آلودگی هوا یکی از معضلات مهم زیست‌محیطی در دنیای امروز است و دولت‌ها قوانین و قواعد متعدد و سخت‌گیرانه‌ای برای کنترل آلاینده‌های هوا وضع و اجرا کرده‌اند. در ایران هم آلودگی هوا مهمترین معضل اجتماعی و زیست‌محیطی کلان‌شهر‌هاست که این معضل روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود.
این وخامت به حدی است که همه ساله شهرهای جدیدی به فهرست شهرهای درگیر آلودگی هوا اضافه می‌شود که به منظور مقابله با آن، قوانین متعددی برای کنترل آلودگی هوا وضع شده که تعداد قابل توجهی از آن‌ها به دلایل مختلفی به طور کامل به اجرا گذاشته نشده‌اند.
یکی از مهمترین منابع انتشار این آلاینده در شهرهای ایران، جایگاه‌های عرضه بنزین است. در این جایگاه‌ها با توجه به جابه‌جایی‌ها و تلاطماتی که در زمان سوخت‌گیری و تخلیه و بارگیری بنزین اتفاق رخ می‌دهد، مقدار زیادی بنزین به صورت بخار وارد هوا می‌شود.
انتشار بخار بنزین از جایگاه‌های عرضه سوخت جزء آن دسته از منابع آلاینده هواست که علاوه بر ضرر و زیان ناشی از ایجاد آلودگی هوا، زیان اقتصادی هنگفتی از منظر اتلاف سوخت به بار می‌آورد.
در ایران برنامه‌های مربوط به جلوگیری از تبخیر بنزین از سال ۱۳۸۵ و هم‌زمان با پیمان «کیوتو»، (پیمانی برای کاهش صدور گازهای گلخانه‌ای) آغاز و نخستین مصوبه در این خصوص سال ۱۳۸۷ وزارت نفت را موظف کرد، طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین) را در همه مسیر انبارش تا مصرف بنزین به اجرا بگذارد. این طرح تاکنون به کجا رسیده است؟
***
پیمان کیوتو چیست؟
پیمان کیوتو به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به عنوان مهمترین عامل گرمایش کره زمین در چارچوب سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۷ شکل گرفت.
براساس این پیمان، کشورهای صنعتی مکلف شدند، طی ۱۰ سال به میزان پنج درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کاسته و کمک‌های مالی به کشورهای در حال توسعه در راستای ارتقای سهم انرژی‌های پاک اهدا کنند.
درباره طرح کهاب چه می‌دانیم؟
طرح ملی کهاب با هدف کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارهای بنزین از سال ۱۳۹۳ به صورت رسمی و پس از طی فرایندهای مطالعاتی و اداری در دستور کار شرکت ملی پخش فرآورده‌های قرار گرفته و بنا شده در سه مرحله ضمن تجهیز جایگاه‌های سوخت، نفتکش‌ها و انبارهای نگهداری بنزین رسالت صرفه‌جویی در مصرف بنزین و مقابله با آلودگی هوا را بر عهده بگیرد.
کلیات این طرح سال ۱۳۸۷ از سوی هیات دولت اجرای طرح «کهاب» تصویب و برای اجرا ابلاغ کرد که نتیجه تازه‌‌ترین بررسی‌ها و تحقیقات می‌گوید، اجرای این طرح با گذشت ۱۳ سال به کندی پیش می‌رود و چندان موفقیت‌آمیز نبوده است.
کهاب از کجا آمده و به کجا رسیده است؟
مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی گزارشی درباره تاریخ و روند طرح «کهاب» در ایران منتشر کرده که نشان می‌دهد این طرح با وجود تاکید‌های مکرر هیات دولت، هنوز راه زیادی پیش‌رو دارد.
آن‌طور که در گزارش این مرکز آمده، این طرح ابتدا در مصوبه سال ۱۳۸۷ هیات وزیران تا پایان سال ۱۳۹۳ برای اجرای این طرح به وزارت نفت مهلت داد که این طرح به سرانجام نرسید.
پس از آن بود که در مصوبه سال ۱۳۹۳ تصمیم گرفته شد، دو سال دیگر به وزارت نفت مهلت داده شود، اما باز هم این طرح به طور کامل به اجرا گذاشته نشد.
در سال ۱۳۹۵ نیز مهلت دیگری به مدت یک سال و یک ماه ارائه شد، اما باز هم این فرصت سوم کارساز نبود.
در نهایت آخرین بار در سال ۱۳۹۷ مهلت ۱۷ ماهه‌ای برای تکمیل طرح «کهاب» داده شد؛ اما با وجود گذشت بیش از یک سال از آخرین مهلت داده شده، طرح کهاب هنوز هم به طور کامل اجرا نشده است.
از زمان نخستین الزام اجرای طرح کهاب تاکنون بیش از ۱۳ سال گذشته اما مجریان طرح آن را هنوز تکمیل نکرده‌اند.
مجری کهاب کیست؟
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به عنوان بازوی اجرایی وزارت نفت در روند به ثمر رسیدن این طرح، موظف به کنترل و کاهش انتشار بخار بنزین در زمان جابه‌جایی این فرآورده از مبدا یعنی پالایشگاه به انبارهای نفتی و سپس شبکه حمل و نقل شامل تانکر‌های نفتکش و ناوگان ریلی و در نهایت، تخلیه نفتکش در جایگاه‌های عرضه سوخت تا سوخت‌گیری خودروها به عنوان مصرف‌کنندگان نهایی است.
این شرکت همچنین موظف به استحصال مایع بنزین از بخار تولید شده و رسیدن به مرز خودکفایی و ساخت قطعات مرتبط با آن در داخل کشور، در سه فاز تجهیز جایگاه‌ها، انبارهای نفت و تانکر‌های حمل زمینی فرآورده بنزین است.
کهاب چه هدفی را دنبال می‌کند؟
طرح کهاب تلاش دارد شرایطی را فراهم کند که مبادی خروج گاز بنزین از جمله هنگام بارگیری و تخلیه نفتکش، هنگام نگهداری بنزین در مخزن جایگاه سوخت و هنگام انتقال آن به خودرو، با تجهیزات و تکنولوژی‌های نوین که بخشی از آن خارجی است، مجهز شوند و در نتیجه از هدر رفت بنزین و تبخیر آن در فضای باز جلوگیری کند.
طرح کهاب در چه وضعیتی است؟
براساس گزارش وزارت نفت در بخش نازل (شیر اصلی پمپ بنزین به داخل باک ماشین‌ها) جایگاه‌ها جهت سوخت‌گیری خودروها اقدام اجرایی قابل قبولی صورت نگرفته است. این مصوبه شامل اجرا در سه مرحله انبارهای نفت، نفکش‌های حمل مواد سوختی و جایگاه‌های سوخت است که این طرح به صورت ناقص و اغلب در انبارهای نفت و برخی از نفتکش‌ها انجام پذیرفته است.
این در حالی است که اجرای هر سه مرحله پروژه جهت کاهش آلاینده‌های ناشی از بخارات بنزین از نظر هیات دولت ضروری است، اما در سال‌های اخیر اجرای آن به کندی انجام می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز اعلام کرده است، از مجموع بیش از ۳۰ انبار سوخت در ایران کمتر از ۱۰ مورد از آن‌ها در حال اجرای طرح «کهاب» هستند.
این گزارش اضافه کرده است، از حدود دو هزار تانکر حمل سوخت در ایران هم حدود ۷۰ درصد تاکنون به الزامات طرح این طرح مجهز نشده‌اند.
این مرکز اضافه کرده که در جایگاه‌های توزیع سوخت نیز بخش دوم این طرح که تجهیز نازل‌هاست، به هیچ وجه عملیاتی نشده است.
مشکل کجاست؟
بنابر اعلام «اسدالله قلی‌زاده»، رییس صنف جایگاه‌داران «تامین مالی لازم به میزان دو هزار میلیارد تومان لازم برای اجرای کامل طرح کهاب در جایگاه‌ها صورت نگرفته» و همین مساله یکی از مهمترین کندی اجرای این طرح است.
قلی‌زاده افزوده است: «جایگاه‌داران به عنوان بخشی از جامعه، علاقه‌مند به اجرای طرح‌های مربوطه هستند و درخواست منطقی آن‌ها مبنی بر تامین منابع مالی از سوی دولت و صدور تصویب‌نامه‌های بدون ابهام بایستی مورد توجه قرار گیرد.»
مرکز پژوهش‌های مجلس هم اعلام کرده که «نظام مشخصی برای سرمایه‌گذاری و کسب عایدی ناشی از اجرای این طرح پیش‌بینی و تنظیم نشده» که همین مساله منجر به کندی در روند اجرای آن شده است.
پیشنهاد چیست؟
مرکز پژوهش‌ها همچنین با انتقاد از روند کند اجرای این طرح نوشته که «تاکنون چهار مصوبه هیات دولت درخصوص الزام اجرای طرح کهاب به تصویب رسیده، اما هنوز بخش زیادی از طرح مذکور اجرا نشده و بنابراین این نیاز احساس می‌شود که شاید برای الزامی کردن اجرای طرح کهاب نیاز به حکمی فراتر از مصوبه هیات وزیران وجود داشته باشد.»
این مرکز اضافه کرده است: «طبیعتا قانون مصوب مجلس از منظر حقوقی جایگاه بالاتری نسبت به مصوبه هیات وزیران داشته و شاید یکی از راهکارهای رفع موانع اجرای طرح کهاب این باشد که الزام اجرای این طرح طی یک طرح مستقل، و یا در ترکیبی از احکام دیگر در یک طرح در مجلس به تصویب برسد.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر