اعتراض به یهودستیزی؛ تظاهرات گسترده فرانسه در اعتراض به نتیجه دادگاه قاتل یک زن یهودی

هم‌زمان با روز جهانی بزرگداشت «قربانیان تبعید» در آخرین یکشنبه ماه آوریل و یک‌هفته پس از اعلام نتیجه دادگاه تجدیدنظر فرانسه بر پرونده قتل «سارا حلیمی» پزشک یهودی که ۴ آوریل ۲۰۱۷ توسط همسایه مسلمان خود به قتل رسید، هزاران شهروند فرانسه در شهرهای مختلف این کشور تظاهرات اعتراضی برگزار کردند. سارا حلیمی تنها یهودی ساکن آپارتمانش در منطقه ۱۱ پاریس بود و توسط همسایه‌اش که «الله‌ اکبر» گویان او را کتک می‌زد و فریاد می‌کشید: «شیطان را کشتم»، از طبقه سوم به پایین ساختمان پرتاب شد و جان سپرد. پس از چهار سال پیگیری قضایی، دادگاه تجدیدنظر تعیین کرد، قاتل «مسئولیت کیفری» ندارد؛ چون تحت تاثیر ماری‌جوانا بوده است.

***

ساعت حدود چهار صبح ۴ آوریل ۲۰۱۷ بود و «سارا حلیمی» پزشک و مدیر بازنشسته مهدکودک، مادر سه فرزند که مادربزرگ هم شده بود، در خواب به سر می‌برد که «کوبیلی ترائوره» همسایه ۲۷ ساله‌اش، از طریق بالکن در حالی‌که خشمگین بود وارد اتاقش شد. کوبیلی فریاد «الله اکبر» می‌‌کشید و سارا را کتک می‌زد. همسایه‌ها بیدار شده بودند و با پلیس تماس گرفته بودند؛ اما وقت و بخت یار سارا نبود؛ کوبیلی او را به بالکن کشید و از طبقه سوم به پایین پرت کرد و فریاد زد: «شیطان را کشتم.» قاتل به آپارتمان خود رفت و صدای قرآن خواندنش بلند شد؛ سارا هم بی‌جان کف زمین افتاده بود.

دولت فرانسه برای ماه‌ها از «یهودستیزی» خواندن این قتل خودداری کرد تا در نهایت پذیرفت که انگیزه کوبیلی ترائوره، یهودی‌ستیزانه بوده است. پیگیری‌های قضایی ادامه پیدا کرد تا در سال ۲۰۱۹ دادگاه اعلام کرد قاتل به دلیل استعمال ماری‌جوانا مسئولیت کیفری ندارد. ۱۴آوریل۲۰۲۱ دادگاه تجدیدنظر فرانسه هم همین نظر را تایید کرد و در نهایت، خانواده حلیمی ضمن ثبت شکایت در دادگاه اسراییل، گفتند که پرونده را به دادگاه حقوق بشر اروپا می‌کشانند.

کوبیلی، مهاجر آفریقایی از کشور مالی، پس از قتل سارا بازداشت شد و در اختیار پلیس جنایی پاریس قرار گرفت. در ۷آوریل۲۰۱۷ گفته بود که ممکن است انگیزه‌های قتل «یهودستیزی» نباشد و تحقیقات آغاز شد. ۱۰آوریل۲۰۱۷ کوبیلی مقابل قاضی جنایی در حالی‌که قتل را پذیرفت که انگیزه‌های «یهودستیزی» را انکار می‌کرد و گفت احساس می‌کرد تحت تاثیر یک نیروی خارجی قرار گرفته است. دو روز بعد، دادگاه او را در «قتل عمل» سارا حلیمی مجرم شناخت؛ اما از آن‌جایی‌که مشخص شده بود او هنگام ارتکاب قتل تحت تاثیر ماده مخدر ماری‌جوانا قرار داشته است، به بیمارستان منتقل شد.

در سپتامبر ۲۰۱۷ دادستان پذیرفت که قتل سارا بر اساس انگیزه‌های یهودستیزانه اتفاق افتاده است؛ تا بالاخره در فوریه ۲۰۱۸ بازپرس پرونده ماهیت ضدیهودی بودن قتل را پذیرفت و آن را اعلام کرد.

پیگیری‌های جامعه یهودیان فرانسه و خانواده سارا در پیگیری حقوقی این پرونده همچنان ادامه داشت تا بالاخره در ماه جولای ۲۰۱۹ دادگاه فرانسه اعلام کرد قاتل سارا که تحت تاثیر شدید مواد مخدر بوده است، مسئولیت کیفری ندارد. اواخر سال ۲۰۱۹ همین تصمیم توسط دادگاه تجدیدنظر پاریس تایید شد و پرونده به دادگاه تجدیدنظر فرانسه رفت؛ یعنی آخرین مرحله تجدیدنظرخواهی که قرار شد در آوریل ۲۰۲۱ نتیجه را اعلام کند.

۱۴آوریل۲۰۲۱ نتیجه نهایی همانی اعلام شد که پیش‌تر در دادگاه‌های دیگر هم بر آن رای داده شده بود. آن‌ها قاتل را در شرایط نامتعادل روانی برآورد کردند و همین مساله باعث خشم جامعه یهودیان شد. خاخام ارشد یهودیان فرانسه «حییم کورسیا» همان روز در صفحه توییتر خود تصمیم نهایی دادگاه تجدیدنظر را یک «رسوایی» خواند و تاکید کرد «یهودستیزی»  یک جرم کیفری است که در این مورد محاکمه‌ای در کار نخواهد بود. در عین‌حال، انجمن یهودیان فرانسه نیز تصمیم نهایی دادگاه را «سقط عدالت» خواندند.

منتقدان رویکرد حقوقی سیستم قضایی فرانسه در نسبت با این پرونده می‌گویند؛ رفع مسئولیت کیفری از قاتل سارا حلیمی باعث تشدید قتل‌های مبنی بر نفرت می‌شود و قاتلان با بهانه استعمال مواد مخدر می‌توانند از مجازات بگریزند.

در مقابل، «امانوئل مکرون» رییس‌جمهور فرانسه در ۱۹ آوریل و در پی اعلام نتیجه نهایی دادگاه درباره پرونده قتل سارا حلیمی و اعتراض‌های جامعه یهودیان فرانسه، اعلام کرد که برای جلوگیری از تکرار چنین مواردی، به دنبال «تغییر قوانین» خواهد بود. او همچنین تاکید کرد فرانسه «شهروندان بیمار» را قضاوت نمی‌کند؛ بلکه آن‌ها را «معالجه» می‌کند، اما «مصرف مواد مخدر نباید مسئولیت کیفری را از بین ببرد.»

اما این اظهارات از خشم شهروندان فرانسه، چه یهودیان و چه آن‌ها که به یهودستیزی اعتراض دارند، نکاست. ۲۵آوریل هزاران نفر تظاهرات اعتراضی خود را از میدان «حقوق بشر» پاریس آغاز کردند و تا بعدازظهر به نتیجه دادگاه و همچنین رشد یهودستیزی در فرانسه اعتراض کردند. تظاهرات‌های دیگری هم در شهرهای «مارسی»، «لیون»، «استراسبورگ» و «نیس» برگزار شد. همچنین در برخی از کشورها مثل «بریتانیا»، «ایتالیا» و «اسراییل» تظاهراتی مقابل سفارت‌خانه‌های فرانسه در شهرهای «لندن»،‌ «رم» و «تل‌آویو» شکل گرفت.

قتل سارا حلیمی تنها قتل یک یهودی در این منطقه از پاریس نبود. یک سال پس از این واقعه، ۲۳مارس۲۰۱۸ جسد «مری نل» زن سال‌خورده یهودی و از بازماندگان فاجعه «هولوکاست»، کشتار یهودیان توسط آلمانی‌ها طی جنگ جهانی دوم، در همان منطقه‌ای که سارا حلیمی کشته شد، موجی از خشم دوباره را در پی داشت. جسد مری در حالی پیدا شد که آثار ۱۱ ضربه چاقو و سوختگی بر آن مشهود بود.

در نوامبر همان سال نخست‌وزیر وقت فرانسه «ادوار فیلیپ»، همزمان با هشتادمین سال‌گرد حمله نازی‌ها به یهودیان آلمان نسبت به رشد یهودستیزی در فرانسه هشدار داده بود. طبق آماری که او ارائه کرده بود، موارد مربوط به آزار یهودیان در فرانسه در همان سال ۶۹ درصد افزایش داشته است.

فرانسه بزرگ‌ترین جامعه یهودیان اروپا را دارد و همواره شاهد حملات مختلفی بوده است. در سال ۲۰۱۵ چهار نفر در بقالی کوشر که مخصوص یهودیان است، در پاریس به قتل رسیدند. در سال ۲۰۱۷ سارا حلیمی کتک خورد و کشته شد. در ۲۰۱۸ پسر هشت ساله یهودی که کلاه سنتی یهودیان را بر سر داشت، توسط گروهی نوجوان مورد ضرب و شتم قرار گرفت و مری نل، از بازمانده‌های هولوکاست، بارها چاقو خورد و تن‌اش را سوزاندند. در ۲۰۱۹ به قبرستان یهودیان حمله شد و روی بیش از صد قبر نشان «صلیب شکسته نازی‌ها» کشیده شد.

حالا، در پی اعتراض به نتیجه عالی‌ترین دادگاه فرانسه برای قاتل پرونده سارا حلیمی، همزمان با روز بزرگداشت «قربانیان تبعید» یعنی آخرین یکشنبه هر آوریل، هزاران نفر صدای خود را علیه یهودستیزی بلندتر کردند. این روز در فرانسه یادبودی برای قربانیان تبعید به اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها طی جنگ جهانی دوم است.