رازهای دوپینگ در فوتبال زنان؛ آن‌چه تابه‌حال نشنیده‌اید

آتوسا ایران‌مهر، شهروندخبرنگار

«سازمان مبارزه با دوپینگ» (WADA) نام دو ورزشکار المپیکی ایران را در فهرست محرومانی که به دلیل استفاده از مواد نیروزا (دوپینگ) حق حضور در رقابت‌های المپیک آتن را نخواهند داشت، قرار داده است. دوپینگ اتفاق تازه‌ای در ورزش ایران نیست اما آیا تا به حال در مورد تاریخچه آن در فوتبال مردان و شیوع پنهان ولی گسترده‌اش در فوتبال زنان شنیده بودید؟

این گزارش، ناگفته‌هایی از تزریق‌های آلوده در فوتبال مردان و زنان ایران را واگویی می‌کند.

****

با پیشرفت علم داروسازی، ورزشکاران هم دست به آزمایش کوکتل‌های دارویی برای بهبود قدرت و غلبه بر خستگی زدند. از آن جا که این روش هنوز غیرقانونی نبود، به سرعت رواج یافت و پزشکان و داروسازان نیز ورزشکاران را در استفاده‌ از داروها و ترکیبات جدیدی که نیروزا بودند، همراهی می‌کردند.

هورمون رشد برای اولین بار در دهه ۵۰ میلادی از غده «هیپوفیز» انسان جدا شد. اثرات «آنابولیک» آن چنان اعجاب‌انگیز بودند که برخی از ورزشکاران را وسوسه می‌کردند. با پدیدار شدن عوارض داروهای نیروزا، هم‌چنین آسیب‌ها و تلفاتی که از خود به یادگار گذاشتند، نخستین ممنوعیت‌ها اعمال شد و تا دهه ۷۰ رفته رفته فدراسيون‌های جهانی به طور مستقل شروع به نمونه‌گيری از ورزشكاران كردند.

 از آن‌جايی كه راهی برای تشخيص استرویيدهای آنابوليک وجود نداشت، از اين مواد به طور گسترده به ویژه در ورزش‌های قدرتی استفاده می‌شد.

در دهه‌های بعد افشا شد که قهرمانان کشورهای بلوک شرق به طور سازمان یافته از داروهای غیرمجاز استفاده می‌کردند. قهرمانان خوش اندام و ورزیده، از شوروی تا لهستان، آلمان شرقی، بلغارستان و چکسلواکی سکوهای قهرمانی بسیاری از رشته‌های ورزشی را قبضه کرده بودند.

در سال ۱۹۷۴، يک آزمايش دوپينگ قابل اطمينان باعث شد تاریخ مصرف برخی داروها به سر برسد. دو سال بعد كميته‌ بين‌المللی المپيک استرویيدهای آنابوليک را به فهرست داروهای ممنوعه افزود. اواخر دهه ۱۹۷۰، تعداد موارد كشف شده و نمونه‌های مثبت، به ویژه در ورزش‌های قدرتی نظير پرتاب‌ها و وزنه‌برداری، به طور قابل توجهی بالا بود. 

روند پیشرفت دانش دارویی نیز توقف ناپذیر بود. ورزشکاران به داروها و ترکیبات جدید رو می‌آوردند و وقتی آن داروها نیز در لیست ممنوعه‌ها قرار می‌گرفتند، داروهای جدید دیگری را تزریق می‌کردند. این رابطه الاکلنگی بین پیشرفت علم دارویی با پیشرفت لابراتوارهای آزمایش دوپینگ هنوز هم‌چنان ادامه دارد.  

از اتهام‌زنی پرسپولیس، تاج و عقاب تا محرومیت‌های واقعی

تاریخچه دوپینگ در فوتبال ایران به سال ۱۳۵۱، پس از بازی «عقاب» و «تاج» برمی‌گردد. دو تیم به هم‌دیگر اتهام دوپینگ زدند. «پرویز قلیچ‌خانی»، «فریبرز اسماعیلی»، «غلام وفاخواه»، «حسن مرادی» و «حسین باباخانلو» از عقاب  و در سوی مقابل هم «منصور پورحیدری»، «مسعود مژدهی»، «کارو حق‌وردیان» و «اکبر کارگرجم» بازیکنانی بودند که در مظان اتهام قرار گرفتند. 

قضیه چنان جدی شد که همه این بازیکنان سر از «بیمارستان آپادانا» درآوردند تا از تک تک آن‌ها نمونه‌گیری شود. این شاید نخستین آزمایش دوپینگ در تاریخ ورزش ایران باشد.
دکتر زرکش گفته بود با «کروماتوگرافی» (سَوانِگاری یا جداسازی اجزا)، نتیجه نهایی به فدراسیون اعلام خواهد شد. کمی بعد نتیجه این بود که هیچ‌کس مواد نیروزا مصرف نکرده است.

سال ۱۳۵۴، «پرسپولیس» با نتیجه سه بر یک مغلوب تاج شد. «همایون بهزادی»، سرمربی سرخ‌پوشان مدعی شد که تعدادی از بازیکنان تاج شب قبل از بازی دوپینگ کرده‌اند. همایون بهزادی به ماده غیرمجاز مورد نظر اشاره نکرد اما ضمن اعلام شکایت رسمی گفت سه بازیکن تاج شب قبل از بازی دستگیر شده‌اند و مدارکش در کلانتری «یوسف‌آباد» موجود است.

بازیکنان تاج اتهامات سرمربی رقیب را بی‌اساس می‌دانستند. از طرفی با توجه به در پیش بودن مسابقات مقدماتی المپیک مونترال، «کامبیز آتابای»، رییس وقت فدراسیون فوتبال از مرحوم «علی عبده»، مالک پرسپولیس درخواست کرد با توجه به حضور آن بازیکنان تاج در تیم ملی، از پی‌گیری این موضوع خودداری کند.

خرداد ۱۳۷۶ و در پی حضور پرسپولیس در جام باشگاه‌های آسیا، آزمایش دوپینگ «نعیم سعداوی» و «فرشاد فلاحت زاده» مثبت اعلام شد تا این دو نخستین دوپینگی‌های رسمی در تاریخ فوتبال ایران لقب بگیرند. 

هر دو بازیکن يک‌سال محروم شدند. توجيه آن‌ها اين بود که غذای هتل محل اقامت این تيم در کوالالامپور آلوده به مواد نیروزا بوده است. مديران پرسپوليس دوپینگی بودن بازیکنان خود را توطئه‌ای از سوی حکومت عربستان دانستند.

اما چندان طول نکشید که آمار داخل کشور هم بیرون آمد. دوپینگ «مهدی واعظی» و «حمید شفیعی» در داخل کشور شناسایی شد و البته سرشناس‌ترین بازیکن دوپینگی فوتبال ایران هم «حامد کاویانپور»، بازیکن وقت پرسپولیس لقب گرفت. او یک رکورددار هم هست. دو بار دوپینگ در لیگ ترکیه و ایران را در کارنامه‌اش دارد. 
سال ۱۳۸۷، در باشگاه «پاس» همدان، «سعید دقیقی» به دوپنیگ محکوم و دچار محرومیت شد. این اتفاق برای «علی مولایی» در «مس» کرمان نیز افتاد.

رازهای سر به مهر دوپینگ در فوتبال زنان

آیا زنان فوتبالیست هم دوپینگ می‌کنند؟ این سوال شاید گاهی به ذهن‌تان خطور کرده باشد. نتیجه جست‌وجوی میدانی در فوتبال و فوتسال زنان ایران نشان می‌دهد رایج‌ترین روش دوپینگ میان زنان ورزشکار، تزریق «تستوسترون» است؛ یک نوع هورمون جنسی مردانه.

در بدن زنان، تستوسترون توسط تخم‌دان‌ها و غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود و نقش آن، تنظیم عملکرد تخم‌دان‌ها، استحکام استخوان‌ها و عملکرد جنسی است. به طور کلی، میزان تستوسترون در زنان بسیار کمتر از مردان است و این دقیقاً همان دلیلی است که انتخاب زنان ورزشکار برای دوپینگ، استفاده از همین هورمون می‌شود.

دکتر «آزاده حکاک‌زاده»، متخصص پزشکی ورزشی فدراسیون فوتبال در خصوص معایب افزایش غیر طبیعی تستوسترون می‌گوید: «مازاد هورمون تزریقی در بدن تبدیل به استروژن با اثرگذاری معکوس می‌شود. در آقایان مشکلاتی مثل عقیم شدن و در خانم‌ها کلفت شدن برگشت ناپذیر صدا، اختلال در عادت ماهانه، ایجاد کیست و سرطان کبد پدید می‌آید و افسردگی یا حتی تمایل به خودکشی را در میان بیماران ایجاد می‌کند.»

در فوتبال و فوتسال زنان، در لیست دوپینگی‌ها نام چند چهره به چشم می‌خورد. معروف‌ترین آن‌ها، «زهره میثمی»، بازیکن سابق تیم ملی فوتسال زنان است. میثمی در قهرمانی ۲۰۱۵ که اولین مدال طلای تاریخ توپ و تور ورزش زنان ایران بود، یکی از مهره‌های تاثیرگذار تیم به حساب می‌آمد.

سال ۱۳۹۶ نام او به همراه هفت ورزشکار مرد به دلیل استفاده از مواد نیروزا، در رسانه‌ها منتشر شد. زهره میثمی بازیکن «پالایش نفت» آبادان بود که به دلیل مصرف ماده ممنوعه «متنولون»، به مدت چهار سال (هفتم بهمن ۱۳۹۶ تا ششم بهمن ۱۴۰۰) محروم شد تا پالایش نفت آبادان آن فصل بدون حضور او جشن قهرمانی بگیرد.

مانند همه ورزشکاران ایرانی که نتیجه آزمایش‌ آن‌ها مثبت می‌شود، زهره میثمی نیز هرگز زیر بار نرفت که از مواد نیروزا استفاده و دوپینگ کرده است و حتی آن‌را دسیسه رقیبان تیم خود ‌دانست. 

 اشاره او به اعضای تیم ملی حفاری اهواز بود که گفته می‌شد بابت عملکرد غیرطبیعی او، بارها شکایت کرده بودند تا این که از او تست گرفته شد و مثبت درآمد.

میثمی گفت: «از من دو میلیون تومان برای اعتراض روی رای اولیه گرفتند و گفتند مدارک و اعتراض باید به آلمان بروند اما ظاهرا هیچ مدرکی به هیچ کجا جایی نرفته بود.»

این پایان عمر ورزشی زهره میثمی در فوتسال زنان بود. در فوتبال زنان هم دو نفر در لیست دوپینگی‌ها حضور دارند. 

فروردین سال ۱۳۹۴، رييس كميته كنترل دوپينگ فدراسيون فوتبال از محروميت دو ساله «بهناز طاهرخانی»، بازيكن «شهرداری بم» خبر داد.

طاهرخانی از ماده ممنوعه «استروييدهای آنابوليک» استفاده کرده بود. آن زمان هنوز مدت زمان محرومیت برای دوپینگ افزایش نیافته بود و بهناز طاهرخانی به همراه «الهام انصاری»، دیگر بازیکن این تیم، متحمل این محرومیت شدند.

او به هم‌تیمی‌های خود گفته بود ماده‌ای که مصرف کرده را نمی‌شناخته و فقط به پیشنهاد هم‌تیمی خود، یعنی الهام انصاری از آن استفاده ‌می‌کرده است. هر دو این بازیکن با اتمام دوران محرومیت خود به فوتبال زنان بازگشتند. طاهرخانی هم اکنون یکی از بازیکنان تیم ملی است اما انصاری عمل جراحی تغییر جنسیت را انجام داد و قید فوتبال زنان را برای همیشه زد.

به نظر می‌آید در فوتبال و فوتسال زنان ایران استفاده از داروها و مواد نیروزای ممنوعه کمتر است اما واقعیت این نیست.

یکی از بازیکنان شاغل در لیگ فوتبال زنان به «ایران‌وایر» می‌گوید: «من به جرات ادعا می‌کنم اگر در هر بازی تست دوپینگ انجام شود، قطعاً تعداد زیادی از بازیکنان محروم خواهند شد. برخی از بازیکنان در پروسه تغییر جنسیت خود تستوسترون تزریق می‌کنند.»

بنا به ادعای این بازیکن، عضله سازی، تغییر و کلفت شدن صدا و افزایش قدرت بدنی از عوارض بعدی تزریق این هورمون است: «متاسفانه بازیکنان حتی راه فرار را می‌دانند. وقتی به گوش‌شان می‌رسد که قرار است تست گرفته شود، قرص پروژسترون مصرف می‌کنند که مصرف مواد قبلی را پوشش دهد. اما فدراسیون با علم به این موضوع هیچ اقدامی انجام نمی‌دهد.»

بنا به ادعای این بازیکن، در کل لیگ فوتبال و فوتسال زنان ایران، شاید یک یا دو بار تست دوپینگ گرفته شود و حتی اکثر تیم‌‍‌ها پیش از شروع فصل، به «ایفمارک» (مرکز پزشکی ورزشی فدراسیون فوتبال) نمی‌روند.  

مطالب مرتبط:

بهمن عسگری و یلدا ولی‌نژاد به اتهام دوپینگ المپیک توکیو را از دست دادند