در اولین نشست اتاق «علی خامنه‌ای» در کلاب «ایران‌وایر» در شبکه اجتماعی «کلاب‌هاوس»، شرکت‌کننده‌ها با نظرات مختلف، بحث‌ها و تحلیل‌های متفاوتی مطرح کردند. این نشست با محوریت تحلیل دلایل ریاست جمهوری «ابراهیم رئیسی» با نگاه به احتمال رهبری او برگزار شد. میهمان اصلی این برنامه، «تقی رحمانی»، فعال سیاسی بود و «آیدا قجر»، از اعضای تحریریه «ایران‌وایر» آن را اجرا کرد.
«احسان مهرابی» و «بهنام قلی‌پور»، دو عضو دیگر تحریریه «ایران‌وایر» نیز در این بحث‌ها مشارکت داشتند.
***
در نوبت نخست، احسان مهرابی به مقاله منتشر شده در وب‌سایت «ایران‌وایر» اشاره کرد و نظر تقی رحمانی را جویا شد که آیا ریاست جمهوری مقدمه رهبرشدن رئیسی است یا پوست خربزه «مجتبی خامنه‌ای» است زیر پای او تا از گزینه‌های جانشینی حذف شود؟
سامان اصول‌گرایان اولویت نخست خامنه‌ای
تقی رحمانی در پاسخ گفت: «آوردن رئیسی به صحنه با حساب‌گری‌هایی از سوی آقای خامنه‌ای همراه بوده است. اولویت نخست آقای خامنه‌ای، حفظ نظام از طریق سامان دادن به جناح اصول‌گرا است و اولویت بعدی او، موضوع جانشینی است. به نظر من پوست خربزه بودن یا نبودن یک بحث ثانویه است.»
و تاکید کرد که از نگاه رهبر جمهوری اسلامی، حفظ نظام مهم‌ترین موضوع است و بقیه باید فدای آن شوند.
رحمانی معتقد است اگرچه مجتبی خامنه‌ای برای پدرش اولویت دارد ولی اولویت نظام برای او بیشتر است: «هم‌چنان که برای "اکبر هاشمی رفسنجانی"، نظام اولویت داشت؛ حتی به قیمت ضرر به خانواده‌اش.»
رحمانی به سه محور مهم در «بیانیه گام دوم انقلاب» علی خامنه‌ای، یعنی دایمی بودن حرکت انقلابی، سبک زندگی اسلامی و مقاومت در جنوب غرب آسیا در مقابل سلطه امریکا اشاره و تاکید کرد: «ابراهیم رئیسی آمده است تا در گام دوم انقلاب نقش آفرینی کند و قربانی شدن یا رهبری او، موضوع اصلی نیست.»
جهت‌گیری امنیت و اقتصاد
رحمانی در پاسخ به سوال احسان مهرابی که آیا علی خامنه‌ای نمی‌توانست با فرد دیگری غیر از رئیسی نظام را حفظ کند یا به گروه‌های دیگر امتیاز بدهد، گفت: «در دوره هاشمی رفسنجانی و اصلاح‌طلبان، خامنه‌ای به راهکار انتخابات تن می‌داد که مشروعیت نظام را تامین کند اما بعد دید که تن دادن به مشروعیت نظام، مشکلاتی ایجاد می‌کند. پس احمدی‌نژاد را وارد بازی کرد که کل بازی را به هم بزند. اما او کل ساختار کشور و دولت را به هم ریخت و نه تنها اصلاح‌طلبان را حذف کرد بلکه کل نظام را برآشفت.»
به گفته رحمانی، از نظر خامنه‌ای، جنگ بین جناح‌ها و احزاب داخلی اصل کارآمدی نظام را مخدوش کرده و از نظر او، اولویت، داشتن امنیت و اقتصاد است: «در نتیجه تصمیم گرفت که با آوردن رئیسی، کارآمدی را افزایش دهد و از این طریق به مشروعیت و مقبولیت جمهوری اسلامی بیافزاید.»
او تاکید کرد که علی خامنه‌ای می‌خواهد نظام را بازسازی کند و دیگر مشروعیت نظام از مسیر رای و انتخابات، مساله او نیست.
تسلط روحانیان بر نظامی‌ها
تقی رحمانی ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی را به این معنا می‌داند که روحانیان به صدر بیایند و نظامی‌ها زیر دست او قرار بگیرند.
او می‌افزاید که عقب راندن نظامی‌ها، از یک رییس جمهوری بروکرات مثل «محمدرضا باهنر» برنمی‌آمد ولی یک روحانی توان این کار را دارد.
این فعال سیاسی در عین حال یادآوری می‌کند که این برنامه در ذهن علی خامنه‌ای است و الزاما اجرایی نیست: «این‌که چه قدر آقای رئیسی توانایی دارد و این موضوع قابل اجرا است، بحث دیگری است چون جمهوری اسلامی دارای تناقضات ساختاری بسیاری است.»
به گفته او، ممکن است رئیسی بعد از تشکیل دولت، با هزینه کردن پول‌هایی که از «برجام» آزاد می‌شوند، تا حدی بتواند بخشی از مردم را راضی کند: «اما مردم ایران هم نان می‌خواهند، هم شخصیت. دیوان‌سالاری حاکم بر کشور اجازه داشتن شخصیت به مردم را نمی‌دهد. این نظام با شخصیت مردم مشکل دارد و همین موضوع، بحران‌زا است.»
تقی رحمانی در پاسخ به سوال دیگری به احسان مهرابی که پرسید در این صورت چرا شخص علی خامنه‌ای نظامی‌ها را به عقب نراند و چه نیازی به رییس جمهوری بود، گفت: «آقای رئیسی قرار است با روش رای‌گیری، مجری یک سیاست باشد بدون این‌که آقای خامنه‌ای مسوولیت آن را بپذیرد. آقای خامنه‌ای می‌خواهد خانه نظام را اصلاح و ترمیم کند، نه این‌که ستون‌هایش را نابود کند. او ملاحظات، تحلیل‌ها و تدبیرهایی دارد که نه به نفع مردم که به نفع نظام است. از این منظر، بازسازی دسته‌ها یا باندهای اصول‌گرایی برای سرپا نگه داشتن نظام است.»
بحران کارآمدی نظام
در ادامه، بهنام قلی‌پور، روزنامه‌نگار همکار «ایران‌وایر» گفت: «به نظر من پوست خربزه را زیر پای کسی می‌اندازند که موقعیت و قدرت خاصی دارد و نمی‌توانند با چانه‌زنی یا رقابت‌های مرسوم کنارش بگذارند. ابراهیم رئیسی در حد و اندازه‌ای نبود که نظام بخواهد با پوست خربزه زیر پایش را خالی کند. توجه داشته باشیم برآمدن ابراهیم رئیسی تا همین جا نیز مستلزم پرداخت هزینه‌های هنگفتی از سوی نظام بوده است؛ از جمله زاویه‌دارشدن بخشی از اصول‌گرایان مثل علی لاریجانی.»
او در این میان به چند ویژگی «پاک‌دستی» و «مطیع»، «کم‌حاشیه» و «سید» بودن رئیسی اشاره می‌کند که رهبر جمهوری اسلامی در دیگران ندیده است.
قلی‌پور تاکید می‌کند که قرار است رئیسی ناکارامدی سیستم را با «پوپولیسم» و «پول‌پاشی»، به طور موقت حل کند.
او ماموریت دیگر تعیین شده برای رئیسی را مبارزه با فساد عنوان کرد ولی در عین حال بعید می‌داند که موفق شود: «زیرا فساد بسیار عمیق‌تر از این حرف‌ها است.»
مجتبی خامنه‌ای و معضل موروثی شدن
پس از سخنان قلی‌پور، دو نفر از حاضران نکاتی را مطرح کردند. یکی از آن‌ها با اشاره به آن‌چه «استاد بودن» رهبر جمهوری اسلامی درعوض کردن بازی در لحظه آخر، توصیف کرد، این فرض را پیش کشید: «او ممکن است بازهم در لحظه آخر بازی را عوض کند و پوست خربزه دیگری را زیر پای تحلیل‌گران و مردم عادی بیاندازد. در این‌صورت، امکان‌های در اختیار او کدام هستند؟»
کاربر دیگری گفت: «به نظر من احتمال رهبری مجتبی حتی یک درصد هم نیست چون این موضوع شائبه پادشاهی و موروثی شدن حکومت را ایجاد می‌کند که برای نظام اتفاق وحشتناکی است.»
احسان مهرابی در پاسخ گفت: «زمان فوت آقای خامنه‌ای اگر ۱۰ سال دیگر باشد، می‌توانند برای جا انداختن رهبری مجتبی خامنه‌ای زمینه‌سازی کنند. از طرفی، ممکن است سیاسیون به این نتیجه برسند که هر کسی غیر از مجتبی در معرض رهبری باشد، او کارشکنی می‌کند و یک بلایی سرش می‌آورد، پس بگذاریم که خودش رهبر شود.»
اطمینان از امنیت مجتبی خامنه‌ای؟
مهرابی نظر رحمانی درباره سخن «حسن شریعتمداری»، دبیر «شورای مدیریت گذار» را جویا شد که گفته بود رئیسی شخصیتی است که می‌تواند اطمینان دهد جایگاه مجتبی خامنه‌ای را حفظ می‌کند و سرنوشت «احمد خمینی» را نخواهد داشت. آیا این موضوع احتمال رهبری رئیسی را تقویت می‌کند؟»
رحمانی اما در پاسخ گفت: «چنین تضمین‌هایی اصلا معتبر نیستند. داده‌های تاریخی من درباره نظام‌هایی که رفتار دموکراتیک ندارند، این است که باید برای اتفاقات قبلی، مقصری پیدا کنند و هرکسی که حاکم باشد، باید برای برائت از گذشته، افرادی را دراز(حذف) کند.»
او درباره نظر کاربری که از امکان عوض کردن بازی در لحظات آخر از سوی علی خامنه‌ای پرسیده بود، گفت: «برخی چیزها در اراده آقای خامنه‌ای و پسرش نیستند. خود مجتبی خامنه‌ای هم باید برای بقا تلاش کند. از طرفی شاید ما زیادی روی مجتبی زوم کرده‌ایم. بین او و ابراهیم رئیسی، فرقی در رفتار نیست. فردی که مهم بوده باشد. این که نام مجتبی خامنه‌ای این همه مطرح است، مقداری هم به دلیل زوم کردن از سوی اصلاح‌طلبان است. زیرا مجتبی با آن‌ها بسیار بد است. ما باید به جای فرد، روی فرآیند رهبرسازی تمرکز کنیم که بر جامعه مدنی تاثیرگذار است.»
دور دوم صحبت تقی رحمانی با هدف پاسخ به این نکات و سوالات آغاز شد. او دوباره تاکید کرد که دسته‌های اصول‌گرایی در نظام جمهوری اسلامی به این راحتی یک‌دست نمی‌شوند و ساختار این نظام‌ها بر تسویه و انتقام است. سپس اضافه کرد: «ما در این‌جا دیدگاه‌های آقای خامنه‌ای را می‌شکافیم ولی الزاما قرار نیست این ایده‌ها موفق شوند. چون جامعه زنده است و تاریخ، برآیند بازی همه بازیگران است.»
آیا خامنه‌ای را سپاه مدیریت می‌کند؟
احسان مهرابی در ادامه به وجود دو دیدگاه درباره سپاه در نظرات کاربران اشاره کرد؛ یکی همکاری با شورای نگهبان در تایید صلاحیت‌ها است و دیگری یک‌دست نبودن سپاه و نیز این نکته که آیا سپاه علی خامنه‌ای را مدیریت می‌کند یا او همه چیز را در دست دارد؟
رحمانی در پاسخ گفت: «من معتقدم باندهای نظامی در ایران به گونه‌ای موثر شکل نگرفته‌اند. در تاریخ ما، پادشاهان چنین اجازه‌ای به نظامیان نداده‌اند و در نظام فعلی نیز سپاه قدرت دارد. ولی در نهایت تحت مدیریت آقای خامنه‌ای است.»
بهنام قلی‌پور نیز در این بخش گفت: «آقای خامنه‌ای دو اشتباه آیت‌الله خمینی را تکرار نمی‌کند. او رهبری را به بعد از مرگش موکول نخواهد کرد. آقای خامنه‌ای کسانی را که احتمال می‌دهد در زمان رهبری ابراهیم رئیسی کشته شوند، خودش قبلا حذف فیزیکی یا غیر فیزیکی کرده است؛ مثل هاشمی و بقیه کسانی که از قدرت خارج کرده است. درباره ضمانت برای در امان ماندن مجتبی خامنه‌ای هم که مطرح شد، باید توجه داشته باشیم رهبر جدید پایه‌هایش روی دوش نیروهایی است که آقای خامنه‌ای و پسرش چیده‌اند. این‌ها وفادار به هر دو هستند و به این زودی بعد از مرگ آقای خامنه‌ای، با پسرش زاویه پیدا نمی‌کنند.»
به گفته این روزنامه‌نگار، رهبر فعلی نگرانی از حذف مجتبی خامنه‌ای را با حذف یا کشتن افرادی که ممکن است در آینده موی دماغ او شوند، برطرف کرده است: «اگر چنان‌چه رئیسی هم با مجتبی خامنه‌ای به مشکل برخورد، سال‌ها طول می‌کشد که او بتواند مجتبی را حذف کند. شاید در آینده نقش و نفوذ هاشمی را در حاکمیت، مجتبی خامنه‌ای در دوران رهبری رئیسی ایفا کند. مجتبی خامنه‌ای یک نفوذ معنوی و سیاسی زیاد بر طبقه حاکم جوان دارد تا آن‌ها برای مدت‌ها وام‌دارش بمانند.»
تقی رحمانی اما در مقابل گفت: «وفاداری‌ها در نظام کنونی تضمین بردار نیستند؛ مثلا "علی‌اکبر ولایتی" که زمانی با آمدن آقای هاشمی در انتخابات، به نفع او از شرکت انصراف داد، بعدها مشاور رهبر شد. او ایده "تمدن اسلامی" را برای آقای خامنه‌ای ساخت. اگر کسی وام‌دار باشد ولی اقتضای حذف مطرح باشد، ماجرا سریع عوض می‌شود.»
ساز و کار کنترل ابراهیم رئیسی
بهنام قلی‌پور نیز در پاسخ گفت: «بحث من موازنه قدرت است. آقای خامنه‌ای بعد از رهبر شدن، پایه‌های حاکمیتی خود را روی دو جریان سپاه و حامیانش در کشور گذاشت تا بتوانند هرکاری کنند بدون این‌که پاسخ‌گو باشند. او با فاسد کردن عمدی حامیان متنفذ خود و سپاه، به جایی رسید که الان همه از فساد نظام‌مند می‌گویند.»
قلی پور ادامه داد: «خامنه‌ای به فرض نامزد کردن رئیسی برای رهبری، باید سازوکار کنترل او را هم داشته باشد. همه نیروهای پشتیبان رئیسی کسانی هستند که دست‌پرورده رهبر بوده و با بیت رهبر و مجتبی خامنه‌ای در ارتباط هستند و چون جوان و معتقدند، هم مشروعیت بخش رهبری ابراهیم رئیسی هستند، هم برای او تعیین تکلیف می‌کنند. از این منظر، من هم معتقدم که هیچ تضمینی برای امنیت افراد در جمهوری اسلامی وجود ندارد.»
پروژه حداد عادل برای رهبری دامادش
مهرابی در پایان به تحلیل «تقی آزاد ارمکی»، استاد جامعه‌شناسی «دانشگاه تهران» اشاره کرد که معتقد است «غلامعلی حداد عادل»، پدر زن مجتبی خامنه‌ای، نقش زیادی در نامزدی ابراهیم رئیسی داشته است تا او عملا از میان گزینه‌های رهبری آینده حذف و زمینه برای رهبر شدن مجتبی خامنه‌ای فراهم شود. سپس از رحمانی پرسید با توجه با نقشی که شما برای ابراهیم رئیسی در هموار کردن راه آینده نظام قائل هستید، آیا به جز مجتبی خامنه‌ای، افراد کمتر مطرح شده نیز ممکن است شانس رهبر شدن داشته باشند؟
رحمانی گفت: «رئیسی الان این وجهه مطلوب را برای رهبر شدن ندارد و در آینده هم این وجهه بیشتر آسیب خواهد دید. ولی آن‌چه مهم است، سیاست‌های تیم پشت او هستند. دسته‌های اصول‌گرایی تضاد منافع دارند و انسجام آن‌ها باید عملیاتی شود. ممکن است آقای رئیسی راه را برای رهبری فرد دیگری فراهم کند چراکه ظاهرا شرایط جامعه برای رهبر شدن او فراهم نیست. آقای رئیسی مثل یک تکنسین برای دوران گذار است.»
او ادامه داد: «موضوع افراد دیگر که محتملا برای رهبری مناسب باشند، پیچیده است و شرایط کاملا روشن نیست. در ماجرای رهبری آقای خامنه‌ای در جلسه مجلس خبرگان رهبری، ابتدا بحث رهبری آیت‌الله "گلپایگانی" مطرح بود ولی آقای هاشمی چنان بازی کرد که این گزینه منتفی شد. بعد از او نام احمد خمینی مطرح شد که رای بالایی نیاورد. این نشان می دهد که در بزنگاه‌های تاریخی ممکن است بازیگران دیگری هم برای تعیین رهبر مطرح شوند ولی فعلا ما چهره دیگری نمی‌شناسیم. در دوره‌ای نیز "صادق آملی لاریجانی" بین گزینه‌ها وارد و سپس خارج شد. اگر شما مسیر و زمین را هموار کنید، اتفاقات داخل زمین را مدیریت خواهید کرد. آقای خامنه‌ای فعلا مسیر سامان دادن به دسته های اصول‌گرا را هموار کرده که البته ممکن است در نهایت موفق نشود. این‌جا محل بازی دسته‌ها است.»
نظرات حاضران
در این اتاق چند نفر از حاضران نکات و پرسش‌هایی را مطرح کردند، از جمله:
«اتفاقات نشان دهنده بی‌رغبتی آقای خامنه‌ای به ابراهیم رئیسی هستند»؛ «تلاش سپاه برای نامزدی رئیسی نشان داد که از آقای خامنه‌ای عبور کرده‌اند»؛ «بیش از یک دهه بحث بیماری خامنه‌ای مطرح است»؛ «ریاست جمهوری رئیسی پوست خربزه زیر پای او نیست، او گزینه خوبی برای رهبری است و باخت قبلی وی (در سال ۱۳۹۶) در این دوره جبران شد»؛ «سپاه پاسداران اصلا یک‌دست نیست»؛ «رئیسی را هل داده‌اند به ریاست جمهوری که از لیست رهبری خط بخورد»؛ «بحث جانشینی اصولا موضوع قابل مطرح در شرایط فعلی حاکمیت نیست»؛ «آقای خامنه‌ای برای رسیدن به اهدافش بسیار عمل‌گرا، منعطف، برنامه‌ریز و استراتژیست است»؛ «جانشین رهبری را به عنوان شخص دنبال نمی‌کند بلکه بیشتر دنبال ریل‌گذاری است»؛ «سیاست‌مداران را نباید فراتر از جنبه‌های انسانی افراد تحلیل کرد»؛ «هر انسانی تا آخرین لحظه حیات به فکر حفظ خانواده و میراث خود است»؛ «آوردن رئیسی و یک‌دست کردن حاکمیت برای رحم آیندگاه به خانواده او و نیز ادامه میراث نظامش است»...
مطالب مرتبط:
آیا ابراهیم رئیسی جانشین علی خامنه ای خواهد شد؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر