سال ۱۴۰۴، دست‌کم ۹۱ درصد از نظامیان بازنشسته فقیر خواهند شد

فقر و تنگ‌دستی، بازنشستگان معترض نیرو‌های مسلح را برای چندمین بار به خیابان‌ها کشانده است تا بار دیگر عمق وخامت سبد معیشتی خود را به نمایش بگذارند.

بازنشستگان نیرو‌های مسلح یکی از زیر مجموعه‌های طبقه نظامیان در جمهوری اسلامی هستند که براساس گزارش‌‌های رسمی، از مدت‌ها پیش نسبت به میزان حقوق ماهیانه خود معترض بوده و خواستار افزایش آن هستند. این در حالی است که میانگین مستمری آن‌ها ۲۰ درصد بالاتر از مستمری سایر بازنشستگان کشوری است. 

در این گزارش، سراغ گزارش‌های رسمی درباره وضعیت کلی بازنشستگان و بازنشستگان نیروهای مسلح رفته‌ایم.

صندوق‌های بازنشستگی چه وضعیتی دارند؟

ایران در حال حاضر سه میلیون بازنشسته دارد که اجرای «قانون هم‌سان‌سازی حقوق» هم نتوانسته پاسخ‌گوی مطالبات انباشته این بازنشسته‌ها را بدهد که یکی از نتایج آن، فقیر‌تر شدن این قشر در جامعه ایران است.

علاوه بر صندوق‌های بازنشستگی عمده، نظیر تامین اجتماعی، نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق بازنشستگی روستاییان و عشایر، حدود ۲۰ صندوق کوچک و سازمانی نیز در ایران وجود دارند که همگی با بحران فروپاشی دست و پنجه نرم می‌کنند.

گزارش‌های رسمی می‌گویند بزرگ‌ترین صندوق از نظر تعداد مشترکان، صندوق تامين اجتماعی و قدیمی‌ترین آن‌ها نيز صندوق بازنشستگی کشوری است که این صندوق‌ها در مجموع بيش از ۵۵ ميليون نفر را تحت پوشش خود دارند. تیم تعداد، حدود ۶۹ درصد جمعيت کشور محسوب می‌شوند و دولت تنها در یک فقره، بیش از ۳۴۰ هزار میلیارد تومان به تامین اجتماعی بدهکار است.

صندوق‌های بازنشستگی عمده در ایران به بودجه دولتی وابستگی شدیدی دارند که رقمی معادل ۷۵ درصد را شامل می‌شود و صندوق بازنشستگی لشکری هم بیش از ۹۶ درصد به بودجه دولتی وابسته است.

تشدید بحران در صندوق‌های بازنشستگی و افزایش مشکلات اقتصادی در ایران، چشم‌انداز زندگی بازنشستگان لشکری و کشوری را تیره و تار کرده است.

ذخایر بخشی از این صندوق‌های بازنشستگی در سال‌های اخیر با افزایش بی‌رویه تعهدات و سرمایه‌گذاری‌های نامناسب، به شدت کاهش یافته و آثار خود را در سفره بازنشستگان نشان داده است.

رشد سریع جمعیت، دگرگونی ساختاری جمعیت و تحمیل تعهدات قانونی غیرقابل اجرا بنابر ملاحظات پوپولیستی، از دیگر عوامل انباشت مشکلات صندوق‌های بازنشستگی در ایران هستند.

مشکل صندوق‌های بازنشستگی کجا است؟

نتایج یک تحقیق دانشگاهی که سال ۱۴۰۰ منتشر شده است، می‌گوید وضعیت وخیم صندوق‌های بازنشستگی در ایران در بخش مدیریتی، ناشی از ناکارآمدی نظام اداری، مدیریت دولتی و انتصاب مدیران غیر حرفه‌ای است.

این تحقیق می‌گوید این صندوق‌ها از نظر ساختاری هم دچار ناهماهنگی و پراکندگی هستند و به خاطر وابستگی هر یک از آن‌ها به نهادی خاص، مستقل از یک‌دیگر عمل می‌کنند و هیچ نهاد بالادستی قدرتمندی وجود ندارد که بتواند بر عملکرد این صندوق‌ها نظارت کند.

آینده بازنشستگان نیرو‌های مسلح چیست؟

فصل‌نامه «مدیریت نظامی» سال ۱۳۹۶ تحقیقی با عنوان «بررسی‌ و‌  برآورد‌ وضعیت‌ معیشت‌ بازنشستگان‌ نیروهای‌ مسلح‌ در‌ افق ۱۴۰۴» منتشر کرده و نوشته بود وضعیت اقتصادی این دسته از بازنشستگان در صورت ادامه وضعیت موجود، بد‌تر خواهد شد.

این تحقیق، بازنشستگان نیروی‌های مسلح را از نظر میزان مستمری به هفت دسته تقسیم کرده و وضعیت اقتصادی هر یک را در سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی کرده است.

این تحقیق، خط فقر معمول در جامعه ایران در سال ۱۴۰۴ را رقمی معادل ۱۴ میلیون تومان پیش‌بینی کرده و به بررسی وضعیت آتی معیشت بازنشستگان نیرو‌های مسلح پرداخته است.

بر اساس این تحقیق، دست‌کم ۹۱ درصد بازنشستگان نیروهای مسلح در سال ۱۴۰۴ زیر خط فقر قرار می‌گیرند.

بر اساس آن‌چه پیش‌بینی شده است، حقوق و مستمری بازنشستگان نیروهای مسلح که در طبقه اول قرار دارند، در سال ۱۴۰۴ کمتر از شش میلیون و ۲۰۰ هزار تومان خواهد بود که وضعیت نامناسبی نسبت به حداقل‌های سطح معیشت زندگی در ایران است.

هم‌چنین وضعیت معیشتی بازنشستگان نیرو‌های مسلح در طبقات دوم، سوم و چهارم در این پژوهش نیز در سال ۱۴۰۴ پایین‌تر از خط فقر در جامعه ایران ارزیابی شده است.

در بخش دیگری از این تحقیق آمده است که گروه‌های پنجم، ششم و هفتم که کمتر از ۹ درصد جمعیت بازنشستگان نیرو‌های مسلح را تشکیل می‌دهند، در سال ۱۴۰۴ وضعیت اقتصادی‌ بالاتر از خط فقر خواهند داست.

مراکز مطالعاتی و تحقیقی نیرو‌های مسلح در این سال‌ها گزارش‌ها و بررسی‌های قابل توجهی در مورد بحران صندوق‌های بازنشستگی منتشر کرده‌اند.

فصل‌نامه «امنیت ملی»، وابسته به دانشگاه نظامی «دفاع ملی»، از جمله نشریاتی است که به تازگی تحقیقی با عنوان «راهبرد‌های پیش‌گیری از بحران‌های ناشی از وضعیت صندوق‌های بازنشستگی» منتشر کرده است.

این فصل‌نامه پیشنهاد کرده است که برای حل و فصل بحران در صندوق‌های بازنشستگی، باید «حکم‌رانی مطلوب» در این صندوق‌ها برقرار، اصلاحات با یک اراده ملی محقق و مدیریت این صندوق‌ها «با ثبات»، «شایسته‌سالار» و «تخصصی» شود.

این گزارش نوشته است: «‌مشکل امروز این است که در نظام مدیریتی، شایسته سالاری و به‌گزینی رعایت نمی‌شود و مدیر شجاع و اهل گرفتن تصمیم بزرگ کم است و یا به عبارتی، نداریم.»

آن‌طور که در این تحقیق آمده است، قرارداد‌های موقت کار، عدم ضمانت اجرایی پایداری اشتغال کارگری و نیز تعیین دستمزد به صورت کشوری بدون توجه به اقتضائات منطقه‌ای از دلایل تاثیرگذاری مستقیم بر منابع ورودی صندوق‌ها هستند و در این میان، سیاست‌های بازار کار به بازنگری اساسی نیاز دارند.

این تحقیقات و بسیاری از بررسی‌های دیگر بارها به ریشه‌ها و عوامل بروز بحران در صندوق‌های بازنشستگی پرداخته و ده‌ها راهکار نیز برای برون رفت از این بحران همه‌‌گیر مدیران اجرایی پیشنهاد داده‌اند. اما آن‌چه که در عمل دیده می‌شود، ادامه سیاست‌ها و بی‌تفاوتی‌ها نسبت به تعمیق این بحران است که روز به روز وضعیت معیشتی بازنشستگان را وخیم‌تر از گذشته و آن‌ها را ناراضی‌تر از هر زمان دیگر کرده است.