باقر ابراهیمی
ماه‌ها است که پس از سقوط کابل به دست «طالبان»، کنش‌گران و فعالان عرصه‌های مختلف کشورشان را ترک می‌کنند. اعضای «انستیتوت [آکادمی] ملی موسیقی افغانستان» هم پس از چهار ماه از حکومت دوباره طالبان، افغانستان را ترک کردند تا در نهایت به کشور پرتغال منتقل شوند و بلکه بتوانند موسیقی را ادامه دهند. آن‌ها ابزار موسیقی خود را از ایست‌های بازرسی طالبان به سختی رد کردند تا در جهانی آزاد، با موسیقی خود، صدای افغانستان باشند.
در این گزارش با اعضای این آکادمی گفت‌وگو کرده‌ایم؛ وقتی کابل را پشت‌سر گذاشتند و در قطر جای گرفتند تا به پرتغال بروند.
***
«ناصر سرمست»، مسوول عمومی و بنیان‌گذار آکادمی ملی موسیقی افغانستان ماه‌ها تلاش کرد تا بتواند ۲۷۰ نفر از اساتید و هنرجویان این آکادمی را از افغانستان خارج کند. آن‌ها در پنج پرواز جداگانه به قطر رسیدند و درخواست پناهندگی‌شان توسط پرتغال پذیرفته شد. دولت این کشور وعده داده است تا پس از استقرار این گروه موسیقی، زمینه ادامه فعالیت‌شان را فراهم کند.
برخی از اعضای آکادمی ملی موسیقی افغانستان در گفت‌وگوی اختصاصی با «ایران‌وایر»، از سختی‌های فرارشان گفته‌اند. یکی از معضلات این انتقال، عبور دادن ابزار موسیقی بوده است که داخل لباس‌ها و ساک‌های خود پنهان کرده بودند تا در ایست‌های بازرسی طالب‌ها مورد شناسایی قرار نگیرند.
«حمیدالله امیری»، یکی از اساتید این آکادمی به «ایران‌وایر» گفت: «مسوول عمومی انستیتوت خیلی کوشش کرد تا آلات موسیقی‌مان را از کابل بکشیم [خارج کنیم]. شاگردان [هنرجویان] خیلی نگران بودند چون اکثریت‌شان کودک هستند. آن‌ها ابزار موسیقی را با ترس و هراس داخل میدان هوایی [فرودگاه] آوردند؛ حتی با بیک‌های [ساک‌ها] سفری، نه با پوش [کاور] خود آلات موسیقی. حتی تبله که پوش از خود دارد، داخل آن نمانده بود. یک بیک کلان بود در بین کالا [داخل لباس]، ویولن، سه تار، رباب، توله. در حالی که توله یک آله‌ای است که می‌شود در هر جا پنهان کند. آن‌ها را هم در داخل لباس جابه‌جا کرده بودیم. با خیلی سختی توانستیم آلات موسیقی را از افغانستان خارج کنیم.»
اساتید و هنرجویان آماده خروج از افغانستان بودند. یک شب را در اطراف فرودگاه کابل چرخ زده بودند اما زمینه ورودشان مهیا نبود. امیری گفت: «تقریبا یک ماه پس از سقوط حکومت، وقتی که نه کسی سند می‌خواست و نه پرونده‌مان را، می‌خواستیم از افغانستان خارج شویم. یک شب تا صبح دور میدان هوایی [فرودگاه] گشتیم تا بتوانیم وارد محوطه شویم ولی زمینه مساعد نشد. همه به خانه برگشتیم در حالی‌که با همه اعضای خانواده‌های خود خداحافظی کرده بودیم.»
مدتی گذشت و تلاش‌های استاد سرمست ادامه داشت تا بالاخره با همکاری بخشی از طالب‌ها توانستند خود را به فرودگاه برسانند. اما باز هم به دلایل هراس از گروه‌های مختلف نتوانستند ابزارآلات خود را همراه داشته باشند. هر کدام تنها چند دست لباس داشتند و مدارک‌شان هم همراه‌شان نبود تا بالاخره توانستند از افغانستان خارج شوند. هرکس که اهل موسیقی باشد، یا دل در گرو این هنر داشته باشد، می‌داند که ابزار موسیقی برای هنرمندان به بخشی از وجودشان وصل است.
به باور امیری، با تسلط طالبان بر کابل، موسیقی در افغانستان هم از بین رفته است.
اکنون نه هنرمندان در این کشور امنیت دارند و نه حتی ابزارشان! طالب‌ها دستگاه‌های پخش موسیقی را هم حرام می‌دانند و پخش موسیقی را در مراسم‌ها ممنوع اعلام کرده‌اند. حتی راننده‌های خودروها و مدیران کافه‌ها هم حق پخش موسیقی ندارند.
حمیدالله امیری ادامه داد: «تقریبا یک ماه و نیم در خانه بودیم و بیرون نمی‌رفتیم چون حتی زمان حکومت سابق، مدرسه ما مدام زیر تهدید بود و هر هفته یا هر ماه نامه‌ای دریافت می‌کردیم که می‌خواهند ما را هدف قرار دهند. حالا باید در پرتغال به رشد موسیقی افغانستان بپردازیم.»
نخستین گروه اعضای آکادمی ملی موسیقی افغانستان که به قطر منتقل شدند، ۵۰ نفر بودند که طبق تصمیم دولت قطر، در کمپ پناه‌جویان جای داده شدند و به نواختن موسیقی پرداختند. اما برخی از آن‌ها نتوانسته بودند ابزارآلات خود را به همراه داشته باشند. برای همین از مقامات قطر خواستند تا زمینه انتقال وسایل موسیقی آن‌ها مهیا شود. سه گروه از هنرجویان که بعد به قطر منتقل شدند، توانستند برخی از وسایل موسیقی را همراه داشته باشند؛ هرچند مخفیانه.
آینده موسیقی در افغانستان به نظر امیری، بدون چشم‌انداز است: «در اکثر جاها سر آلات موسیقی وضعیت بد آورده بودند؛ یعنی طالب‌ها وسایل را شکانده بودند. اکنون طالبان هر روز یک اعلان پخش می‌کنند که موسیقی حرام است و کسی نمی‌تواند بنوازد یا پخش کند. از نظر من آینده موسیقی در افغانستان پایان یافته است؛ مثل سال‌های ۲۰۰۵. تا وقتی طالبان سقوط کند، موسیقی در کشورم مرده به حساب می‌آید.»
گروه طالبان پس از تسلط بر افغانستان، قوانین سخت‌گیرانه‌ای را در این کشور وضع کرده است. چندی قبل یک جوان ۱۹ ساله در ولایت [استان] «بدخشان» در شمال این کشور به دلیل گوش دادن به موسیقی، از سوی طالبان تیرباران شد. هم‌چنان در چندین مورد دیگر، طالبان به مراسم‌های عروسی به دلیل پخش موسیقی حمله کرده‌اند. در ولایت «ننگرهار»، در شرق افغانستان گروه طالبان اشتراک کنندگان یک مراسم عروسی را هدف شلیک گلوله قرار دادند که در نتیجه دو نفر کشته و چندین تن دیگر مجروح شدند.
«علی اسماعیل‌زاده»، از دانش‌آموخته‌های آکادمی ملی موسیقی افغانستان و یکی از اعضای فعال این گروه که قبل از تسلط طالبان، در شبکه تلویزیونی «طلوع»، در برنامه پربیننده «ستاره افغان» ویولن می‌نواخت، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» توضیح داد: ««انتقال آلات موسیقی بسیار کار مشکل بود؛ به‌خصوص برای من که در تلویزیون بودم و در برنامه‌های موسیقی، شناخته می‌شدم. وقتی می‌آمدیم، من تغییر چهره داده و ریش گذاشته بودم. من نمیتوانستم از خانه خارج شوم. زنگ [تماس تهدیدآمیز] زیاد دریافت می‌کردم و به سختی به قطر آمدیم. آلات موسیقی را با خود به قطر منتقل کردیم. هرکجا که ایست‌های بازرسی طالبان بود، مجبور می‌شدیم وسایل را جابه‌جا کنیم. ایست‌های بازرسی ما را نگه می‌داشتند. خوش‌بختانه متوجه نشدند. خدا می‌داند اگر می‌فهمیدند، حتما ابزارآلات موسیقی را می‌شکستند و با ما چه می‌کردند.»
بسیاری دیگر از اهالی موسیقی هم‌چنان در افغانستان هستند؛ مثل پدر و اعضای خانواده «اسماعیل‌زاده» که آن‌ها هم در این عرصه فعالیت دارند. او گفت: «هنرمندانی که در افغانستان باقی مانده‌اند، وضعیت بسیار بدی دارند. تمام جامعه موسیقی افغانستان با شرایط سختی روبه‌رو هستند و نمی‌توانند به فعالیت‌های موسیقی ادامه بدهند. امیدوارم راه‌حلی برای هنر زیر سایه طالبان پیدا شود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر