دانیال دایان؛ شهروندخبرنگار
آمار انجمن ژورنالیست‌های افغانستان نشان می‌دهد که با تسلط طالبان بر افغانستان، فعالیت حدود ۲۰۰ رسانه در افغانستان متوقف شده است و شماری از کارمندان رسانه‌ها خصوصا زنان، بی‌کار شده‌اند. به گفته «حجت‌الله مجددی» معاون این انجمن در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» طی دو ماه اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی و ایجاد محدودیت‌ها در خصوص دسترسی به اطلاعات، شماری از رسانه‌ها فعالیت خود را متوقف کرده‌اند. اهالی رسانه در افغانستان معتقدند که برقراری حکومت طالبان، فعالیت رسانه‌ها را کم‌وبیش به شرایط رسانه‌های تحت کنترل جمهوری اسلامی تبدیل کرده است؛ یعنی اعمال سانسور، بازداشت و زندانی شدن خبرنگاران یا مهاجرت از کشور.
***
حجت‌الله مجددی در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» هشدار داد که اگر جامعه جهانی و نهادهای مدافع آزادی بیان به وضعیت اطلاع‌رسانی در افغانستان بی‌توجه باشند، بحران رسانه‌ای در این کشور دامنه بیشتری خواهد داشت که غیرقابل جبران است. طبق اظهارات او، اعمال محدودیت علیه خبرنگاران در ولایت‌ها [استان‌ها] بیشتر است. او از طالب‌ها خواسته است که با رسانه‌ها و خبرنگاران خصوصا در ولایت‌ها، همکاری کنند تا چالش‌ها و محدودیت‌ها علیه اطلاع‌رسانی از میان برود.
در ادامه موج توقف فعالیت رسانه‌های افغانستان، به تازگی رادیو «سرحد» در استان «غور» در غرب افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی و هم‌چنین نبود اهالی رسانه حرفه‌ای، فعالیت خود را متوقف کرده است.
«سید معروف سیدی»، مدیر مسئول این رادیو به «ایران‌وایر» گفت که پیش از حکومت طالبان ۲۱ کارمند از جمله ۵ زن در این رسانه فعالیت داشتند که حالا به دلیل ناتوانی در پرداخت دستمزد، کنار گذاشته شده‌اند: «رسانه ما به مشکل مالی شدیدی برخورد و از سوی دیگر هم، فضای آزاد رسانه‌ها در دوران طالبان، مثل گذشته نیست و فعالیت رسانه‌ای دشوار شده است. من فکر می‌کنم که در شرایط فعلی که فضای نقد وجود ندارد، موضوعات به درستی پوشش داده نمی‌شوند.»
رادیو «سرحد» هفت سال در استان محروم «غور» فعالیت داشت؛ اما حالا ساکنان این استان از صدای یکی از رسانه‌های آزاد محروم شده‌اند و شمار ایستگاه‌های رادیویی خصوصی به سه مورد، کاهش یافته است. اهالی رسانه پیش‌بینی می‌کنند که به‌زودی دیگر رسانه‌ها هم به سرنوشت رادیو «سرحد» دچار خواهند شد.
تعطیلی رسانه‌های چاپی هم همچنان ادامه دارد و برخی از اهالی این رسانه‌ها، افغانستان را ترک کرده‌اند. به عنوان نمونه‌های مطرح «اطلاعات روز» و «هشت صبح» پرتیراژترین و معتبرترین روزنامه‌های افغانستان به شمار می‌آیند که با سقوط کابل توسط طالبان، انتشارات چاپی آن‌ها متوقف شده و فعالیت‌های آن‌ها هم کاهش یافته است.
«ذکی دریابی»، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول «اطلاعات روز» که از چهره‌های نامدار افشاگری فساد حکومت پیشین افغانستان بود، افغانستان را ترک کرده و در فیس‌بوک خود نوشته است: «آخرین عکس با خانواده، با پدر و در خانه. روز تلخ و روح مغموم. خداحافظی سریع و خلوت با دفتر اطلاعات روز در کابل. استخبارات طالبان دیگر زنگ‌اش نمی‌رسد.» بنا به پیش‌بینی او به زودی دفتر «اطلاعات روز» در کابل بسته خواهد شد.
از سوی دیگر، ویدیوها و اخباری مبنی بر فشار و حتی اعمال خشونت علیه خبرنگاران در افغانستان منتشر شده است که در برخی موارد حتی آن‌ها مورد لت‌وکوب [ضرب‌وشتم] در خیابان قرار گرفته‌اند.
گزارش‌گران بدون مرز، ۲۹ مهر (۲۱ اکتبر) با انتشار ویدیویی در توییتر رفتار طالبان را محکوم کرد: «گزارش‌گران بدون مرز بار دیگر خشونت پلیس طالبان علیه خبرنگاران را محکوم می‌کند. امروز ۲۹ میزان، بولنت کیلیچ، عکاس خبرنگار خبرگزاری فرانسه AFP و دو خبرنگار دیگر به هنگام پوشش مظاهره [تظاهرات] زنان در کابل مورد تعرض و لت قرار گرفتند.»
