آیا عبدالناصر همتی پدیده انتخابات خواهد شد؟

«عبدالناصر همتی»، رییس پیشین بانک مرکزی و یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ در چند روز اخیر بیش از دیگر کاندیداها مورد توجه قرار گرفته است. آیا او می‌تواند به پدیده انتخابات بی‌رمق ۱۴۰۰ تبدیل شود؟

***

عبدالناصر همتی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۷۲ در مقام معاون سیاسی صداوسیما فیلم تبلیغاتی «احمد توکلی» نامزد تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری را پس از تصمیم کمیسیون تبلیغات برای پخش نشدن آن، در کشوی میز خود گذاشته و به خانه رفته بود. این رفتار نمادی از خونسردی این نامزد انتخابات است که با وجود سمت‌های مهم در دوره‌های گذشته و اخیر کمتر جنجال‌برانگیز بوده است. انتخابات اما وادی دیگری است و او باید در مدت کوتاه باقی‌مانده، روحیه دیگری از خود بروز دهد.

 همتی ۲۸ سال پس از پخش نکردن فیلم تبلیغاتی احمد توکلی، خود با پخش نشدن فیلمش از تلویزیون مواجه شده است. او در دهه ابتدایی انقلاب در صداوسیما سمت‌های سیاسی داشته؛ اما از دهه ۱۳۷۰ به بعد رو به اقتصاد آورده و سمت‌های اقتصادی داشته است. در این انتخابات و انتخابات گذشته نیز او تنها نامزدی است که سمت‌های اقتصادی رده بالا داشته و تاکنون هیچ‌یک از نامزدها، سمت اقتصادی رده بالا نداشته و همه سوابق ایشان سیاسی و نظامی بوده است. اینک همتی تلاش می‌کند که پدیده انتخابات ریاست‌جمهوری شود.

با این حال، حدود دو هفته مانده به رای‌گیری انتخابات سیزدهم ریاست‌جمهوری، فضای سیاسی همچنان سرد و افکار عمومی بی‌اعتناست؛ اگرچه تبلیغات رسمی نامزدها و به ویژه وعده‌های عجیب و غریب، اندکی بحث‌های سیاسی را به جریان انداخته و سوژه‌های مناسبی برای بحث و گاه طنز آفریده است؛ اما گزاره غالب همچنان پیروزی بسیار محتمل «ابراهیم رئیسی» به عنوان کاندیدای اصلی موردنظر نظام است.

در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، نامزدهای پوششی اصول‌گرایان چنان تعادل بازی را به‌هم زده‌اند و صحنه‌ای از رقابت یک سویه شکل داده‌اند که حتی برخی اصناف با فرض پیروزی حتمی رئیسی، در تدارک کسب‌وکار خود برای چند ماه آینده هستند.

 از بازار کتاب و نشر خبر می‌رسد؛ برخی ناشران با پیش‌بینی بسته‌تر شدن فضای سیاسی-فرهنگی، به صورتی شتابان در تدارک اخذ مجوز انتشار بعدی برای کتاب‌های فعلی خود هستند تا مبادا سیاست‌های ممیزی دولت بعدی، مانع از انتشار مجدد آثار آن‌ها شود.

در این میان اما برخی اتفاقات از متمایز شدن تدریجی عبدالناصر همتی حکایت دارد. نامزدی که در روزهای نخست اعلام نتایج بررسی صلاحیتها، کمتر کسی برای او  شانسی حداقلی قائل بود. برخی حتی تحلیل می‌کردند که محافظه‌کاران حاکم بر شورای نگهبان، همتی را به عنوان نماد وضعیت «پولی و اقتصادی» دولت «حسن روحانی»، تایید صلاحیت کرده‌اند تا با کسب کمترین آرای ممکن، مهر پررنگی از نفی و نارضایتی عمومی بر پیکر نحیف روحانی و دولتش کوبیده شود.

ماجرا اما در دو سه روز اخیر، اندکی متفاوت شده است. ابتدا «سپیده شبستری»، همسر عبدالناصر همتی در حرکتی کمتر قابل‌حدس، به عنوان نماینده شوهرش به تلویزیون رفت و در پوششی از حجاب مانتویی و نه چادری (حجاب معمول همسران مقامات جمهوری اسلامی) ظاهر شد. گذشته از محتوای سخنان شبستری که با عنوان «ناگفته‌ها» در برخی رسانه‌ها، تیتر شد؛ نفس حضور همسر یکی از کاندیداها واکنش‌برانگیز شد؛ هم از سوی مدافعان شرکت در انتخابات، هم از سوی حامیان تحریم.

در همین فاصله برخی اظهارنظرها و رویدادها حول محور همتی و تبلیغاتش، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است؛ رییس کل سابق بانک مرکزی در سخنان انتخاباتی خود از برخی سیاست‌ها مانند ارسال پیامک توبیخی پلیس درباره حجاب زنان داخل خودروها، انتقاد کرد و واکنش «احمد خاتمی» عضو فقهای شورای نگهبان را برانگیخت.

همتی در برنامه «خارج از تعارف» در شبکه دو سیما نیز مدعی شد «صدای خاموش مردم است» و رقیب خود را نه شش نامزد دیگر؛ بلکه «قهر مردم با صندوق آرا» معرفی کرد.

عبدالناصر همتی در یک توییت از ابراهیم رئیسی خواست حالا که در توییتر فعال است، برای رفع تبعیض از فردا صبح دستور رفع فیلتر صادر کند. او در توییت دیگری، از پخش نشدن فیلم تبلیغاتی خود خبر داد و نوشت که برخی از دختران ایرانی حرف‌های خود را در این فیلم «بی‌واسطه» مطرح کرده بودند؛ اما درخواست صداوسیما برای حذف این بخش را نپذیرفته که همین، منجر به عدم پخش فیلم شده است.

 برخی معتقدند تلاش‌ها برای معرفی همتی به عنوان نامزد نهایی بخشی از اصلاح‌طلبان ادامه دارد و حتی ممکن است با رویدادهای مشابه چند روزه اخیر، او پدیده انتخابات ۱۴۰۰ نام بگیرد.

 به خصوص که همتی قبلا عضو شورای مرکزی حزب اصلاح‌طلب «کارگزاران سازندگی» بوده است و همسرش نیز در تلویزیون، از توصیه «علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی» برای انتصاب همتی به مدیریت بانک مرکزی از سال ۱۳۹۲ خبر داده بود.

با این حال هنوز هم بخش بزرگی از ناظران فضای انتخابات این دوره را سردتر و بی‌رمق‌تر از آن می‌دانند که موجی خاص ظاهر شود و پیامد آن، اقبال گسترده به همتی باشد؛ به ویژه که او از سوی برخی به عنوان یکی از نمادهای وضعیت اقتصادی ناگوار موجود شناخته می‌شود و راه سختی برای توجه افکار عمومی در این‌باره دارد.

از طرفی تجربه انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ۲۴ سال اخیر نشان داده است، پیروزی غیرقابل پیش‌بینی هر نامزدی، حداقل نیازمند حمایت یکی از جناح‌های اصلی داخلی یا اراده فراقانونی حکومت بود و تا اصلاح‌طلبان به تصمیم مشخصی نرسند، وضعیت همتی مشخص نمی‌شود. او نسبت به «محسن مهرعلیزاده» شانس بسیار بیشتری برای جلب حمایت گروهی از اصلاح‌طلبان را دارد. همچنین گروهی از اصلاح‌طلبان همچنان از مهرعلیزاده دلخور هستند و او را یکی از دلایل شکست اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۴ می‌دانند؛ چرا که او با نامزدی خود باعث شکسته شدن بخشی از رای آنان شد.

احزاب اصلاح‌طلب اما درباره اصل حمایت از یک نامزد نیز اختلاف نظر جدی دارند. وقتی چهره‌هایی چون «مصطفی تاج‌زاده» حمایت از «علی لاریجانی» را خودکشی می‌دانستند، حمایت از همتی نیز برایشان بسیار سخت خواهد بود.

مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری نیز تاثیرگذار است و اگر همتی بتواند فضا را در مناظره‌ها دو قطبی کند و خود را تنها رقیب نامزدهای اصول‌گرا معرفی نماید، جایگاه خود را ارتقا خواهد داد.      

خود همتی اما همچنان «قهر مردم با صندوق آرا» را رقیب اصلی خود معرفی کرده و معتقد است تا زمانی که فضای سرد انتخابات دچار تغییر جدی نشود، شانسی نخواهد داشت.