از نامه اهالی تئاترخطاب به سران سه قوه تا ضبط  فیلم اجراهای تئاتر برای نهادهای امنیتی

روز گذشته دست اندرکاران تئاتر در عمارت خانه تئاتر جمع شدند و با امضای یک بیانیه که خطاب به روسای سه قوه نوشته شده بود، نسبت به برخوردهای امنیتی، احضار و بازداشت کارگردانان تئاتر اعتراض کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «ما امضاکنندگان این بیانیه به تهمت‌های سطحی و ناروایی که در این روزها به تأتر و هنرمندانِ شریفِ آن روا داشته می‌شود، معترضیم. دخالت‌های غیرقانونی و غیرتخصصی، بازداشت و فراخواندنِ کارگردانانِ تئاتر جهتِ  تفهیمِ  اتهام را محکوم کرده و بی‌حرمتی به این خانواده‌ی بزرگ و زیر پا گذاشتن جایگاهِ معترض و منتقدِ آن را برنمی‌تابیم.»

 یک کارگردان تئاتر به «ایران وایر» می‌گوید: «این کمترین کاری بود که می‌توانستیم برای خانواده تئاتر ایران انجام دهیم. در این کشور برای تئاتر هیچ حرمتی در نظر نمی‌گیرند. از سالن‌دارها خواسته‌اند همه اجراها را ضبط کنند و به نهادهای امنیتی بدهند تا آن‌ها هر وقت دلشان خواست برای  یک سانت عقب رفتن روسری بازیگر یا بلندتر بودن صدای آواز زن از مرد، ما را بازخواست می‌کنند. آن‌ها اصلا به مفاهیم بزرگی که در نمایش‌ها به آن اشاره می‌شود توجهی ندارند فقط یک نظارت سطحی و کوته بینانه دارند و هر چه را متوجه نشوند، یک برچسب سیاسی روی آن می‌زنند.»

اشاره این کارگردان به احضار محمد رحمانیان؛ کارگردان پیشکسوت تئاتر است.  محمد رحمانیان ده روز پیش به دادسرا احضار شد. این  کارگردان برای نمایش «ترانه‌های قدیمی پیکان جوانان» که دی ماه سال قبل اجرا شده بود، به دادسرا فراخوانده شد. پیشتر به او گفته می‌شود که یک نهاد نظامی بابت این نمایش از او شکایت کرده. اوزمانی که قصد سفر به خارج از ایران را داشته، متوجه می‌شود ممنوع الخروج است. او به ایسنا می‌گوید:« می‌خواستم برای فیلمی به خارج از کشور بروم که متوجه شدم امکان خروج از کشور را ندارم و وقتی پرس‌وجو کردم متوجه شدم به دلیل تک خوانی زن در نمایش دچار مشکل شده‌ام. آن موقع با همین توضیحات تفهیم اتهام و با قرار کفالت آزاد شدم اما بعد، چند بار که قصد داشتم کاری را شروع کنم اجازه‌ای داده نمی شد که همین اواخر نزد شهرام کرمی (مدیرکل فعلی هنرهای نمایشی) رفتم، ولی گفتند نمی‌توانم کاری روی صحنه ببرم.» این وضعیت ادامه دارد تا این که هفته گذشته دوباره احضار می‌شود. رحمانیان هم در احضار مجدد متوجه می‌شود سالن‌دارها موظف به ضبط فیلم اجراها شده‌اند. او می‌گوید: «در این‌ ماجراها متوجه شدم سالن‌های تئاتری موظف هستند فیلم اجراها را ضبط کنند و برای دوستان بفرستند و این مسئله امنیت گروه‌های نمایشی را از بین می‌برد چون دیگر می‌دانیم نمایشی را که اجرا می‌کنم ممکن است یک ساعت بعد روی میز یک قاضی باشد. من در همین پروسه بررسی پرونده خودم متوجه این قضیه شدم که از تمام شبهای اجرا انگار فیلم موجود است.‌ البته شاید سالن داران موظف به چنین کاری باشند ولی مسئله مهم این است که تمام کارهای ما بازبینی می شود.»

برای اجرای تئاتر، ابتدا باید نمایش‎نامه از سوی وزارت ارشاد تایید شود. پس از تایید نمایش‏نامه، سالن اجرا مشخص می‌شود و بعد «شورایِ بازبینی نمایشِ» این وزارت خانه نمایش را می‌بیند و ممیزی‌هایی را برای اجرای عمومی آن در نظر می‌گیرد.

محمد رحمانیان در احضار اخیر متوجه شده مشکل فقط بلند بودن صدای خواننده زن در اجرا که به تکخوانی زن تعبیر شده، نبوده است: «پس از پاسخ به پرسش‌ها، در آخرین لحظات، علاوه بر جرم قبلی که تک‌خوانی زن بود، تبلیغ علیه نظام را هم برای نمایش «ترانه‌های قدیمی پیکان جوانان» به عنوان یک جرم دیگر اضافه کردند و این برای من بسیار عجیب بود؛ چون در زندگی‌ام هیچ وقت چنین کاری نکرده‌ام. کار من نمایشنامه‌نویسی است نه فعالیت سیاسی.»

شهریور ماه سال ۱۳۹۷ سعید اسدی، مدیرکل تئاتر شهر و مریم کاظمی، کارگردان نمایش «رویای شب تابستان» بازداشت و با وثیقه آزاد شدند. دلیل بازداشت و توقف نمایش آن‌ها، پخش تیزری از نمایش در فضای مجازی بود که گفته می‌شود مجوز و تایید مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نداشته است.

یکی از دست‌اندرکاران تئاتر به ایران وایر می‌گوید: «دیواری کوتاهتر از دیوار تئاتر نیست. وقتی دادستان در جلسه مطبوعاتی به یک تئاتر می‌تازد مشخص است که نهادهای امنیتی اجازه هر نوع برخورد را به خودشان می‌دهند.» اشاره او به حرف‌های جعفری دولت‌ابادی درباره تئاتر بینوایان به کارگردانی حسین پارسایی است  که در هتل اسپیناس  تهران اجرا می‌شود. او روز اول دی ماه گفته بود: «اخیرا در یکی از هتل‌های تهران تئاتری اجرا می‌شود که موجب تعجب شده است. چرا وزارت ارشاد این قبیل موضوعات را مدیریت نمی‌کند. گزارش قاضی دادسرا حاکی از آن است که در این تئاتر، عدم رعایت حجاب، اختلاط زن و مرد و استفاده از پرچم کشور فرانسه به نشانه حمایت و نقض برخی از ارزش‌ها دیده می‌شود.»  جملات دادستان، اهالی تئاتر را یاد اتفاقی که برای نمایش هداگالبر انداخته است. یکی از آن‌ها می‌گوید: «قبلا کیهان و فارس برای برخورد با تئاترها به نیروهای امنیتی خط مشی می‌دادند و کل دست اندرکاران یک تئاتر را بازجویی می‌کردند اما حالا دادستان خودش وارد عمل می‌شود.»

نمایش هدا گابلر در سال ۱۳۸۹ توقیف شد. خبرگزاری فارس دو روز پیش از توقیف این نمایش گزارش داده بود: «عادی‌سازی شرب خمر و حالات مستی پس از آن به صورت تلویحی با پوشش خوردن آب پرتقال و نیز برقراری رابطه نامشروع به صورت علنی و آشکار از نکاتی است که در این نمایش مبتذل دیده می‌شود.» کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی برای این نمایش جلسه تشکیل داد و چند نماینده محافطه‌کار برای تذکر به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت امضا جمع کردند و به شدت به انتقاد از اجرای این نمایش پرداختند.توقیف و بازجویی همه دست اندرکاران این نمایش یکی از تلخ ترین برخوردها با دست‌اندرکاران تئاتردر سال‌های اخیر به شمار می رود که هنوز از ذهن‌ها پاک نشده است.

«جعفر والی»، هنرمند پیش‏کسوت تئاترچندی پیش از مرگش در یک سخن‏رانی گفت: «یادم می‌آید تئاتر هداگابلر توقیف شد چون، نماینده مجلس ما ادعا می‌کرد که "ایبسن" (نویسنده این نمایش‏نامه) نماینده موساد است. آیا این‌ آدم‌ها می‌خواهند برای زندگی ما تعیین تکلیف کنند؟ آن هم در شرایطی که همیشه هویت هر تاریخی با هویت فرهنگی آن سنجیده می‌شود؟ دلم برای تئاترتنگ شده است. من شب‌ها خواب تئاترمی‌بینم و همیشه دچار کابوس تئاترهستم.»

حالا ۳۰۰ نفر از اهالی تئاتر دور هم جمع شده‌اند و بیانیه ای را خطاب به روسای سه قوه امضا کرده‌اند، آن‌ها امیدوارند که حرفشان شنیده شود. یکی از امضا کنندگان این بیانیه می‌گوید: «ما کاری را که می‌توانیم باید انجام دهیم، نمی‌توانیم سکوت کنیم  تا هر روز  با افکار سطحی ‌شان یک برچسب جدید به پیشانی‌مان بزنند و ما را به خاطر همان برچسب بازخواست، ممنوع‌الکار و ممنوع‌الخروج کنند.»