دانیال دایان؛ شهروندخبرنگار
نزدیک به دو دهه از حکومت طالبان در افغانستان گذشته است و در این دو دهه، نیروهای ائتلاف جهانی به رهبری آمریکا درصدد بازسازی این کشور بوده‌اند. آنها قرار است تا ۱۱ سپتامبر سال جاری افغانستان را ترک کنند واز سوی دیگر، طالبان در تلاش است تا قدرت را دوباره در دست گیرد. قدرت‌گیری دوباره طالبان هم‌زمان با مذاکرات صلح و پیش‌ِ روی این گروه در خاک افغانستان از یک‌سو و از سوی دیگر خبرهایی مانند اعمال خشونت آنها در شهرها، نگرانی‌ها را نسبت به حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان یا گسترش نفوذ آنها افزایش داده است. در آخرین نمونه، کمدین معروف افغانستان به نام «خاشه زوان» در «قندهار» به قتل رسید و به گفته «انیسه شهید»، خبرنگار تلویزیون «طلوع» منابع امنیتی تایید کرده‌اند که طالبان مسئول این قتل است. در کنار افزایش ناامنی در افغانستان، مساله از دست رفتن دستاوردهای زنان در این کشور یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها است.
در این گزارش با چند تن از جامعه مدنی افغانستان درباره «تغییر طالبان» گفت‌وگو کردیم و همین سوال را از «ذبیح‌الله مجاهد» سخن‌گوی طالبان پرسیدیم.
****
آمریکا ماموریت نظامی خود را پس از دو دهه، در ۱۱ سپتامبر پایان می‌دهد. آن‌هم در شرایطی که شمار جنگ‌جویان طالبان افزایش یافته است و انگار آزادسازی شماری از آنها نتوانسته است رضایت مقامات این گروه را تامین کند. بیم آن می‌رود که آنها روستا به روستا جلو بیایند و کلان‌شهرها را در اختیار بگیرند. از سوی دیگر این نگرانی وجود دارد که این گروه با سقوط شهرستان‌ها و قرارگاه‌های نظامی به تجهیزات نظامی پیشرفته در سطح ارتش افغانستان دست یابند.
در عین‌حال همکاری یا حمایت کشورهای دیگر از طالبان، وضعیت افغانستان را در بحران شدیدتری قرار داده است؛ «آمریکا»، «روسیه»، «قطر»، «ازبکستان»، «ایران»، «ترکمنستان» و «چین» از جمله کشورهایی هستند که متهم به ارتباط با طالبان‌اند. هر از گاهی خبری از سوی طالبان مبنی بر تسلط یافتن در شهرهای مختلف منتشر می‌شود که البته برخی از آنها از سوی حکومت افغانستان تکذیب شده است.
«ذبیح‌الله مجاهد» سخن‌گوی طالبان به «ایران‌وایر» گفت که کنترل بیش از ۲۵۰ شهرستان را در افغانستان اختیار کرده‌اند؛ اما مقامات حکومت افغانستان این ادعا را رد کرده‌اند. از سوی دیگر، وضع ممنوعیت‌های مختلف از سوی نیروهای طالبان در دوران حکومت‌داری یا برگزاری دادگاه‌های صحرایی برای زنان، شکنجه و حتی قتل آنها نگرانی‌های بسیاری از روی کار آمدن دوباره آنها به دنبال داشته است. اگرچه این مقام طالبان به «ایران وایر» گفت که آنها مخالف تحصیل زنان نیستند و «هیچ‌گاه امارت اسلامی [حکومت طالبان] از زنان انتقام نمی‌گیرد. آنها اجازه خواهند داشت در چهارچوب شریعت اسلامی فعالیت کنند.»
«سید اشرف سادات» تحلیل‌گر سیاسی است که در گفت‌وگو با «ایران وایر» ضمن انتقاد از کشورهای مختلف برای ارتباط گرفتن با طالبان که باعث قدرت‌گیری بیشتر آنها شده است، یادآور شد که این گروه در صدد به دست آوردن «قدرت مطلق» در افغانستان است: «در قاعده دید طالبان، بحث دموکراسی و انتخابات منتفی است. ان‌ها به اصل رهبری واحد عقیده دارند و تمام برنامه‌ریزی‌های کلان حکومت نیز بایستی بر اساس ایده رهبر انجام شود. آنها مانند آیت‌الله علی خامنه‌ای [رهبر جمهوری اسلامی] به فرماندهی یک رهبر معتقدند و به نظر می‌رسد از جمهوری اسلامی ایران الگوبرداری می‌کنند.»
گروه طالبان در نشست‌هایی که با هیات افغانستان در «دوحه» [مرکز قطر] داشت به صراحت مخالف خود را نسبت به نظام مبتنی بر دموکراسی و لزوم برگزاری انتخابات، اعلام کرده است.
یکی از ارکان دموکراسی، برابری جنسیتی و آزادی زنان است؛ مساله‌ای که به نظر می‌رسد طالبان به آن باور ندارد و همان‌طور که سخن‌گوی آنها در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تاکید کرد، در صورتی به فعالیت‌های زنان اجازه انجام داده می‌شود که در چهارچوب «شریعت اسلامی» مشغول باشند. این در حالی است که حضور زنان در رسانه‌ها هم مورد تایید طالبان نیست. در همین سال جاری، تعدادی از زنان اهل رسانه ترور شده‌اند و بسیاری معتقدند که این اقدام، توسط طالبان صورت گرفته است. اگرچه به نظر می‌رسد آنها با رسانه‌های آزاد به عنوان یکی دیگر از ارکان دموکراسی هم دشمنی دارند.
«فرشته استوار» از اهالی رسانه است و در عین‌حال در رشته ورزشی والیبال فعالیت دارد. او در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تاکید کرد که طالبان حاضر نیست با زنان گفت‌وگو کند: «هیچ تغییری بین طالبان کنونی و ۲۰ سال قبل نیست. این گروه همچنان در تلاش برای ایجاد محدودیت بیشتر علیه زنان است. حضور زنان در جامعه حساسیت طالبان را برمی‌انگیزد و این مساله برای آنها قابل قبول نیست. اگرچه من از حکومت طالبان هراس دارم، اما زنان افغانستانی برای تامین حقوق‌شان حاضرند از جان خود بگذرند اما حقوق‌شان نادیده گرفته نشود.»
او در ادامه صحبت‌های خود به «انتقامگیری» طالبان اشاره کرد؛ یعنی همان مساله‌ای که «ذبیح‌الله مجاهد» در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تکذیب کرده است: «طالبان هیچ‌گاه به وعده‌های خود عمل نمی‌کند. آنها با کسب قدرت به شکل کامل یا سهیم شدن در آن، در تلاش برای انتقامگیری از زنان فعال خواهند بود. زنانی که خلاف دیدگاه طالبان در جامعه اشتغال داشته‌اند، با انتقام این گروه روبه‌رو خواهند شد.»
فعالان حقوق زنان افغانستان بارها به بازگشت دوباره طالبان به قدرت اعتراض کرده‌اند و هشدار داده‌اند که این بازگشت به معنای از بین رفتن دستاوردهای آنها طی این دو دهه، خواهد شد.
«سونیتا شریف» یکی از فعالان حقوق زنان در افغانستان است که در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» طالبان را به اعمال رفتار «غیرانسانی» و «غیراسلامی» در نسبت با زنان متهم کرد. او معتقد است که طالبان همچنان خواستار ترک تحصیل زنان و دور شدن آنها از محیط کار است.
به گفته این فعال حقوق زنان طالبان در شهرستان‌های «کرخ» و «کشک رباط سنگی» استان «هرات» برای زنان محدودیت‌های شدیدی وضع کرده‌اند و زنان این مناطق حتی اجازه خروج از خانه‌های خود را بدون به همراه داشتن محرم شرعی ندارند: «گروه طالبان دکان‌های فروش لوازم آرایشی زنان را در کشک رباط سنگی مسدود کرده‌اند. طالب هیچ فرقی با دو دهه قبل نکرده است و اگر آنها افغانستان را بگیرند، زندگی زنان تباه خواهد شد.»
«محمد رفیق شهیر» رییس شورای متخصصان «هرات» است که او هم تایید می‌کند تغییر بنیادینی در طالبان طی این دو دهه به وجود نیامده است: «طالبان در مجامع بین‌المللی اظهار می‌کنند که تغییر زیادی در سیاست‌های آنها مبنی بر حقوق شهروندی ایجاد شده است. اما تا زمانی که به قدرت سیاسی شامل نشوند، مشکل است که ما چنین ادعایی را بپذیریم. ماشین قدرت طالبان، جنگ است.»
در ویدیوهایی که در ماه‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی منتشر و بازنشر شده است، طالب‌ها بعد از تسلط بر شهرستان‌ها دست به تخریب تاسیسات دولتی و عام‌المنفعه زده‌اند. انفجار ساختمان فرمانداری ولسوالی [شهرستان] «انار دره» استان «فراه» هم‌مرز با ایران، تخریب پل و برخی از پروژه‌های همگانی در شهرستان‌های مختلف افغانستان تنها نمونه‌هایی از این اقدامات است.
محمد رفیق شهیر با اشاره به این موارد تاکید می‌کند که طالبان نباید دست به تخریب تاسیسات دولتی و خصوصی بزند: «طالبان به بعضی ساحات داخل می‌شوند و تاسیسات دولتی را از بین می‌برند. اگر طالب به قدرت هم برسد به ساختمان، بیمارستان، سرک و پل نیاز دارد و نباید این تاسیسات را تخریب کند.»
طالبان طی دو ماه اخیر به جغرافیای بیشتری در افغانستان دست یافته است و حالا شهرستان‌های بیشتری را در اختیار دارد. اگرچه حکومت افغانستان مراکز استان‌ها را در کنترل خود دارد؛ اما نگرانی‌ها پیرامون قدرت‌گیری بیشتر طالبان همچنان رو به افزایش است. بسیاری از کنش‌گران حقوق بشری از جامعه جهانی و نهادهای مدافع حقوق بشر خواسته‌اند که اجازه ندهند حاکمیت طالبان دوباره بر افغانستان برپا شود. آنها خصوصا روی حقوق زنان تاکید دارند.
دوران حاکمیت طالبان در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ میلادی در حافظه جامعه افغانستان و خصوصا زنان به «دوران سیاه» مشهور است. در آن زمان، زنان از کم‌ترین حقوق خود مثل تحصیل و حضور در جامعه محروم بودند. هنوز هم در مناطق تحت تسلط طالبان دادگاه‌های صحرایی برپا می‌شود و زنان را در این دادگاه‌ها، طی همین دو دهه در کنار شلاق زدن، سنگسار هم کرده‌اند.
دو دهه است که آمریکا در افغانستان حضور دارد و حالا که به رفتن آنان نزدیک‌تر می‌شود، حکومت‌های دیگر در پی نفوذ بیشتر در افغانستان هستند. از سوی دیگر، گروه‌های دیگر تروریستی از جمله «داعش» هم در افغانستان قدرت بیشتری پیدا کرده‌اند. افغانستان به میدان نبرد و منفعت کشورها و گروه‌های مختلف تندرو تبدیل شده است و مردمان آن هستند که کم‌ترین حقوق خود را از دست می‌دهند و زیر فشارهای نظامی و امنیتی، امیدشان تبدیل به هراس بیشتر می‌شود.
به نظر می‌رسد که طالبان در این دو دهه تغییری نکرده است؛ خصوصا در حوزه زنان. هیات‌های آنها بر سر میز مذاکراتی می‌نشینند و بر سر حقوق شهروندی چانه می‌زنند؛ در حالی‌که هیچ زنی در این نشست‌ها وجود ندارد. چشم‌انداز افغانستان خصوصا با موج مهاجرتی که مواجه شده است، هر روز غبارآلودتر می‌شود؛ انگار که در چشم امید مردم هم بمب‌گذاری شده باشد.
مطالب مرتبط:
فرمانده طالبان: سپاه پاسداران شانه‌به‌شانه ما در جنگ حضور دارد
دو سویه ناراحتی و خوشحالی شهروندان افغانستان از مرگ قاسم سلیمانی
شاخه انشعابی گروه طالبان: فاطمیون را می‌کشیم و بلوچ‌های ایران را حمایت می‌کنیم
هزاره‌ها کشته می‌شوند؛ از جنگ مذهبی و قومی تا انتقام از «فاطمیون»
نماینده پارلمان افغانستان: مواضع غیرمسئولانه عراقچی باعث شعله‌ور شدن جنگ در افغانستان می‌شود
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر