدا کرد کارگاه تولیدی مستقل راه انداخت و هر سال تعداد شاگردانش بیشتر شد. کفش‌های تولیدی‌اش زبانزد خاص و عام بود و در سال‌های قبل از انقلاب نام و آوازه‌ای داشت.
تا مدت‌ها بعد از انقلاب هم اوضاع چندان بد نبود؛ اما بعد شرایط رو به وخامت گذاشت و رفته رفته کفش‌های با مواد اولیه مرغوب داخلی و معمولا دست‌دوز جای خود را به صنعت مونتاژ با مواد بی‌کیفیت چینی داد.
رحیم از سال‌هایی یاد می‌کند که مغازه کفش‌فروشی‌اش محل خرید وزرا و مقامات عالی‌رتبه بود: «قبل از انقلاب، صنعت کفش ایران به خصوص کفش مردانه صنعتی پررونق و اسم و رسم‌دار در دنیا بود. اکثر مقام‌ها و سفرای خارجی معمولا موقع سفر به ایران کفش می‌خریدند و با خود سوغات می‌بردند. اما حالا شاید به تعداد انگشتان یک دست هم کارگاه کفش دست‌دوز در تهران باقی نمانده باشد. کارگاه‌های نیمه‌صنعتی هم یکی یکی در حال تعطیل شدن است.»
گشتی در بازار کفش نشان می‌دهد به سختی می‌توان کفش با چرم مرغوب تولید داخل پیدا کرد؛ اگر هم پیدا شود قیمت آن از پانصد هزار تومان شروع می‌شود که با این اوضاع اقتصادی خرید آن بیرون از توان بسیاری از مردم است. بنابر این زمینه برای عرضه کفش‌های قاچاق یا مونتاژشده از مواد نامرغوب چینی و ترکیه‌ای فراهم شده است.
کسادی بازار تولیدات داخلی تنها به کارگاه‌های کوچک و دست‌دوزها محدود نمی‌شود؛ از دو - سه تولیدکننده صنعتی بزرگ مانند «چرم مشهد»، «چرم مغان» و «نوین چرم» که سر پا مانده و توانسته‌اند بخش کوچکی از بازار را در دست بگیرند، سایر تولیدکننده‌ها از رونق افتادند.
اما چرا صنعت تولید کفش، به عنوان کالایی مورد نیاز همه، به این روز درآمد و نفس تولیدکنندگان به شمارش افتاد؟
«عماد» صاحب یکی از قدیمی‌ترین فروشگاه‌های کفش مردانه در محله فردوسی تهران است. وقتی حرف از وضعیت تولید کفش در داخل می‌شود، با تاسف می‌گوید: «دیگر چیزی ازش باقی نمانده است. قیمت مواد اولیه سر به فلک گذاشته، مالیات‌ها هم که سه برابر شده و از همه مهم‌تر کفش‌های قاچاق بی‌کیفیت چینی در بازار جولان می‌دهد. در این وضعیت، تولیدکنندگان کمر خم کرده‌اند.»
با لبخندی تلخ اشاره می‌کند که امسال به عنوان سال «جهش تولید» نام‌گذاری شده است: «همین امسال که به دلیل شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب و کارها، دولت باید از تولیدکنندگان بیشتر از هر زمانی حمایت کند، شاهد سه برابر شدن مالیات‌ها و افزایش چندین برابری قیمت‌ها هستیم. به‌عنوان مثال، چسبی که پارسال حلبی سیصد هزار تومان می‌خریدیم امسال باید نهصد هزار تومان بخریم. بقیه مواد اولیه هم به همین منوال.»
عماد کفش دست‌دوز و کفش صنعتی را با فرش دستی و فرش ماشینی مقایسه می‌کند و به ایران‌وایر می‌گوید: «تولید کفش‌های دست دوز کاری سخت و پرزحمت است. به همین خاطر، کمبود نیروی کار یکی از دلایل تعطیلی این کارگاه‌هاست. کسی که می‌خواهد وارد این حرفه شود باید از یک طرف زحمت کار سخت را به جان بخرد و از طرف دیگر بتواند با وجود تولیدات ارزان‌قیمت رقبای خارجی سر پا بماند.»
او در پاسخ به این سوال که چرا کارگاه‌های کوچک به تجهیزات مدرن رو نمی‌آورند یا با کارگاه‌های بزرگ‌تر ادغام نمی‌شوند می‌گوید: «مثل خیلی از زمینه‌های دیگر، مثلا ورزش‌های تیمی، کار گروهی در ایران چندان موفق نیست. هر کس ساز خودش را می‌زند و هر کس فکر می‌کند به تنهایی تجربه، تخصص، ابزار و تجهیزات را یک‌جا در اختیار دارد. اگر دولت به عنوان متولی اصلی تولید در کشور و تامین کننده مواد اولیه وارد میدان می‌شد و این پیوند را برقرار می‌کرد، نتیجه‌اش تولید کفش‌های باکیفیت و مشتری‌پسند در کارگاه‌های داخلی و به کارگرفتن شمار زیادی از نیروهای کار می‌شد. اما حیف که اراده‌ای برای این کار وجود ندارد و انگار چشم‌پوشی از قاچاق کفش‌های بی‌کیفیت به کشور و دل خوش‌کردن به مونتاژ زیره از چین و رویه از ترکیه برای‌شان کافی است.»
نگاهی به وضعیت کشورهای تولید کننده کفش وخامت تولید این محصول در ایران را نشان می‌دهد. ایران در زمینه تولید کفش جایگاه دوازدهم را در جهان به خود اختصاص داده و سالانه ۱۷۷ میلیون جفت کفش در کشور تولید می‌شود. به این ترتیب، سهم ایران از تولید جهانی ۰.۸ درصد، سهم از صادرات جهانی صفر درصد و میزان صادرات کشور نیز ۰.۵ درصد است.
دست‌اندرکاران این صنعت معتقدند در صورت حمایت دولت، صنعت کفش ایران می‌تواند نیم میلیون نفر را در این صنعت به کار گیرد و سالانه تا ۱۰۰ میلیون دلار ارزآوری داشته باشد.
اما وضعیت فعلی به گونه‌ای است که به گفته «علیرضا جباریان‌فام»، رئیس اتحادیه کفاشان تبریز، صنعت کفش رو به نابودی است و وعده‌های دولت در حد حرف باقی مانده است.
این مسئول صنفی چند ماه پیش به خبرگزاری ایسنا گفت: «به دنبال شیوع ویروس کرونا دولت اعلام کرد اگر واحدی اقدام به اخراج کارگران خود نکند به ازای هر یک کارگر ۱۶ میلیون تومان تسهیلات اعطا می‌شود؛ ولی تاکنون هیچ ریالی از این بابت پرداخت نشده و کسی موفق به اخذ وام نشده است.»
صنعت کفش در ایران یکی از قدیمی‌ترین صنایع تولیدی محسوب می‌شود اما قصه پرغصه تولیدکنندگان این کالا نشان می‌دهد آنها در سالی که رهبر جمهوری اسلامی آن را سال «جهش تولید» خواند بیش از هر زمان دیگری مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته‌اند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر