باغ خطاطی؛ عمارت قجری انجمن خوشنویسان ایران

سوده علی‌‌پور، شهروندخبرنگار، تهران

در محله دزاشیب شمیران هنوز هم کماکان خانه‌های تاریخی با معماری خاص به چشم می‌خورد که از آفت تخریب و آپارتمان‌سازی در امان مانده‌‌اند. یکی از این بناهای تاریخی عمارت و خانه باشکوه «علاءالسلطنه» است. شاید نام باغ و عمارت علاءالسلطنه برای خیلی‌ها نامی آشنا نباشد. اما همین که بگوییم انجمن خوشنویسان ایران، ذهن تمام هنردوستان به سمت ساختمان آجری با درختان کهنسال چنار در منطقه یک و خیابان دزاشیب می‌افتد. این خانه بیش از دو دهه است که به محل فعالیت انجمن خوشنویسان ایران تبدیل شده است. اما روزی روزگاری اینجا خانه «حسین علا»، نخست‌وزیر پهلوی بود.

***
ستون‌ها و سقف‌های طاقی‌شکل، درهای چوبی با شیشه‌های سرتاسری و نمای آجری، این ساختمان دوره قاجاریه حالا بیست و چند سال است که ساختمان انجمن خوشنویسان ایران است. ساختمانی که وسط یک باغ  پهناور سرسبز قرار دارد؛ باغی زیبا با کلی جزییات دوست‌داشتنی از بزرگترین مجسمه «هیچ» تناولی که وسط باغ قرار گرفته تا گلدان‌های شمعدانی رنگی که دورتادور حوض‌های وسط باغ چیده شده‌اند و چایخانه‌ای که زمانی کلاه فرنگی عمارت بوده است و البته تابلوهای بزرگی که به خط نستعلیق و نسخ و ثلث در گوشه گوشه این باغ زیبا جا خوش کرده‌اند.

انجمن خوشنویسان ایران پر سابقه‌ترین و یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین محافل هنری غیردولتی در تاریخ معاصر ایران بوده است که در طی بیش از ۶۰ سال به تربیت خوشنویسان و هنرمندان ایرانی پرداخته است. تاسیس این انجمن نقطه عطفی در تاریخ هنر خوشنویسی ایران است.

انجمن خوشنویسان ایران در سال ۱۳۲۹با همت استادان «سیدحسین میرخانی» و «علی‌اکبر کاوه»، «ابراهیم بوذری» و «سیدحسن میرخانی» با اهتمام دکتر «مهدی بیانی»، محقق و استاد دانشگاه و با همکاری وزارت فرهنگ و هنر وقت راه‌اندازی شد و کلاس‌های آزاد خوشنویسی را برای عموم علاقه‌مندان برگزار کرد. این نوع فعالیت ادامه پیدا کرد تا ۱۹ شهریور ۱۳۴۶ که این نهاد مردم‌بنیاد نامه رسمی خود را با نام انجمن خوشنویسان ایران اخذ و فعالیت‌های خود را به صورت درخشان‌تر و تاثیرگذار‌تر ادامه داد.

«ترمه» از اعضای انجمن خوشنویسان ایران است. درجه سه یا ممتاز انجمن را دارد که مدرک معادل لیسانس در دانشگاه است. او در مورد انجمن خوشنویسان ایران می‌گوید: «انجمن خوشنویسان ایران از نظر قدمت تشکیلاتی و فرآیند تاثیرگذاری در جهان کم‌نظیر و در خاورمیانه بی‌نظیر است. انجمن خوشنویسان ایران بیش از ۲۲۰ شعبه در سطح کشور و یا در خارج از کشور مثل شعب توکیو و پاریس و ... تاسیس کرده و تاکنون حدود پنج هزار نفر از انجمن خوشنویسان ایران با درجه هنری ممتاز فارغ‌التحصیل گردیده‌اند». ترمه در ادامه صحبت‌هایش در مورد انجمن خوشنویسان ایران می‌گوید: «تعداد استادان و مدرسان انجمن بیش از هفتصد و پنجاه نفر است و بیش از شصت هزار هنرجو، در طول یک سال در دوره‌های مقدماتی، متوسط، خوش، عالی و ممتاز ثبت‌نام می‌کنند.» ترمه در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «ترتیب مدارک در انجمن خوشنویسان ایران به این شکل است که مدرک عالی یا درجه چهار معادل فوق دیپلم و مدرک ممتاز یا درجه سه معادل لیسانس و مدرک فوق ممتاز یا درجه دو معادل فوق لیسانس و مدرک استادی یا درجه یک معادل دکتری است.»

«آرمین» نیز از اعضای انجمن خوشنویسان ایران است و در مورد فعالیت‌های انجمن می‌گوید: «انجمن خوشنویسان ایران جزء معدود اسامی است که درست برطبق آیین‌نامه و برنامه‌های انجمن فعالیتش را از ابتدا انجام داده است و با وجود اینکه در دهه گذشته تغییراتی داشته است اما هنوز ساختار کلی خود را حفظ کرده است. تصویب خط‌مشی‌ها و برنامه‌های کلی، بررسی و تصویب اساسنامه انجمن بر عهده مجمع نمایندگان قرار دارد که در راس ارکان انجمن می‌باشد.» آرمین در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: «اکثر مردم، انجمن خوشنویسان ایران را صرفا مکانی برای آموزش و تعلیم هنرجویان مختلف در زمینه خط نستعلیق و ثلث وشکسته و نسخ می‌دانند که البته این برنامه‌ها فعالیت اصلی انجمن خوشنویسان محسوب می‌شود؛ اما تحریر و چاپ ده‌ها رسم‌الخط و آداب‌الخط و کتب نفیس با شمارگانی بالغ بر صدها هزار از متون ادب و عرفان و اخلاق و برگزاری هزاران نمایشگاه خوشنویسی در داخل و خارج از کشور نمونه دیگری از فعالیت‌های انجمن خوشنویسان ایران است.»

کافی شاپ و چای بار در باغ زیبا و تاریخی انجمن خوشنویسان ایران قرار دارد که محلی برای گردهمایی علاقه‌مندان به هنر است. ساختمان این چایخانه در واقع عمارت کلاه فرنگی این باغ قجری است. منوی منحصربه فرد چای بار شامل انواع چای و دمنوش، قهوه، نوشیدنی‌های سنتی و عرقیجات به همراه غذاها و میان‌وعده‌های سبک سنتی ایرانی و منوی صبحانه می‌شود. مهمانان چای بار می‌توانند از فضای زیبای باغ لذت ببرند و از گالری آثار هنرهای تجسمی (آرت سنتر) دیدن کنند.

غزال از طرفداران پر و پا قرص باغ انجمن خوشنویسان ایران است. او در مورد این فضا می‌گوید: «وارد این مجموعه که می‌شوم، حالم خوب می‌شود. اگر حمل بر خودستایی نباشد، خیال می‌کنم همه قسمت‌ها را بر حسب سلیقه من و یا برای بهتر کردن حال من ترتیب داده‌‌اند. مثلا آرت سنتر که یکی از فضاهای دوست‌داشتنی و مهم باغ است و از سال ۱۳۷۶ فعالیتش را آغاز کرده است، محل برگزاری نمایشگاه‌های نقاسی و مجسمه‌سازی دو هنر محبوب من است و بین هنردوستان محبوبیت ویژه‌‌ای دارد.» او لبخندی می‌زند و این طور صحبت‌هایش را ادامه می‌دهد و می‌گوید: «من به عنوان علاقه‌مند به هنر برای هرکس که کار هنری انجام می‌دهد، احترام زیادی قائلم؛ اما شاید یک دلیل از اصالت از بکر بودن و اصالت فضایی مثل آرت سنتر به این خاطر است که فقط با اساتید و پیشکسوتان همکاری می‌کند و تا کنون میزبان بهترین گالری‌های پایتخت بوده است. مثلا چند نمونه از بهترین نمایشگاه‌هایی که در آرت سنتر باغ برگزار شده است، نمایشگاه بزرگمهر حسین پور، پرویز تناولی، کامبیز درم‌بخش، ناصر اویسی و پرویز کلانتری است.» او در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «بدون اغراق باغ انجمن خوشنویسان ایران یکی از بزرگترین دل‌خوشی‌های من است. مثلا بزرگترین مجسمه استاد پرویز تناولی از مجموعه هیچ که در این باغ قرار دارد، هیچ‌وقت برایم تکراری نمی‌شود و بعضی روزها به محض رسیدن به تندیس نزدیک یک ساعت غرق تماشایش می‌شوم و در عالم خودم فرو می‌روم. یکی دیگر از اتفاقات حال خوب کن در باغ انجمن خوشنویسان ایران آشنایی با دوستانی هست که نزدیک به هم فکر می‌کنیم  یا با چیزهای مشترک ذوق می‌کنیم، علایق نزدیک به هم داریم و خلاصه نوشیدن یک فنجان چای در چای بار کنار هم، حالمان را خوب خوب می‌کند.»