ترس از تکرار دوره سیاه طالبان؛ نگرانی زنان خبرنگار در افغانستان

فاطمه حسینی، شهروند خبرنگار، هرات 

«فریبا آرام»، خبرنگار پرمخاطب‌ترین رسانه دیداری افغانستان به نام «طلوع نیوز» در ولایت هرات است. کودکی او در دوران حاکمیت چهارساله «طالبان» در افغانستان سپری شده است. در آن دوران، زنان افغان از دست‎رسی به بسیاری از حقوق خود محروم بودند و حتی اجازه بیرون رفتن از خانه و درس خواندن را نداشتند. زنان افغانستانی دوران حاکمیت طالبان را «دوره سیاه» می‌نامند.

فریبا و زنان خبرنگار دیگر حالا با پیشرفت در مذاکرات صلحی که به رهبری ایالات متحده در جریان است، نگران هستند که حقوق و دست‎آورد‌هایی که در ۱۸سال گذشته به دست آورده‌اند، از بین برود. آن‌ها می‌گویند با سهیم شدن طالبان در قدرت، بیش‎ترین آسیب را زنان، به ویژه خبرنگاران متحمل می‎شوند. 

پس از سقوط طالبان و تسلط امریکا بر افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، فصل تازه‌ای برای رشد زنان در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی افغانستان باز شد. فریبا آرام هم توانست به مدرسه و دانشگاه برود و پس از فارغ‌التحصیل شدن از دانشکده خبرنگاری «دانشگاه هرات»، در شبکه خبری طلوع نیوز استخدام شود.

او به «ایران‎وایر» می‌گوید: «مذاکرات صلح نگرانی بیش‎تر خانم‌هایی را که در بیرون کار می‌کنند، برانگیخته است. آن‎ها بیش‎تر نگران هستند که قربانی اصلی گفت‎وگوهای صلح، زنان نباشند و معامله‌ای انجام نشود که زنان دوباره برگردند به چند سال گذشته. این زنان دوره سیاه طالبان را پشت سر گذاشته‌اند؛ دوره اسارت که حتی حق بیرون شدن از خانه‌هایشان را نداشتند.»

طالبان یک گروه شبه نظامی مخالف حضور نیروهای خارجی در افغانستان است. این گروه از سوی کشورهای منطقه و همسایه افغانستان حمایت مالی و تسلیحاتی می‌شود. گفته می‌شود ایران نیز از متهمان حمایت از طالبان است.

این گروه بخش‌هایی از افغانستان را تحت کنترل دارند و روز به روز به مناطق تحت کنترل‌شان افزوده می‌شود.

در کم‎تر از یک سال گذشته، «زلمی خلیل‌زاد»، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان شش بار با طالبان در مورد دست کشیدن این گروه از جنگ گفت‎وگو کرده است. امیدواری‌ها برای دست کشیدن طالبان از جنگ در بالاترین سطح قرار دارد. با این حال، بسیاری از سهیم شدن این گروه در قدرت نگران هستند.

آزادی بیان و تاسیس رسانه‌ها از دست آوردهای مهم حکومت افغانستان در ۱۸سال گذشته شمرده می‎شوند اما به اعتقاد فریبا آرام، احتمال این که آزادی بیان در این کشور با پیوستن طالبان به روند صلح محدود شود، زیاد است.

او می‌گوید: «وقتی بحث مذاکرات صلح و بحث طالبان در میان می‌آید، این هراس در دل من به عنوان یک خانم خبرنگار همیشه وجود دارد که کار خبرنگاری و فعالیت‌های اجتماعی من محدود نشود.»

گروه طالبان شبه نظامیان اسلام‎گرا هستند و با نگاه سخت‎گیرانه به تطبیق احکام شرعی اسلام نگاه می‌کنند. آن‌ها اعتنایی به حقوق زنان ندارند.

فریبا آرام می‌‌گوید: «در مذاکرات طالبان، حقوق زنان پیش می‌آید که در چارچوب اسلام چه فعالیت‌هایی داشته باشند ولی بحث اصلی این است که تعریف آن‌ها [طالبان] از اسلام و شرعیت اسلام در پیوند با حقوق زنان چیست؟ بدون شک، طالبان محدودیت‌های زیادی از نگاه اسلام بر زنان مد نظر دارند.»

این خانم خبرنگار هشدار می‌دهد که به هیچ عنوان عقب گرد به دوران طالبان در افغانستان برای زنان، به ویژه خبرنگاران خانم قابل قبول نیست: «به هیچ عنوان این را نمی‌پذیرم که حتی یک درصد آزادی و فعالیت‌های خانم‌های خبرنگار محدود شود. خواست من از طرف‌های درگیر در جنگ افغانستان و طرف‌های مذاکره کننده [امریکا، روسیه، چین، پاکستان آلمان، امارات متحده عربی] این هست که دست‎آوردهای چندین ساله زنان را در مذاکرات صلح با طالبان مد نظر بگیرند و اگر معامله‌ای هم انجام می‎شود، در صورتی  باشد که هیچ محدودیتی بر زنان قائل نشود. زنان به فعالیت‌هایی که دارند، ادامه دهند و فرصت پیشرفت از آن‌ها گرفته نشود. زنان خبرنگار به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند و اگر معامله‌ای هم انجام شود، زنان خبرنگار بدون شک آرام نمی‌نشیند و برای به دست آوردن حقوق خود، صدایشان را بلند می‌کنند.»

«زینب محسنی»، یکی دیگر از زنان خبرنگار در ولایت هرات است. او به عنوان گزارش‌گر و مجری در ایستگاه رادیوی محلی «معراج» کار می‌کند.
زینب هم با دلهره و ترس در حال دنبال کردن مذاکرات صلح میان امریکا و طالبان است.

سر میز گفت‎وگو طالبان با واشنگتن هیچ زنی به چشم نمی‌خورد. زینب محسنی معتقد است که تاکنون در دیدگاه طالبان در مورد حقوق مساوی زن و مرد تغییر بنیادی رونمایی نشده است: «متاسفانه در جریان گفت‎وگوهای صلح و صبحت‌هایی که نمایندگان طالبان می‌کنند، از گزارش‌هایی که به بیرون درز کرده‎اند، این برداشت می‌شود که تاکنون عقیده‌های تاریک آن‌ها [طالبان] پا برجا است و هنوز هم دارند برعقاید کهنه خود پا فشاری می‎کنند.»

این خبرنگار جوان، زنان و کودکان را قربانیان اصلی مذاکرات صلح افغانستان می‌داند: «به عنوان یک زن فعال در جامعه و به عنوان یک زن خبرنگار، بیم آن دارم که دوباره طالبان خواسته باشند صلح بکنند و باز کسی که قربانی می‌شود، زنان و کودکان هستند. من فکر می‌کنم اگر صلحی بیاید، آزادی‌های همه افراد تضمین بشود و نباید به هیچ عنوان دست‌آوردهای ۱۸ ساله زنان که با قربانی‌های زیادی به دست آورده‌اند، به بازی و نادیده گرفته شود. چیزی که مهم است، این است که آزادی تک تک افراد باید حفظ شود و به خاطر وجود و ادامه این آزادی‌ها ضمانتی وجود داشته باشد.»

زینب محسنی تاکید دارد که باید زنان، به ویژه خبرنگاران در روند صلح با طالبان، سهیم شوند تا حقوق آن‌ها در روند مذاکرات صلح قربانی نشود:«باید زنان خبرنگار را بطلبند و  خواسته‌های آن‌ها را بشنوند و آن‌ها هم در مذاکرات صلح سهیم باشندو در این صورت، تا حدودی نگرانی زنان رفع می‌شود. زنان خبرنگار به خاطر رسیدن به صلح و حفظ آزادی و حقوق زنان باید ضمانتی از طالبان بگیرند. این می‌تواند یکی از کارهای عمده باشد.»

زنان افغانستان بیش‎ترین بار سنگین جنگ را تحمل کرده‌اند و حالا خواستار مشارکت فعال، موثر و معنا‌دار در باب مذاکره با طالبان هستند.

فریبا آرام و زینب محسنی دو زن خبرنگار در هرات، بر حفظ دست‎آوردهای ۱۸ ساله افغانستان تاکید و توقع دارند که دست‎آوردهای این سال‎ها مورد معامله کوتاه مدت قرار نگیرد.

مطالب مرتبط:

زلما خروتی، مجری دیگر تلویزیون افغانستان به مرگ تهدید شد

بازداشت دو مظنون به قتل مینه‌ منگل و تهدید جانی خانواده او

خانواده مینه منگل؛ دخترمان توسط همسر سابق‌اش تهدید شده بود