کمیته مصونیت خبرنگاران افغانستان نیز با انتشار اعلامیه‌ای یادآور شد، طالبان پس از تسلط بر افغانستان هیچ موردی از اعمال خشونت علیه خبرنگاران را بررسی نکرده و پاسخ‌گو نبوده است.
در بخشی از این اعلامیه که یکشنبه ۲۵ مهر منتشر شد، آمده است: «از زمان روی کار آمدن نظام جدید در افغانستان [طالبان] تاکنون پرونده‌های متعدد خشونت علیه خبرنگاران توسط افراد و نیروهای وابسته به امارت اسلامی افغانستان رخ داده است. کمیته مصونیت خبرنگاران افغانستان در پی ارتباط برقرار با مقام‌های مسئول امارت اسلامی، به جز چند قضیه محدود هیچ پاسخی دریافت نکرده است.»
در چنین بی‌پناهی و پاسخ‌گو نبودن مسئولان آن‌هم در شرایطی که طالب‌ها خلاف وعده‌های خود عمل می‌کنند، بسیاری از اهالی رسانه که در افغانستان مانده‌اند نیز به فکر ترک کشور هستند.
«نقیب محمدی» یکی از گزارش‌گران افغانستانی است که در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تصریح کرد در صورت دریافت ویزا از سوی آلمان، در سریع‌ترین زمان ممکن وطن خود را ترک خواهد کرد: «من از وقتی طالبان به قدرت رسیده‌اند، کار رسانه‌ای را ترک کردم و در حال ترک کشور خود هستم. طالبان اجازه فعالیت رسانه‌های آزاد را نمی‌دهند.»
«عبدالرزاق صدیقی»، صاحب امتیاز و مدیر مسئول ایستگاه رادیویی «صدای بادغیس» در استان «بادغیس» در شمال‌غرب افغانستان است. او به‌دلیل وضعیت بد اقتصادی و اعمال محدودیت شدید طالبان بر فعالیت رسانه‌ها، هیچ عایدی [درآمدی] از رسانه خود ندارد و مجبور شده است که هشت کارمند خود را اخراج کند. خودش نیز در کارهای ساختمانی مشغول شده است.
او در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» یادآور شد که تمام دارایی خود را روی این رادیو گذاشته بود که حالا زیر پرچم طالبان ادامه فعالیت رسانه‌ای را دشوار و حتی غیرممکن می‌داند: «ما اجازه نشر خبر، برنامه‌های انتقادی، موسیقی و حتی صدای زنان را نداریم و رادیوی من از صبح تا شام تبلیغ علوم دینی، قرآن کریم پخش می‌کند. حتی هیچ آگهی بازرگانی نیز نداریم.»
پیش‌تر در رسانه‌ها مطرح شد که «ذبیح‌الله وفا» و «ظاهر زاهد» دو تن خبرنگاران محلی استان «غور» نیز پس از بی‌کار شدن به کار ساختمانی روی آورده‌اند. احتمالا بسیاری دیگر هم برای تامین معیشت خود به کارهای دیگر پرداخته‌اند که نام آنان در رسانه‌ها مطرح نشده است.
در کنار تمام این موارد، باید یادآور شد که زنان اهل رسانه که راه‌یابی آنان به این حوزه از بزرگ‌ترین دستاوردهای دو دهه اخیر بود، بیشترین ضرر را متحمل شده‌اند؛ هم دوباره از حوزه فعالیت و اشتغال حذف شده‌اند و هم در حال از دست دادن چنین دستاورد بزرگی هستند. اگرچه لازم به ذکر است برخی از زنان اهل رسانه همچنان به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند یا سعی دارند امید خود را نگه دارند که بالاخره طالبان حضور و فعالیت آن‌ها را بپذیرند.
«ایران‌وایر» مساله عدم حضور زنان را در رسانه‌ها با «نعیم الحق حقانی»، مسئول فرهنگی طالبان در «هرات» مطرح کرد. اما این مقام مسئول در پاسخ از زنان اهل رسانه خواست تا زمان تصمیم‌گیری «بزرگان‌شان» در رسانه‌ها حضور نداشته باشند.
این در حالی است که بسیاری از زنان شاغل در رسانه‌ها، تامین معیشت خانواده را بر دوش می‌کشیدند و عدم حضور آن‌ها در رسانه‌ها به معنی تحمیل فقر و گرسنگی بر خانواده‌های آنان هم خواهد بود؛ جدای از آن‌که ممنوعیت حضورشان به معنی نقض دوباره حق طبیعی آن‌ها به عنوان یک انسان است.
فضای رسانه‌ها بدون چشم‌اندازی مدام تارتر میشود؛ به نظر می‌رسد بر تعداد رسانه‌های تعطیل، رسانه‌ای‌های بی‌کار و خبرنگارانی که کشورشان را ترک می‌کنند، افزوده میشود. و چه‌بسا، بخشی از دنیای اطلاع‌رسانی و رسانه‌ای افغانستان هم به مانند اهالی رسانه ایران، در تبعید شکل بگیرد. نتیجه اما یکی است؛ اعمال محدودیت بر اطلاع‌رسانی آزاد و محروم کردن شهروندان از دستیابی به حقیقت.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر