نیروهای حکومت سوریه با حمایت شبه‌نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۵۳ روز پیش مناطقی را در جنوب سوریه، محاصره کرده‌اند. برخی از این محله‌ها مانند «درعا البلد»، محله «طریق السد»، اردوگاه «پناهندگان فلسطینی» و «آوارگان اهل جولان اشغالی» تقریبا به طور کامل محاصره شده‌اند. در روز ۵ مرداد ۱۴۰۰، لشکر چهارم ارتش سوریه و گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به ایران (که بیشتر عناصر آنها بومی هستند)، به آن مناطق یورش بردند؛ اما نتوانستند پیشروی کنند.
به همین دلیل، دمشق نیروهای خود را همراه با سلاح‌های بسیار زیاد به درعا اعزام کرد که اکثرا در اطراف مناطق تحت محاصره مستقر شدند. نیروهای کمکی دیگری نیز به حومه شرقی، غربی و شمال غربی درعا رفتند. همچنین، رژیم سوریه برای نخستین بار پس از امضای توافق مصالحه در تابستان ۲۰۱۸ موشک‌های ساخت داخل نوع «الفیل» و توپخانه سنگین خود را در محله‌های محاصره شده و شهرها و بخش‌های حومه درعا مستقر کرد.
طی هفت هفته گذشته رژیم و کمیته مذاکره‌کننده درعا برای توقف عملیات نظامی در مناطق تحت محاصره، سه توافق امضا کردند؛ اما جناح معروف به «جریان ایرانی»، به ویژه لشکر چهارم برای نقض این توافق‌ها، تکمیل روند حمله نظامی، گسترش سیطره خود بر محله‌های تحت محاصره، مهاجرت اجباری عناصر اپوزیسیون و اهالی منطقه به سمت مناطق تحت مخالفان رژیم در شمال سوریه کوشیدند.
خودروهای متعلق به هیات روسی در حال بازدید از بخش «جلین» در حومه درعا در تاریخ ۲ مارس ۲۰۲۱ مصادف با ۱۲ اسفند ۱۳۹۹
چرا منطقه درعا البلد؟
در این زمینه، «ابومحمد» (اسم مستعار) از اعضای کمیته متحد حوران (نهاد مرکزی مذاکره‌کننده، متشکل از کمیته‌های مختلف استان درعا که پس از حملات اخیر رژیم تشکیل شد)، پیش‌تر به ایران‌وایر گفته بود: «منافع رژیم اسد با آرزوی شبه‌نظامیان ایرانی برای تسلط کامل بر جنوب سوریه در یک راستا قرار دارد؛ بدین صورت که رژیم نگران مخالفت اهالی درعا با نمایش انتخابات است. آنها با برگزاری چندین تظاهرات و انتشار بیانیه‌های مختلف آشکارا به این انتخابات اعتراض کرده‌اند. از آن سو، شبه‌نظامیان ایرانی نیز در راستای اهداف توسعه‌طلبانه این کشور در منطقه، به دنبال تسلط کامل بر جنوب سوریه هستند.»
«ابراهیم عواد»، روزنامه‌نگار و از اهالی درعا هم در مصاحبه با ایران‌وایر اظهار داشت: «حمله نظامی رژیم به محله‌های شهر درعا چندین دلیل دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از توافق مصالحه که به انقلابیون درعا اجازه می‌دهد تا از امتیازات آن مانند حمل سلاح سبک استفاده کنند. این امتیاز باعث شده است تا آنها بتوانند در دوره پس از آن توافق (تابستان ۲۰۱۸) تاکنون بدون دخالت رژیم، به حفاظت از مناطق تحت نفوذ خود بپردازند و فعالیت‌های مردمی و سیاسی مخالف رژیم مانند تظاهرات، اعتصاب و تحصن اعتراض‌آمیز را انجام دهند.»
وی افزود: «به‌طور کلی توافق ویژه و استثنایی جنوب سوریه، باعث دلهره و نگرانی دائمی رژیم شده است، چون از اقدامات نهادهای امنیتی و اطلاعاتی وابسته به آن در مناطق تحت کنترل انقلابیون درعا جلوگیری می‌کند. اهالی آن مناطق انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری را نیز تحریم کردند. علاوه بر اینکه منطقه درعا البلد سدی بر سر راه هژمونی سپاه پاسداران ایران است. به همین دلیل جناح معروف به جریان ایرانی انگیزه زیادی برای حمله به آن مناطق دارد.»
