دانیال دایان؛ شهروندخبرنگار
طالبان محدودیت‌های تازه‌ای بر فعالیت رسانه‌های افغانستان وضع کرده است. وزارت «امر به معروف و نهی از منکر» در دیدار با مسئولان رسانه‌ها در «کابل»، شیوه‌نامه هشت ماده‌ای با قواعد سخت‌گیرانه از شریعت اسلامی وضع کرده است.
محتوای این کارشیوه طالبان به زبان «پشتو» به شرح زیر است:
۱. رسانه‌ها نباید فیلم‌هایی را که خلاف شریعت اسلامی و ارزش‌های افغانی است، منتشر کنند.
۲. فیلم‌های داخلی و خارجی که فرهنگ خارجی را در جامعه افغانی ترویج کند و باعث بداخلاقی جامعه شود، نباید نشر شود.
۳. نشر برنامه‌های طنزی و کمدی که در آن افراد تحقیر می‌شوند، ممنوع است.
۴. رسانه‌ها از نشر برنامه‌ها و سریال‌هایی که در آن به دین و کرامت انسانی توهین شده است، خودداری کنند.
۵. نشر فیلم‌ها و ویدیوهایی که عورت زن را نمایان می‌کند، ممنوع است.
۶. خبرنگاران زن در تلویزیون‌ها باید حجاب اسلامی را مراعات کنند.
۷. رسانه‌ها، سریال‌هایی را که در آن زنان نقش بازی کرده‌اند، نشر نکنند.
۸. نشر مجموعه‌های تلویزیونی که نقش پیامبران و صحابه را تمثیل می‌کند و یا تصویر آنان را نشان می‌دهد، به گونه مطلق ممنوع است.
این شیوه‌نامه طالبان با موجی از انتقادها در میان اهالی رسانه و شهروندان افغانستانی مواجه شده است. بسیاری این اقدام طالبان را محکوم و آن را گامی برای محدودیت بیشتر آزادی بیان عنوان کرده‌اند.
«مسرور لطفی»، سخن‌گوی اتحادیه ملی روزنامه‌نگاران افغانستان در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، شیوه‌نامه جدید طالبان بر محتوای رسانه‌ها را کلی‌گویی ارزیابی می‌کند و خواستار توضیح بیشتر شده است: «محدودیت خلق کردن بر فعالیت رسانه‌ها و خبرنگاران، جزء برنامه‌های امارت اسلامی [طالبان] است و باید سنجش شود که کدام برنامه مطابق به دین اسلام نیست.»
«مسرور لطفی» هشدار می‌دهد که جامعه‌ی رسانه‌ای افغانستان با روی کار آمدن طالبان به‌دلیل مشکلات شدید اقتصادی و محدودیت در دسترسی به اطلاعات و سخت‌گیری‌های طالبان، در آستانه فروپاشی کامل به سر می‌برد: «ما شاهد فروپاشی جامعه رسانه‌ای هستیم و با گذشت هر روز فعالیت رسانه‌ها دشوارتر می‌شود. در شرایط کنونی ما به راهکار مناسب و سنجیده نیاز داریم تا رسانه‌ها از فروپاشی نجات پیدا کنند. رسانه‌ها و خبرنگاران با مشکلات زیاد اقتصادی مواجه هستند. خبرنگاران ما به‌دلیل مشکلات اقتصادی به کارهای شاقه و دست‌فروشی روی آورده‌اند.»
او از طالبان می‌خواهد که تسهیلات لازم را برای دسترسی به اطلاعات فراهم سازند و از رفتارهای گزینشی با خبرنگاران و هم‌چنین بازداشت آنان جلوگیری کنند. اما بعید و یا غیر ممکن به نظر می‌رسد که طالبان به درخواست اهالی رسانه‌ها توجه کنند.
از دید بسیاری‌ها وضع محدودیت اخیر طالبان بر فعالیت رسانه‌ها، نقض آشکار آزادی بیان است. «حامد مومن»، مسئول نهاد «نی» یا حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد در غرب افغانستان در صحبت با «ایران‌وایر» آینده رسانه‌های آزاد با حاکمیت طالبان را تیره و تار می‌بیند.
او معتقد است که تمام موارد هشت‌گانه کارشیوه طالبان، خلاف اصول و قوانین بین‌المللی است: «طالبان عملا آزادی بیان را نادیده گرفتند و با این موارد هشت‌گانه، آزادی بیان کاملا محدود شده است. متاسفانه به‌عنوان فعال رسانه‌ای هیچ آینده خوبی برای رسانه‌های افغانستان نمی‌بینم. رسانه‌های افغانستان با این محدودیت‌ها، نقش بارزی در افغانستان نخواهند داشت.»
در این هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که طالبان در مقابل جنسیت زنان تبعیض دارند. در نخستین روزهای تسلط بر «کابل»، این گروه اقدام به اشغال وزارت امور زنان کرد و تابلوهای این وزارت را به وزارت «امر به معروف و نهی از منکر» تغییر داد.
البته در دوران نخست حاکمیت گروه طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی، نهاد «امر به معروف و نهی از منکر» در افغانستان بدنام بود. بارها این نهاد برخورد خشن با مردم و حتی زنان داشت. تا هنوز هم عکس‌های شلاق زدن زنان و هم‌چنین تیرباران زنان و مردان از سوی این گروه در فضای اینترنت یافت می‌شود.
شهروندان افغانستانی معتقدند که نهاد «امر به معروف و نهی از منکر» روایت تندروانه از شریعت اسلامی دارد و تهدید جدی علیه آزادی‌های فردی به‌ویژه آزادی‌های زنان است.
با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، محدودیت شدیدی بر فعالیت زنان در رسانه‌ها وضع شده و به جز چند رسانه مشهور در کابل، در رسانه‌های محلی افغانستان حضور زنان در تلویزیون حذف شده است.
«ضیاءگل عظیمی»، مدیر مسوول خبرگزاری «بانوان افغانستان» که با حاکمیت طالبان مجبور به ترک افغانستان شد و حالا در آلبانی زندگی می‌کند، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» حذف فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی با نقش‌‌آفرینی زنان را گزینه‌ی دل‌خواه طالبان برای حذف زنان در رسانه‌ها عنوان می‌کند: «برای من همیشه سوال این بود که چرا همیشه گروه طالبان درگیر مسائل زنان است؟ در دستور اخیری که طالبان به رسانه‌ها داده‌اند و با حذف نقش زنان در مجموعه‌های تلویزیونی و فیلم‌ها می‌خواهند که زنان را حذف کنند. این کار طالبان تاثیر زیادی روی جامعه می‌گذارد. طالبان می‌خواهند که دیگر زنی در سریال و فیلم‌ها نباشد و فضای رسانه‌ای مردانه باشد.»
خانم عظیمی با اشاره به مورد پنجم در کارشیوه طالبان مبنی بر حجاب زنان می‌گوید که این اقدام طالبان نقض آزادی‌های فردی زنان است و حرکات این چنینی گام‌های برای تبدیل شدن طالبان به نظام استبدادی‌تر است: «طالبان در تلاش کنترل کامل بر رسانه‌ها و خفه کردن صدای آزادی بیان هستند و ما کم‌کم به سمت جامعه استبدادی در حرکت هستیم که زنان و به‌ویژه خبرنگاران زن در آن جای ندارند.»
تسلط طالبان در افغانستان به معنی پایان روزهای خوش آزادی بیان و رسانه‌ها بود. هم اکنون بسیاری از خبرنگاران افغانستان از ترس طالبان کشورشان را ترک کرده‌اند و شماری دیگر نیز در جست‌وجوی فرار هستند.
رشد رسانه‌ها و آزادی بیان، از دست‌آوردهای مهم افغانستانی طی دو دهه اخیر شمرده می‌شود. اما تولید فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی بومی افغانستان در این مدت کمتر شد و نیاز شدید رسانه‌ها به محتوای خارجی وجود داشت و دارد.
تا قبل از سقوط افغانستان به‌دست طالبان، تلویزیون‌های افغانستان، فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی امریکایی، ترکی، هندی، کره‌ای و ایرانی بیشتری پخش می‌کردند، اما با روی کار آمدن طالبان بخش زیادی از این مجموعه‌ها از فعالیت بازماند.
رسانه‌های افغانستان برای پر کردن خلاء برنامه‌ها، به پخش فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی در مورد پیامبران، تاریخ اسلام و خلافت‌های اسلامی روی آوردند، اما به نظر می‌رسد که با فرمان جدید طالبان، این موارد نیز از نشر باز می‌ماند.
با حذف تنوع در محتوای رسانه‌های دیداری و شنیداری افغانستان و دسترسی نداشتن به اطلاعات دقیق و شفاف، بیشتر افغانستانی‌ها به خریداری گیرنده‌های ماهواره‌ی برای دسترسی داشتن به رسانه‌های خارجی روی آورده‌اند.
«نقیب‌الله»، ۲۵ ساله شهروند افغانستانی موضوعات خبری را از رسانه‌های خارجی دنبال می‌کند. او به «ایران‌وایر» توضیح می‌دهد که رسانه‌های داخلی رویدادهای خبری را سانسور می‌کنند و به همین خاطر گیرنده تلویزیون و رادیوهای ماهواره‌ای خریداری کرده است.
او می‌گوید: «بیشتر رسانه‌های آزاد افغانستان از فعالیت بازمانده‌اند. ما در رسانه‌های افغانستان به اطلاعات دقیق دسترسی نداریم و به همین خاطر، ماهواره خریداری کردم، تا به کانال‌های تلویزیونی خارجی هم‌چون بی‌بی‌سی فارسی، افغان اینترنشنال و چندین شبکه انگلیسی زبان دسترسی داشته باشم. رسانه‌های افغانستان به‌خاطر ترس از طالبان رویدادها را سانسور می‌کنند.»
در دوران نخست حاکمیت طالبان در افغانستان، آنان فعالیت تلویزیون‌ها را متوقف و تنها به رادیو «صدای شریعت» اجازه فعالیت داده بودند. این رادیو بیشتر فعالیت‌های تبلیغی طالبان و هم‌چنین مسائل دینی را تبلیغ می‌کرد. در آن دوران نیز پخش موسیقی از رادیو ممنوع بود. نگرانی جدی در میان اهالی رسانه افغانستانی وجود دارد که با دوام حاکمیت طالبان، آزادی بیان پایان خواهد یافت و باید رسانه‌ها بدون چون و چرا از این گروه پیروی کنند تا اجازه فعالیت داشته باشند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر