آیا توافق‌نامه پاریس نقشه کشورهای توسعه‌یافته برای ممانعت از توسعه سایر کشورهاست؟

روزنامه فرهیختگان چاپ تهران روز ۸آبان۱۴۰۰ در گزارشی با عنوان «سم گلاسکو» مدعی شد: «کشورهای صنعتی در نشست اقلیمی گلاسکو به اسم حفاظت از محیط زیست می‌خواهند مانع توسعه باقی کشورها شوند.» «یاسر جبرائیلی»، رییس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام نیز در توییتی این گزارش را روایت دقیق روزنامه فرهیختگان از ماهیت و اهداف اجلاس گلاسکو خواند.

 

آیا هدف «نشست آب‌وهوایی گلاسکو در اسکاتلند» که این روزها در جریان است، مانع‌تراشی در برابر توسعه کشورهای در حال توسعه، است؟ آیا آن‌گونه که روزنامه فرهیختگان نوشته، نشست اسکاتلند اقتصاد ایران و خودکفایی صنعت برق ایران را نشانه رفته است؟ نقش کشورهای صنعتی در توافقنامه پاریس چیست؟ آیا توافقنامه پاریس نقشه کشورهای صنعتی علیه پیشرفت سایر کشورهاست؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌های پاسخ دهد.

خلاصه گزارش روزنامه فرهیختگان

روزنامه فرهیختگان در این گزارشی که یاسر جبرائیلی آن را روایت دقیق خوانده، نشست آب و هوایی اسکاتلند با حضور کشورهای عضو توافق‌نامه پاریس را نقشه کشورهای صنعتی برای مانع‌تراشی در برابر صنعتی شدن سایر کشورها عنوان کرده و می‌نویسد: «کشورهای غربی که بیش از چند‌ده سال به انتشار پرحجم گازهای گلخانه‌ای ادامه داده‌اند و پیشرفت کرده‌اند، قصد دارند با اجلاس‌های تغییرات آب و هوایی، از کشورهای درحال توسعه بخواهند که تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. کاستن از تولید این گازها به معنی تولید برق کمتر و در نتیجه زمین‌خوردن صنعت در کشورهای در حال توسعه خواهد شد. از همین رو می‌توان گفت حرکت کشورهای غربی مانند آمریکا، بریتانیا، آلمان و فرانسه برای کاستن از گازهای گلخانه‌ای به‌عنوان ابزاری برای فشار وارد کردن به کشورهای دیگر خواهد بود تا بتوانند فاصله صنعتی خود با دیگران را بیشتر کرده و از این مسیر به‌عنوان راهی برای رقابت با جوامع کمترتوسعه‌یافته‌‌ استفاده می‌کنند.»

این گزارش روزنامه فرهیختگان که بدون نام نویسنده منتشر شده است، به تبعات منفی این نشست و توافق‌نامه پاریس علیه «ایران» اختصاص دارد. این گزارش مدعی است: «سیاست‌های محدود کردن استفاده از سوخت‌های فسیلی تاثیرات مخربی روی اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت و گاز مانند منطقه خاورمیانه، به‌ویژه ایران، کشورهای آفریقایی، آمریکای‌ جنوبی و اعضای اوپک خواهد گذاشت. کشورهای تولیدکننده انرژی‌های فسیلی عمدتا اقتصادهای ملی خود را بر پایه صادرات نفت، گاز و زغال‌سنگ تدوین کرده‌اند. کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی بر درآمدهای این کشورها تاثیرات منفی خواهد گذاشت و باعث کند شدن رشد آهنگ اقتصادی و صنعتی آن‌ها خواهد شد.» این روزنامه به اجرا درآوردن توافق اقلیمی پاریس و کاهش تولید گاز گلخانه‌ای را مکمل تحریم‌ها و نتیجه آن را کاهش تولید برق، تعطیلی کارخانه‌های تولیدی و صنعتی دانسته است.

معاهده پاریس چیست؟

۱۹۵ کشور شرکت‌کننده در کنفرانس تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین که در سال ۲۰۱۵ توسط سازمان ملل متحد در  پاریس برگزار شد، توافق کردند که در اقدامی مشترک اجازه ندهند دمای زمین در قرن ۲۱ بیش از ۱.۵ تا ۲ درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا کند. برای تحقق این مهم مقرر شد کشورهای عضو انتشار گازهای گلخانه‌ای را برای حفاظت از زمین کاهش دهند.

آیا این توافق‌نامه محدودیت‌هایی برای کشورهای عضو ایجاد می‌کند؟

بلی. یکی از مهمترین محدودیت‌هایی که اجرای این توافقنامه ایجاد می‌کند، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی است. سوخت‌های فسیلی که بیشترین گاز گلخانه‌ای را تولید می‌کنند، سوخت اصلی بیشتر نیروگاه‌ها و صنایع را تشکیل می‌دهند. توافق‌نامه پاریس با علم به ایجاد محدودیت برای کشورهای عضو و  برای جبران خساراتی که ممکن است به کشورهای در حال توسعه ایجاد کند مقرر کرد که:

۱- کشورهای ثروتمند بعد از سال ۲۰۲۰ که موعد آن فرا رسیده، سالانه مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار به کشورهای آسیب‌پذیر کمک مالی کنند تا خسارت آن‌ها جبران شود.

۲- کشورهای توسعه‌یافته مکلف شدند به کشورهای در حال توسعه کمک کنند تا با استفاده از تکنولوژی پیشرفته انرژی‌های سبز برخوردار شوند تا بتوانند روند توسعه را طی کنند.

کدام کشورها تاکنون به این توافق‌نامه نپیوسته‌اند؟

ایران، عراق، اریتره، لیبی، سودان، ترکیه و یمن به رغم امضای این توافق‌نامه، هنوز به طور رسمی به آن متعهد نشده‌اند.  

آیا ایران متعهد به اجرای این توافق‌نامه است؟

ایران توافق‌نامه پاریس را در روز ۲۲آوریل۲۰۱۶ امضا کرده، اما هنوز به آن متعهد نشده است. دولت روحانی تلاش زیادی برای الحاق ایران به این توافق‌نامه انجام داد؛ ولی هر دو لایحه تقدیمی به مجلس دهم و یازدهم بی‌نتیجه مانده است.

لایحه الحاق ایران به توافق پاریس روز ۲۳آبان۱۳۹۵ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده ولی به دلیل مخالفت شورای نگهبان بلاتکلیف ماند. دولت ایران مجدد در مرداد ۱۳۹۹ این لایحه را به مجلس یازدهم تقدیم کرد ولی هنوز این مجلس به این لایحه ورود نکرده است.

تنها اقدام عملی دولت روحانی از سال ۱۳۹۴ که این توافق‌نامه امضا شد، پیوستن به Global Fuel Economy Initiative است که با هدف به صفر رساندن تولید گاز دی اکسید کربن توسط خودروها تا سال ۲۰۵۰ تشکیل شده است. نقشه زیر نشان می‌دهد که آمریکا با ۴۹۳۲ اقدام بیشترین تلاش را برای تحقق اهداف سازمان ملل در راستای حفاظت از زمین در برابر تغییرات اقلیمی انجام داده است:

 

آیا ایران بدون اجرای توافق‌نامه پاریس مجبور به کاهش گازهای گلخانه‌ای بود؟

بلی؛ تصمیم دولت ایران به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای کاهش آلودگی هوا پیش از توافق‌نامه پاریس اتخاذ و به تصویب هیات وزیران رسیده است. در پی ابلاغ سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست توسط رهبر جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۴ دولت مکلف شد: 

• توسعه حمل و نقل عمومی سبز و غیرفسیلی
• استفاده از انرژی های پاک
• صنعت کم کربن
• ترویج مواد سوختی سازگار با محیط زیست را در دستور کار قرار دهد. 

یعنی پیش از تصویب توافق‌نامه پاریس مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان تهیه‌کننده سیاست‌های کلان نظام در حوزه محیط زیست، کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای را مصوب کرده و رهبر جمهوری اسلامی نیز آن را تایید و به دولت ابلاغ کرده بود. دولت نیز در ادامه «برنامه مشارکت ملی در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای» را به تصویب هیات وزیران رساند. پس بیش از آنکه توافق‌نامه پاریس ایران را مکلف به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی کرده باشد، ضرورت‌های کاهش آلودگی هوا، دولت را به این جمع‌بندی رسانده بود که باید به سوخت‌های پاک و سبز روی آورد.

علاوه بر این وب‌سایت «فلزات آنلاین» در گزارشی با اشاره به نمودار نرخ رشد سالانه مجموع ظرفیت نامی نیروگاه‌های کشور بین سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۹۶ می‌نویسد: «در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹، میانگین رشد سالانه، به عدد ۵ درصد در سال افت داشت و میزان افزایش ظرفیت از نظر عددی نیز، با رقم حدودا ۴.۷ هزار مگاوات، مایوس‌کننده بود. از سال ۱۳۸۰ به دلیل راندمان پایین نیروگاه‌های حرارتی، انرژی‌های نو در صنعت برق اهمیت یافتند و ظرفیت نامی برق تولیدی نیروگاه‌های برقابی به صورت چشمگیری افزایش یافت؛ همچنین انرژی‌های تجدیدپذیر نیز به چرخه تامین انرژی مورد نیاز نیروگاه‌های برق تزریق شد. به‌بیان دیگر، برنامه سوم توسعه، سرآغاز زیرساخت نیروگاهی انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران بود.

در واقع این گزارش تصریح دارد که ایران از ابتدای برنامه سوم توسعه، به انرژی‌های نو و انرژی‌های تجدیدپذیر روی آورده است. یعنی سال‌ها پیش از امضای توافق‌نامه پاریس.

تعهد کشورهای صنعتی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای

چین، آمریکا، اتحادیه اروپا، هند و روسیه بیشترین گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند. تمامی این کشورها متعهد شده‌اند که برای حفاظت از زمین مصرف سوخت‌های فسیلی را کاهش و به مصرف انرژی‌های سبز روی آورند. بی‌بی‌سی در گزارشی از تعهد کشورهای صنعتی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نوشته است:

• چین وعده تامین ۲۵ درصد انرژی مورد نیاز خود را از سوخت‌های غیرفسیلی تا سال ۲۰۳۰ داده است.
• آمریکا وعده داده میزان گاز دی اکسید کربن را تا سال ۲۰۳۰ حداقل ۵۰ درصد نسبت به سطح آن در سال کاهش دهد.
• اتحادیه اروپا وعده کاهش ۵۵ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای را نسبت به سطح سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۳۰ داده است.
• هند وعده تامین ۴۰ درصد ظرفیت برق از سوخت‌های غیرفسیلی تا سال ۲۰۳۰ را داده است.
• روسیه گفته که انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا سال ۲۰۳۰ نسبت به سال ۱۹۹۰ به میزان ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.

 

با این وجود، معترضانی همچون یاسر جبرائیلی و نویسنده گزارش روزنامه فرهیختگان که نام او منتشر نشده، معتقدند کشورهای توسعه‌یافته این وعده‌ها را می‌دهند، چون آن‌ها از مرحله صنعتی شدن عبور کرده و به عنوان کشورهای صنعتی می‌کوشند با ایجاد چنین محدودیت‌هایی مانع صنعتی شدن سایر کشورها شوند. آن‌ها در تحلیل خود به تبعات جبران ناپذیر تغییرات آب و هوایی و تغییرات اقلیمی و تعهداتی که کشورهای صنعتی مکلف به اجرای آن برای جبران خسارات وارده به کشورهای در حال توسعه هستند نمی‌پردازند. 

کسی از نیت کشورهای صنعتی همچون آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان در پیگیری اجرای توافق‌نامه پاریس مطلع نیست؛ ولی آنچه روشن است اینکه این توافق‌نامه خروجی نشست این کشورها نیست، بلکه ۱۹۵ کشور جهان در کنفرانسی که توسط سازمان ملل متحد تدارک آن را دیده بود، به این توافق دست یافته‌اند و اگر به نقشه بالا مراجعه کنید می‌بینید که بیشتر کشورهای جهان طی ۵ سال گذشته فعالیت‌های موثری در جهت تحقق اهداف این توافق‌نامه انجام داده‌اند و تنها معدود کشورهایی همچون ایران هستند که هنوز به این توافق‌نامه نپیوسته و فعالیتی هم نداشته‌اند. 

جمع‌بندی

روزنامه فرهیختگان در گزارشی با عنوان «سم گلاسکو» مدعی است: «کشورهای صنعتی در نشست اقلیمی گلاسکو به اسم حفاظت از محیط زیست می‌خواهند مانع توسعه باقی کشورها شوند.» یاسر جبرائیلی، رییس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام نیز در توییتی این گزارش را روایت دقیق از ماهیت و اهداف اجلاس گلاسکو خواند. روزنامه فرهیختگان هدف این نشست و توافقنامه پاریس را مقابله با توسعه چین و روسیه و به تبع توسعه «ایران» دانسته و مدعی است: «سیاست‌های محدود کردن استفاده از سوخت‌های فسیلی تاثیرات مخربی روی اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت و گاز مانند منطقه خاورمیانه، به‌ویژه ایران، کشورهای آفریقایی، آمریکای‌ جنوبی و اعضای اوپک خواهد گذاشت. کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی بر درآمدهای این کشورها تاثیرات منفی خواهد گذاشت و باعث کند شدن رشد آهنگ اقتصادی و صنعتی آن‌ها خواهد شد. این روزنامه به اجرا درآوردن توافق اقلیمی پاریس و کاهش تولید گاز گلخانه‌ای را مکمل تحریم‌ها و نتیجه آن را کاهش تولید برق، تعطیلی کارخانه‌های تولیدی و صنعتی دانسته است.

«ایران‌وایر» این ادعاها را بررسی و به این نتایج دست یافته است:

• توافق‌نامه پاریس نه خروجی ۴ کشور صنعتی آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان، بلکه توافق‌نامه ۱۹۵ کشور جهان در کنفرانسی است که سازمان ملل متحد در پاریس در سال ۲۰۱۵ برگزار کرد.
• درست است که اجرای این توافق‌نامه محدودیت‌هایی برای کشورهای متعهد ایجاد می‌کند، ولی برای جبران خسارات ناشی از محدود کردن استفاده از سوخت‌های فسیلی کشورهای ثروتمند مکلف شده‌اند سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار به کشورهای آسیب‌پذیر کمک کنند و آن‌ها را در دستیابی به تکنولوژی انرژی‌های سبز یاری رسانند.
• کشورهای عضو از سال ۲۰۱۵ تاکنون فعالیت‌های گسترده‌ای در راستای اجرای اهداف توافق‌نامه پاریس انجام داده‌اند و تنها کشورهای ایران، عراق، اریتره، لیبی، سودان، ترکیه و یمن به‌رغم امضای توافق‌نامه هنوز به آن متعهد نشده‌اند.
• دولت ایران پیش از توافق‌نامه پاریس و براساس سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست ابلاغی از سوی رهبر جمهوری اسلامی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و جایگزین کردن سوخت‌های پاک و سبز مکلف شده بود. علاوه بر این، توسعه زیرساخت نیروگاهی انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت برق ایران از ابتدای برنامه سوم توسعه آغاز شده بود؛ یعنی سال‌ها پیش از توافق‌نامه پاریس.

بنابراین «ایران‌وایر» مستند به شواهد موجود، ادعای روزنامه فرهیختگان و آقای یاسر جبرائیلی را بیش از آنکه مستند به اسناد معتبر بداند، آن را بیشتر به «توهم توطئه» شبیه می‌داند و معتقد است ادعای «توافق‌نامه پاریس نقشه کشورهای توسعه‌یافته برای ممانعت از توسعه سایر کشورهاست» عاری از واقعیت است و به آن نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.

حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی است که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.