همه تهدید‌های طالبان علیه ایران؛ جمهوری اسلامی سکوت اختیار کرده است

 

«طالبان» در دوره اول قدرت‌یابی‌ خود در افغانستان و عملکرد خشن در قتل و کشتار مخالفان، باعث شده است تا متفکران سیاسی- امنیتی ظهور مجدد آن‌ها را در ادامه همان روند گذشته در افغانستان و خطری برای کشور‌های منطقه و تمام جهان ارزیابی کنند.

بسیاری از این تحلیل‌گران بر این باورند که به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان، زنگ خطر تبدیل شدن این کشور به مرکز تروریسم بین‌المللی و گسترش اقدامات تروریستی مشابه «القاعده» در سراسر جهان را به صدا درآورده است.

این تحلیل‌گران هم‌چنین می‌گویند که قدرت‌ گرفتن طالبان در افغانستان می‌تواند برای کشور‌های همسایه، به‌ویژه ایران، ناامنی‌‌های اجتماعی و سیاسی و حتی اقتصادی به همراه داشته باشد.

آن‌ها بر این باورند که طالبان در افغانستان می‌توانند گروه‌های سلفی  در داخل ایران را تهییج و با قرار گرفتن در کنار رقبای سنتی ایران، جایگاه منطقه‌ای جمهوری اسلامی را تحت تاثیر قرار دهند و ضعیف کنند.

افزایش گرایش کاشت مواد مخدر و سرایت بحران ناشی از این تجارت سیاه به کشورهای همسایه و به‌ویژه ایران به دلیل مستعد بودن خط انتقال مواد به اروپا می‌تواند ایران را دستخوش ناامنی‌های متعددی کند. پژوهش‌های رسمی درباره خطر به قدرت رسیدن طالبان برای جمهوری اسلامی ایران چه می‌گویند؟

***

 

مهم‌ترین تهدیدهای به قدرت رسیدن طالبان برای جمهوری اسلامی چه هستند

فصل‌نامه «دولت‌پژوهی»، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پی افزایش هشدار‌ها درباره عواقب به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، تحقیقی با عنوان «ظهور مجدد طالبان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی» منتشر کرده و به بررسی مهم‌ترین این تهدید‌ها پرداخته است.

این فصل‌نامه در تحقیق خود سراغ ۹۷ کارشناس و استاد دانشگاه متخصص در حوزه سیاست خارجی، به‌ویژه افغانستان رفته و نظر آن‌ها را درباره مهم‌ترین تهدید‌های طالبان برای جمهوری اسلامی جویا شده است.

این متخصصان گفته‌اند «افزایش شکاف مذهبی»، نخستین تهدید ناشی از قدرت‌گیری طالبان در افغانستان برای جمهوری اسلامی است و پس از آن، «تهدید افزایش محرومیت نسبی» قرار دارد.

آن‌ها افزوده‌اند: «برهم خوردن امنیت روانی»، «ناآرامی و آشوب در شرق ایران»، «ترانزیت مواد مخدر» و «رواج اندیشه سلفی‌گری» از دیگر تهدید‌های طالبان برای حکومت مرکزی ایران هستند.

 پیشنهاد متخصصان برای خنثی کردن تهدیدهای به قدرت رسیدن طالبان چیست؟

این متخصصان به مقام‌های جمهوری اسلامی پیشنهاد کرده‌اند به منظور خنثی سازی این تهدید‌ها، در وهله نخست باید مشکلات اقتصادی ساکنان مرز‌های شرقی ایران را حل و فصل کنند.

آن‌ها هم‌چنین پیشنهاد کرده‌اند نیرو‌های نظامی در مرز‌های شرقی آماده باشند و شورای عالی امنیت ملی هم برای رسیدن به اجماع مشترک در مورد تحولات شرق کشور وارد این پرونده شود.

 

آیا جمهوری اسلامی از به قدرت رسیدن طالبان نگران است؟

آذر ۱۴۰۰ هم مجله «راهبرد»، وابسته به مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با انتشار مقاله‌ای نوشته بود: «تهران همواره در تعامل با طالبان بوده اما از قابل پیش‌بینی بودن رفتار طالبان مطمئن نیست و نگران است این جریان به عنوان نیروی نیابتی برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایفای نقش کند و منافع امنیتی جمهوری اسلامی را به خطر بیندازد.»

این مقاله هم‌چنین نوشته است جمهوری اسلامی درباره احتمال ظهور گروه‌های افراطی و تروریستی در افغانستان نگرانی‌های جدی دارد و یکی از دغدغه‌هایش این است که توافق امریکا با طالبان بر کیفیت تعامل و مواجه این جنبش با ایران در آینده تاثیرگذار باشد و افغانستان را به سکوی جدیدی برای فشار بر ایران در حوزه امنیتی تبدیل کند.

در این مقاله تحقیقی آمده است: «​​حکومت مطلق طالبان در افغانستان و هم‌زیستی تهران با آن نیز می‌تواند موجب نارضایتی بخش قابل توجهی از مهاجران یا پناه‌جویان افغان در ایران شود.»

سال ۱۳۹۸ هم فصل‌نامه «مطالعات آسیای جنوب غربی» با انتشار تحقیقی با عنوان «چالش‌های امنیتی سیستان و بلوچستان به دنبال حضور طالبان و داعش در افغانستان» نوشته بود که این حضور تهدیدات اجتماعی هم‌چون تغییر بافت جمعیتی، تحریک سنی‌ها منطقه را به همراه خواهد داشت.

این تحقیق نشان داده بود در بعد اقتصادی، افزایش قاچاق مواد مخدر می‌تواند به یکی از جدی‌ترین تهدید‌ها برای سیستان و بلوچستان تبدیل شود.

در این تحقیق آمده بود که در بُعد سیاسی، ناامنی‌ها در سطح کلان برای دولت و در بُعد محیط زیستی، تشدید بحران آبی از دیگر تهدید‌های حضور طالبان در افغانستان برای استان سیستان و بلوچستان هستند.

این تهدید‌های طالبان برای جمهوری اسلامی در شرایطی صورت‌بندی شده که ناامنی در مرز‌های شرقی ایران همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های امنیتی جمهوری اسلامی در سه دهه اخیر بوده‌اند. 

مساله حق‌آبه رود «هیرمند»، قاچاق مواد مخدر، عملیات تروریستی و فعالیت‌های تندرو‌های مذهبی در کنار عدم هم‌گرایی اقتصادی با بازار‌های افغانستان از مهم‌ترین مسایلی هستند که جمهوری اسلامی تاکنون برای آن راه‌حل روشن و جامعی پیدا نکرده است.

شکاف‌های فرهنگی، دینی و اجتماعی طالبان در افغانستان با جامعه ایران و عدم انسجام سیاسی در حکومت طالبان هم سبب شده‌اند جمهوری اسلامی  در برقراری پیوند‌های سیاسی با طالبان با احتیاط عمل کند که همین مساله باعث شده است تهران تا اطلاع ثانوی سیاست سکوت و مماشات در برابر طالبان را پیش بگیرد.