در همین راستا، «آرمناک توکماچیان»، پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات خاورمیانه «دیل کارنگی» نیز به ایران‌وایر گفت: «از لحاظ استراتژیک، هدف نخست دمشق، نابود کردن شبکه‌های نظامی اپوزیسیون است که در مناطق خارج از کنترل رژیم پناه می‌گیرند و تقریبا هر روز مواضع آن را هدف قرار می‌دهند. تنش در درعا و اصرار رژیم برای بازسازی سیستم امنیتی خود در این شهر را باید در همین چارچوب دانست.»
او ادامه داد: «لشکر چهارم مهم‌ترین نیروی سرکوبگر در درعا و بازیگری مهم در اقتصاد آن منطقه (جنوب سوریه) است. بنابراین هر گونه تنشی در این منطقه، فرصتی برای توسعه‌طلبی امنیتی و نظامی لشکر چهارم و تسلط آن بر منابع اقتصادی جدید مانند غارت و باجگیری فراهم می‌کند. در حالی که هر توافقی که در نتیجه مذاکرات نیروهای اپوزیسیون با رژیم و با ضمانت روسیه حاصل شود، مانعی بر سر راه توسعه‌طلبی امنیتی و اقتصادی لشکر چهارم به شمار می‌رود.»
«احمد عبدالحق» (اسم مستعار)، عضو کمیته مرکزی غرب درعا که به دلایل امنیتی مایل به درج نام خود نبود، در گفت‌وگو با ایران‌وایر تصریح کرد: «حملات نظامی به ویژه بمباران با موشک و توپخانه سنگین بسیاری فقط در درعا البلد صورت نگرفته، بلکه چندین منطقه پرتنش در حوران را نیز هدف قرار داده است. با این وجود، هدف استراتژیک رژیم، درعا البلد است؛ چون بخش مکمل و چسبیده به درعا است و همچنین دروازه‌ای برای گذرگاه مرزی با اردن محسوب می‌شود. رژیم قصد دارد با تکمیل مربع امنیتی خود در استان درعا، ایستگاه و بخش دوم شهر درعا را نیز کاملا تحت کنترل بگیرد. محاصره درعا البلد به‌رغم جایگاه نمادین آن در حوران و کل سوریه، نسبت به دیگر مناطق بسیار آسان‌تر است و نقطه آغازی برای گسترش عملیات نظامی ایران در نزدیکی جولان اشغالی نیز به شمار می‌رود.»
از راست به چپ: سرتیپ لؤی العلی، سرهنگ عبدالقادر حموره، سرلشکر هشام معروف، ژنرال الکساندر پوتکین، سرهنگ ابوعمر (مترجم) و یک افسر ناشناس روسی در حین دیدار با اعضای کمیته مرکزی در شهر «طفس» استان درعا. تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۲۱ مصادف با ۲۳ بهمن ۱۳۹۹
ایران به دنبال ایجاد پایگاهی در درعا
طی دوره اخیر و از زمان امضای توافقی که پس از محاصره جدید درعا البلد امضا شد، «جریان ایرانی» که اکثریت مطلق نیروهای مهاجم را تشکیل می‌دهند، برای نقض این توافق تلاش کرده‌اند. رهبری این جریان مهاجم، برعهده «ماهر الاسد» (برادر بشار)، فرمانده لشکر چهارم است. هسته‌های این «جریان ایرانی» نیز تیپ ۴۲ یا همان «نیروهای الغیث» (منتسب به فرمانده آن سرتیپ غیاث دله)، هنگ ۶۶۶، تیپ ۳۸ و تیپ‌های تحت امر لشکر ۱۵ (که وابستگی غیرمستقیم به ایران دارد)، لشکرهای پنجم و نهم و تیپ ۱۱۲ هستند.
علاوه بر این، می‌توان به گردان‌های «الرضوان» حزب‌الله لبنان، گروه «الحاج ابوتراب» که اغلب عناصر آن دارای شهروندی این کشورند، گروه شبه‌نظامی «تیپ الرسول الاعظم» (اکثر اعضای از میان ساکنان اردوگاه النیرب شهر حلب هستند و توسط ایران حمایت می‌شوند)، گارد ملی عربی به فرماندهی «حمود ذوالفقار لبنانی» (که از ایران پول می‌گیرد)، «تیپ اسود» (شیران) عراقی اشاره کرد. بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی تمام این گروه‌ها زیر نظر لشکر چهارم فعالیت می‌کنند.
«ابومحمد» در ادامه گفت‌وگوی خود با ایران‌وایر لشکر چهارم را متهم کرد که عامل اصلی نقض توافق‌ها است؛ چون با استقرار عناصر خود در اطراف درعا البلد، شهروندان غیرنظامی را بدون هیچ دلیلی بمباران می‌کند. این حملات، کاملا با رویکرد ایران مطابقت دارد و نشان‌دهنده اجرای دستورات مستقیم این کشور برای نقض توافق است.
این رخدادها نشان می‌دهد که جریان ایرانی مایل به امضا و اجرای هیچ توافق جدیدی در آن منطقه نیست. این جریان همچنین قصد انتقام گرفتن از اهالی درعا به دلیل تحریم انتخابات ریاست‌جمهوری و کاستن از اختیارات کمیته مذاکره‌کننده را دارد که نقشی بارز در ناکامی نقشه‌های رژیم سوریه داشته است.
عبدالحق نیز در ادامه اظهار داشت: «ایران و رژیم سوریه دو روی سکه هلال شیعی و دارای منافع مشترک و آشکاری در جنوب این کشورند. جنگ آنها فرقه‌گرایانه است و در پی گسترش افکار خود، تبدیل آن منطقه به بازار مواد مخدر و سپس قاچاق آن به دیگر کشورها مانند اردن و عربستان سعودی هستند.»
این عضو کمیته مرکزی غرب درعا افزود: «منافع شبه‌نظامیان ایرانی در بازگشت تنش به جنوب سوریه است. ایران قصد دارد به بهانه تلاش برای تسلط مجدد نظام سوریه، در آن منطقه بماند. بنابراین ناآرامی‌ها فرصت ارزشمندی برای ایران در جنوب سوریه است، اما به منظور در امان ماندن از حملات هوایی اسراییل و همچنین دور زدن توافق بین‌المللی (مبنی بر لزوم دور شدن ایرانی‌ها از مرزهای اردن و جولان اشغالی)، حملات و اقدامات خود را در لباس ارتش سوریه انجام می‌دهد.»
از آن سو، لشکر چهارم نیز همکاری جنگی با ایرانی‌ها را به نفع خود می‌داند؛ چون توان آنان طی چندین سال نبرد فرسایش یافته و ضعیف شده است. به همین دلیل ائتلاف ایرانی با لشکر چهارم بر ادامه عملیات نظامی و ایجاد مانع بر سر راه هر توافقی اصرار می‌کنند.
آرمناک توکماچیان نیز دلیل وجود این منافع مشترک بین طرفین مذکور را چنین تشریح کرد: «تقویت موقعیت رژیم در جنوب سوریه، به معنی تضعیف شبکه‌های نظامی مخالف حضور ایران در این منطقه است.»
دو عضو کمیته مذاکره‌کننده نیز در تایید سخنان توکماچیان به ایران‌وایر گفتند که از زمان آغاز حملات نظامی به درعا البلد و تا زمان تهیه این گزارش، اعضای کمیته مذکور برای مذاکره و دستیابی به توافق دیداری با فرماندهان لشکر چهارم نداشته‌اند. به گفته عبدالحق، لشکر چهارم حاضر به مذاکره با ما نشده است و کمیته امنیتی وابسته به رژیم متن گفت‌وگوها را برای سرلشکر «علی محمود»، فرمانده نیروهای این لشکر در استان درعا می‌برد.
این در حالی است که سرتیپ «محمد الحاج علی» از نیروهای جدا شده از ارتش سوریه اظهار داشت: «لشکر چهارم به تقسیم وظایف می‌پردازد. بشار اسد، با روس‌ها و برادرش ماهر، با ایرانی‌ها است. بنابراین برای کنترل اوضاع در زمانی کفه ترازو به سمت دیگر می‌چربد و تقسیم وظایف صورت گرفته است. لشکر چهارم تمام ثقل و توان خود را در اختیار ایرانی‌ها قرار داده است و سیاست مدنظر این کشور را دنبال و تضمین می‌کند؛ مانند اقداماتی که حزب‌الله در لبنان و برخی گروه‌ها در عراق برای ایران انجام می‌دهند.»
همچنین می‌توان به سخنان «تیم الاحمد»، گزارشگر ویژه ایران‌وایر در درعا درباره برکناری سرتیپ «مفید الحسن»، رییس کمیته نظامی رژیم در درعا و دادن زمام امور این استان به سرتیپ «حسام لوقا» از افراد منتسب به جریان ایرانی و رییس کمیته امنیتی استناد کرد.
الاحمد در این زمینه گفت: «لوقا به بهانه‌های پوچ مانند وجود افراد مسلح می‌کوشد تا مانع اجرای توافق‌نامه‌ها شود و بر خلع سلاح تمام انقلابیون درعا اصرار می‌ورزد. لوقا گفته است که پس از اتمام پرونده درعا و پایان بحران سلاح به سراغ دیگر بخش‌های تابع حوران خواهد رفت.»
روسیه؛ رویکردی مبهم یا فرار از مسئولیت؟
رویکرد روسیه در قبال تحولات اخیر استان درعا چندان روشن نیست، چون پیش از شرکت در روند مذاکرات جاری از محاصره محله‌های درعا البلد توسط نیروهای رژیم سوریه حمایت کرده بود. به گفته ابومحمد، عضو کمیته متحد، «روسیه نقش دوگانه بازی می‌کند، بنابراین منزه نیست، هرچند بالاخره برای ایجاد یک راه‌حل وساطت کرد.»
روسیه همچنین با کمیته مرکزی درعا برای خلع سلاح افراد مذاکره کرده است؛ این در حالی است که روس‌ها طبق توافق مصالحه سال ۲۰۱۸ در ضمن باقی ماندن این سلاح‌ها در دست گروه‌های اپوزیسیون (جنوب سوریه) را تضمین کرده‌اند. ابراهیم عواد هم در این باره گفت: «روسیه می‌کوشد با انجام کودتا در توافق مصالحه و تعدیل شروطی که خودش گذاشته و اجرای آنها را ضمانت کرده است، وضعیت جدیدی را تحمیل کند.»
راهکار موسوم به «نقشه راه حل» را که مسکو روز شنبه آن را مطرح کرد، می‌توان در همین راستا دانست. این طرح شامل آتش‌بس، فعالیت گشت‌های روسی، بازگشایی مسیر عبور کاروان‌های نظامی به سمت درعا و استقرار نیروهای پلیس رژیم در چندین محله این شهر است. به گزارش رسانه‌های محلی، دو بند قابل مذاکره مبنی بر خلع سلاح و مهاجرت اجباری جنگجویان مصالحه نیز در این «نقشه راه حل» گنجانده شده است.
این در حالی است که «ابوخالد» (اسم مستعار)، از معتمدین منطقه درعا البلد و عضو شورای قبیله‌ای درعا (متشکل از نمایندگان تمام قبایل این استان) نظر دیگری ارائه و تصریح می‌کند: «روس‌ها می‌خواهند بدون همکاری با رژیم سوریه، آن را وارد نبرد دیگری در حوران بکنند. آنها قصد دارند بگویند که رژیم سوریه بدون دخالت روسیه قادر به پیروزی در هیچ میدانی نیست و بدون همکاری ما بر درعا البلد مسلط نخواهد شد.»
سرتیپ «محمد الحاج علی» نیز موافقت خود را با این دیدگاه ابراز داشت و گفت: «رویکرد روسیه در جنوب سوریه نسبت به گذشته تفاوت دارد. روس‌ها اکنون می‌کوشند وسط عصا را در دست بگیرند و نه با رژیم باشند و نه با جنگجویان اپوزیسیون. از زاویه دیگر، می توان گفت که روسیه درباره حضور ایران در سوریه اختلافاتی با رژیم این کشور دارد. به عنوان مثال، دمشق ماه گذشته از طرح وزیر امور خارجه چین پیرامون حل مسئله سوریه استقبال کرد. این امر نشانگر تلاش تهران برای سوق دادن سوریه به سمت چین است، چون از نظر ایران، روس‌ها مورد اطمینان نیستند و حمایت لازم به ویژه در زمینه مالی و اقتصادی از رژیم سوریه به عمل نمی‌آورند.»
ابراهیم عواد نیز درباره رویکرد مسکو اظهار داشت: «بدون تردید، روسیه اقدامات رژیم سوریه را مدیریت می‌کند و تجاوزها و پیمان‌شکنی‌های لشکر چهارم و شبه‌نظامیان ایرانی را نادیده می‌گیرد. روسیه حتی تهدید کرده است که شبه‌نظامیان ایرانی را برای ایجاد فشار بر شهروندان بومی، وارد منطقه می‌کند. دلیل این این رویکرد روس‌ها نیز عصبانیت آنها نسبت به گستردگی فعالیت‌های سیاسی در درعا و مخالفت مردم این استان با انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه است.»
از سوی دیگر، سوری‌ها به دیدن موضع دیگری از مسکو نیز عادت کرده‌اند که حمایت مستقیم جنگنده‌های روسیه و حتی نیروهای زمینی ویژه این کشور از عملیات نظامی رژیم سوریه علیه اپوزیسیون از آن جمله است. اتفاقی در این درگیری‌ها رخ نداده است و جنگنده‌های روسیه و حتی سوریه هنوز وارد عمل نشده‌اند. شاید بتوان گفت که روسیه مایل به ایجاد بحران انسانی جدیدی برای اردن نیست. به ویژه اینکه شاهد رویکرد آرامی بین این دو کشور هستیم.
احمد عبدالحق نیز دیدگاه خود را این‌گونه ابراز کرد: «روس‌ها مایل به گسترش سلطه ایرانی‌ها در جنوب سوریه نیستند و منافع خود را در کاهش حضور آنها در سراسر این کشور، به خصوص مناطق جنوبی می‌دانند. روسیه تا این لحظه، اصرار بر توقف اقدامات نظامی رژیم در جنوب سوریه دارد؛ اما بیش از این نمی‌تواند فشار وارد کند.»
آرمناک توکماچیان نیز با اشاره به اینکه «روسیه حتی اگر مایل باشد، توانایی اخراج متحدان ایران از آن منطقه (جنوب سوریه) را ندارد»، گفت: «اولویت روسیه در حال حاضر این است که از انتقال سلاح‌های هجومی توسط ایران به جنوب سوریه و تبدیل این منطقه به جبهه نبرد علیه اسراییل جلوگیری کند.»
نشست برخی فرماندهان لشکر چهارم با گروه های مصالحه در شهرستان «بصری الشام». تاریخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۰ مصادف با ۹ مهرماه ۱۳۹۹
همسایه منطقه ملتهب؛ انتظارات اردن و سکوت اسراییل
از لحاظ تاریخی، روابط سوریه و اردن به عنوان دو کشور همسایه هرگز شاهد ثبات نبوده است. این روابط اکنون و در آینده نیز اگر طرف سومی بکوشد که برای تحریک همسایگان یا کنترل منافذ بازرگانی، اقتصادی و انسانی، موقعیت خود را در استان درعا مستحکم کند، حسنه نخواهد شد؛ چه رسد که قصد قاچاق مواد مخدر به اردن و سعودی از طریق درعا را داشته باشد و این استان را تبدیل به مسیر تجاری ایران و مواد مخدر کاپتاگون [فنیتیلین] و حشیش حزب‌الله لبنان بکند.
در این زمینه «صلاح ملکاوی»، کارشناس اردنی مسائل سوریه در مصاحبه با ایران‌وایر گفت: «پس از اینکه اردن در تاریخ ۲۷ ژوییه امسال اعلام کرد قصد دارد مرز زمینی خود را با سوریه بازگشایی کند، درگیری‌های نظامی در جنوب این کشور بار دیگر به مرز انفجار رسید. اردن نیز ناچار شد بازگشایی مرزها را به تاخیر بیاندازد. این همان معضل اردن در رابطه با سوریه است که پایان هم نمی‌یابد.»
او افزود: «هر چند سطح تماس‌های سیاسی بین سوریه و اردن افزایش یافته، اما رسما اعلام نشده است. در حالی که تماس‌های فنی و تخصصی بین وزیران دو کشور با موافقت مسئولان اردنی و سوری در رسانه‌ها اعلام شده است.»
ملکاوی در ادامه خاطرنشان کرد: «البته این تصمیمی از جانب اردن یا سوریه نبود؛ چون پس از بازگشایی مرز زمینی و تعرض شبه‌نظامیان مسلح به بزرگراه دمشق-امّان، اعزام یگان‌های ارتش سوریه به شهر درعا و حومه شرقی و غربی این استان و رسیدن درگیری بین طرف‌های مسلح به مرز انفجار، رای اردن تغییر یافت و بار دیگر مرز را بست. گویا طرف سومی خواهان بازگشت زندگی در جنوب سوریه به حالت طبیعی نیست. بخشی از این فاکتور تنها چند روز پس از بازگشایی مرزها، مستقیما برای اردن ارسال شد.»
وی همچنین اظهار داشت: «مناطق جنوبی سوریه محور خطرناکی برای فعالیت گروه‌های مسلح، از جمله جنگجویان حامی رژیم و مسیر باندهای قاچاق مواد مخدر و سلاح است. منافع اصلی اردن در پاکسازی این مرزهاست تا تبدیل به دروازه خطرناکی به روی این کشور نشود. به ویژه اینکه کارخانه‌های تولید مواد مخدر از آنجا تا مناطق مرزی مشترک با عراق امتداد دارد.»
ملکاوی ادامه داد: «بنابراین از لحاظ اقتصادی و امنیتی منافع بزرگ در این است که آرامش نهایی به جنوب سوریه بازگردد؛ بدین معنی که دولت سوریه بار دیگر بر جنوب این کشور حاکم شود. اما برخی طرف‌ها محاسبات دیگری دارند و قادر به تغییر برگ بازی برخلاف موضع رسمی و اقدام علیه تلاش‌های اردن برای برقراری نسبی روابط با سوریه نیز هستند.»
این کارشناس اردنی مسائل سوریه همچنین گفت: «پادشاهی اردن در آستانه بازگشایی مرزها چند اقدام را انجام داد: تقویت نقاط نظامی در تمام جبهه‌های روبه‌روی خاک سوریه، اخطار با شلیک هوایی به کسانی که قصد نزدیک شدن به مرز اردن داشتند، سختگیری و آماده‌باشِ شبانه‌روزی و لغو مرخصی تمام نظامیان اردنی مستقر در مرزها.»
وی همچنین تصریح کرد: «با این وجود، نگرانی امّان از نزدیک شدن شبه‌نظامیان ایرانی در مرزهای اردن مسئله جدیدی نیست؛ بلکه در سال ۲۰۱۶ (یعنی دو سال پیش از تسلط رژیم سوریه و شبه‌نظامیان ایرانی بر درعا) سناریو و گزارشی در دستور کار تصمیم‌سازان برای تضمین حضور شبه‌نظامیان ایرانی در مرزهای شمالی ما قرار گرفته است. بنابراین از حضور آنها در مرزهای کشورمان شگفت‌زده نیستیم.»
صلاح ملکاوی در ادامه اظهار داشت: «تا آنجایی که من از طریق منابع رسمی در اردن اطلاع دارم، هیچ ارتباطی بین کشور ما با اپوزیسیون جنوب سوریه وجود ندارد و تنها در زمینه تبادل اطلاعات و نظارت بر تحرکات شبه‌نظامیان ایران و لشکر چهارم با یکدیگر همکاری می‌کنند. در صورت ورود نیروهای مورد حمایت ایران به درعا البلد، کشتار بزرگی رخ خواهد داد و بعید نیست که شاهد مهاجرت گسترده آوارگان به سمت اردن از طریق گذرگاه مرزی قدیمی الرمثا باشیم. اگر این اتفاق بیفتد، اردن به دلایل انسانی و روابط فامیلی اهالی شهر الرمثای اردن با مردم درعا البد سوریه، قادر به مقابله با ورود آوارگان نخواهد بود که احتمالا شمارشان به ۳۰۰ هزار نفر خواهد رسید.»
او در پایان این مصاحبه گفت: «هراس داریم که روسیه قادر به انجام هیچ اقدامی در جنوب سوریه نباشد و نتواند اقدامات عناصر لشکر چهارم و شبه‌نظامیان ایرانی در این منطقه را متوقف کند. یکی از اهالی درعا به خودم گفت که شبه نظامیان مذهبی از عراق و پاکستان که به زبان‌های مختلف سخن می‌گویند توسط ایران به این استان آورده شده‌اند و مردم نیز به دلیل کمبود سلاح و مهمات توان مقابله با آنها را ندارند. بنابراین بر روی امّان حساب باز کرده‌اند تا برای نجات جان آنان و حتی اردن در آینده نزدیک اقدام کند. به گفته این جوان سوری، هر کدام از اهالی درعا که زنده بمانند، به شمال سوریه منتقل می‌شوند و سپس ایران بر جبهه مرز اردن متمرکز خواهد شد. از این رو خواهان حمایت نیروی عربی هستیم.»
از آن سو، شاهد عدم حضور رویکرد اسراییل در صحنه هستیم. مسئولان اسراییلی تاکنون هیچ اظهارنظر رسمی راجع به حوادث اخیر که در مرزهای کشورشان رخ داده است، ارائه نکرده‌اند. ایران‌وایر تلاش کرده است تا حداقل با هشت کارشناس اسراییلی در این زمینه گفت‌وگو کند؛ اما ایشان تاکنون هیچ پاسخی نداده‌اند.
سناریوهای پیش رو؟
با توجه به لجاجت و سرسختی «جریان ایرانی» متشکل از لشکر چهارم و غیره و اصرار آنان جهت ناکام ماندن هرگونه توافقی، «سناریوی نخست» یعنی ادامه عملیات علیه درعا البلد و افزایش سرعت خشونت‌ها، متحمل به نظر می‌رسد. ابومحمد، عضو کمیته متحد درعا نیز در این زمینه گفت: «رژیم سوریه لجوج‌تر شده است و در صورت نیافتن راهی برای رسیدن به توافق، چاره دیگری جز اصرار بر کوچاندن مردم نداریم. در نتیجه، درعا نیز تبدیل به مرکزی برای شبه‌نظامیان ایرانی خواهد شد تا از طریق این شهر اقدام به انجام عملیات در مناطق خارج از کنترل آنان مانند شهرها و بخش‌های جنوب سوریه بکنند. به این ترتیب، این منطقه نیز تبدیل به بازار مواد مخدر و مسیر قاچاق آن و همچنین برگ فشاری برای تهران در مذاکرات هسته‌ای خواهد شد.»
و اما سناریوی دوم: «با توجه به عدم مشارکت جنگنده‌های روسی در عملیات اخیر رژیم سوریه، شکست عناصر اپوزیسیون در درعا البلد و دیگر مناطق جنوبی این کشور غیرممکن است. آنها می‌کوشند از شناخت خود نسبت به جغرافیا و طبیعت آن منطقه استفاده ببرند و جنگ غیرمستقیم داخل شهرها معروف به «نبرد خیابانی» را نیز به دشمن خود تحمیل کنند.
بر اساس این سناریو، عناصر اپوزیسیون می‌کوشند بر فاکتورهایی که در ادامه می‌آید، برای تثبیت موقعیت خود تکیه کنند: «استفاده گسترده از مواضع و مناطق تحت کنترل و تکیه بر مفهوم نبردی که برای آنها به معنی بقا یا نابودی است، چون ایده تحویل دادن سلاح پیامدهای فاجعه‌بار و کلانی برای آنها و منطقه درعا البلد خواهد داشت. آنها نسبت به موازنه‌های بین‌المللی و محدوده اختیارات روسیه در این منطقه نیز آگاهی دارند.
ناگفته نماند که اگر مسکو بخواهد توافق مصالحه جدیدی را به اپوزیسیون تحمیل کند، لشکر هشتم وابسته به سپاه پنجم سوریه که وابسته به روسیه است، در آن نقش اساسی خواهد داشت. بدین ترتیب، اجرای برخی از شروطی که دمشق برای برقراری آرامش و آتش‌بس بر آنها تاکید می‌کند؛ مانند روند حفظ امنیت برخی مناطق و ایجاد پاسگاه برای جلوگیری از کاربرد سلاح علیه نیروهای رژیم توسط مخالفان، کوچاندن برخی از جنگجویان حاضر در محله‌های تحت محاصره به شمال سوریه به تیپ هشتم سپرده خواهد شد.
البته دستیابی به توافق مصالحه جدید، به این معنا نیست که فشار به محله‌ها و مناطق تحت محاصره پایان خواهد یافت؛ بلکه احتمال دارد تکرار شود، چون از دیدگاه ابراهیم عواد، هر راهکاری که ممنوعیت استفاده از سلاح‌های موجود در جنوب سوریه علیه منافع روسیه را تضمین نکند، برای این کشور رضایت‌بخش نخواهد بود.»
احمد عبدالحق، عضو کمیته مرکزی نیز در این زمینه تصریح کرد: «به‌رغم گستاخی رژیم، در نهایت همگی فرمول مذاکره را خواهیم پذیرفت.» ابوخالد از معتمدین محلی منطقه درعا البلد هم اظهار داشت: «ایران نیز می‌داند که هرگونه توافقی در سوریه به زیان او خواهد بود. بنابراین خروج ایران از سوریه قطعی، و تنها بحث درباره زمان آن است.»
جدول زمانی تحولات اخیر درعا:
-آغاز محاصره (۲۴ ژوئن ۲۰۲۱ مصادف با ۳ تیر ۱۴۰۰)
نیروهای رژیم سوریه پس از مخالفت کمیته مرکزی درعا با شروط دمشق مبنی بر تحویل دادن سلاح‌های سنگین، بازرسی از خانه‌ها و مهاجرت برخی جنگجویان، محاصره دو اردوگاه و همچنین محله «طریق السد» شهر درعا و محله‌های درعا البلد را آغاز کرد.
-ورود نیروهای تقویتی رژیم (۲۵ ژوئن ۲۰۲۱ مصادف با ۲۵ تیر ۱۴۰۰)
دمشق نیروهای تقویتی لشکرهای چهارم و پنجم و ششم، «نیروهای النمر» (ببر) و گارد ملی را به اطراف منطقه درعا البلد اعزام کرد.
-دستیابی به توافق (۲۴ ژوئیه ۲۰۲۱ مصادف با ۲ مرداد ۱۴۰۰)
کمیته امنیتی وابسته به رژیم سوریه در درعا و کمیته مذاکره‌کننده اپوزیسیون برای لغو محاصره محله‌های درعا البلد در ازای تحویل دادن سلاح‌های فردی، ایجاد سه مقر نظامی و حل‌وفصل مشکل امنیتی حدود ۲۰۰ نفر به توافق رسیدند.
-آغاز اجرای توافق (۲۶ ژوییه ۲۰۲۱ مصادف با ۴ مرداد ۱۴۰۰)
کمیته مذاکره‌کننده درعا ده‌ها قبضه سلاح فردی را به نیروهای رژیم سوریه تحویل داد.
-ناکامی توافق پس از حمله لشکر چهارم (۲۷ ژوئیه ۲۰۲۱ مصادف با ۵ مرداد ۱۴۰۰)
همزمان با ورود مسئولان کمیته امنیتی رژیم و اعضای کمیته مذاکره‌کننده به درعا برای تکمیل روند اجرای بندهای توافق طرفین، عناصر لشکر چهارم و شبه‌نظامیان ایرانی با حمایت کمیته امنیتی رژیم حملاتی گسترده را علیه مناطق «الشیاخ» و «غرز» در غرب شهر درعا آغاز کردند که منجر به شکست اجرای این توافق شد.
-آغاز تلاش برای ورود و یورش به محله‌های تحت محاصره (۲۹ ژوییه ۲۰۲۱ مصادف با ۷ مرداد ۱۴۰۰)
لشکر چهارم و شبه‌نظامیان ایرانی عملیاتی گسترده برای ورود به محله‌های تحت محاصره انجام دادند. همزمان با این عملیات، محله‌های مذکور با راکت دوشکا، توپخانه سنگین و موشک‌های ساخت داخل سوریه، «الفیل» بمباران شد.
-دستیابی به تفاهم غیرعلنی (۳۱ ژوئیه ۲۰۲۱ مصادف با ۹ مرداد ۱۴۰۰)
اخباری دال بر دستیابی کمیته امنیتی رژیم و کمیته مذاکره‌کننده در درعا البلد برای توقف حمله نظامی به محله‌های تحت محاصره، بدون اشاره به جزییات آن منتشر شد.
-هیات روسی از منطقه درعا البلد بازدید کرد (۲ آگوست ۲۰۲۱ مصادف با ۱۱ مرداد ۱۴۰۰)
همزمان با سفر ژنرال «علی ایوب»، وزیر دفاع سوریه به استان درعا برای دیدار با کمیته امنیتی و افسران روسیه، هیاتی روسی نیز برای دستیابی به توافق نهایی وارد شهر درعا شد.
-مذاکرات وارد مسیر بن‌بست شد (۴ آگوست ۲۰۲۱ مصادف با ۱۳ مرداد ۱۴۰۰)
کمیته مرکزی درعا اعلام کرد که مذاکره برای دستیابی به توافق رژیم به بن‌بست رسیده است؛ چون دمشق تنها راهکار لازم برای حل تنش در منطقه را مهاجرت اجباری مخالفان می‌داند.
-نشست شورای قبایل حوران در شهر طفس (۵ اوت ۲۰۲۱ مصادف با ۱۴ مرداد ۱۴۰۰)
شورای قبایل حوران طی نشستی در شهر طفس، محاصره محله‌های درعا را محکوم کرد و خواهان رفع فوری آن و توقف تجاوز شبه‌نظامیان ایران شد و از روسیه خواست به تعهدات خود به عنوان تعهدات ضمن توافق مصالحه ملتزم باشد.
-وعده‌های روسیه برای توقف حملات نظامی (۶ آگوست ۲۰۲۱ مصادف با ۱۵ مرداد ۱۴۰۰)
پس از صدور بیانیه قبایل حوران، روسیه خواهان دیدار با شخصیت‌های برجسته و معتمدین استان درعا و اعضای کمیته مرکزی شد. روسیه در این دیدار وعده توقف حملات نظامی علیه شهر درعا و تلاش برای اجرای راهکار سیاسی را ارائه کرد.
-روسیه برگزاری نشست سه‌گانه را به تاخیر انداخت (۷ اوت ۲۰۲۱ مصادف با ۱۶ مرداد ۱۴۰۰)
روسیه نشستی را که قرار بود روز شنبه با حضور کمیته مذاکره‌کننده درعا و کمیته امنیتی رژیم برگزار شود، به صبح فردای آن روز موکول کرد.
-کمیته‌های مذاکره‌کننده «نقشه راه حل» را از روسیه دریافت کردند (۱۴ آگوست ۲۰۲۱ مصادف با ۲۳ مرداد ۱۴۰۰)
کمیته‌های مذاکره‌کننده «نقشه راه حل» را از هیئت روسی دریافت کردند. بر اساس این طرح، آتش بس دو هفته ادامه می‌یابد و طی این مدت چند مرحله گفت‌وگو و مذاکره به منظور تشکیل کمیته‌ای با عضویت نمایندگان طرف‌های ذی‌ربط، پیگیری حل اختلافات موجود بین مذاکره‌کنندگان، آغاز گشت‌زنی نیروهای روسیه در اطراف شهر درعا برای نظارت بر روند آتش‌بس و بازدید از اوضاع میدانی از روز یکشنبه انجام خواهد شد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر