اخیرا تصویر نامه‌ای در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که نشان می‌دهد دست‌اندرکاران «فیلیمو»، یکی از سایت‌های ایرانی پخش محتوای ویدیویی در اینترنت، از «گوگل» خواسته‌اند آدرس سایت‌های رقیب‌شان را در نتایج جست‌وجوی خود نشان ندهد.
در نامه منتشر شده از سوی این سایت، نام و مشخصات هلدینگ «صبا ایده» که سایت فیلیمو را پشتیبانی می‌کند، درج شده است.
در این درخواست، فیلیمو ادعا کرده است که چون مجموعه «بازی تاج و تخت» را دوبله و برای آن هزینه کرده است، گوگل باید جلوی پخش آن از بقیه سایت‌ها را بگیرد. هرچند فیلیمو در این نامه اشاره‌ای به حق کپی‌رایت خودش نکرده است اما به نظر می‌رسد به خاطر دوبله کردن فیلم‌ها، این حق را فقط منحصر به خودش می‌داند.
اما قوانین درباره حق کپی‌رایت فیلم‌های خارجی در ایران چه می‌گویند؟ فیلیمو با استناد به چه قاعده‌ای از گوگل خواسته است بقیه رقبایش را کنار بزند؟
«علی‌اکبر موسوی خوئینی»، پژوهشگر و نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی دراین باره به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «ممکن است برخی شرکت‌ها یا موسسات و مجموعه‌هایی بخواهند با اتکا به ماده ۲۲ قانون پدیدآورندگان آثار سمعی بصری و هنری، بدون اجازه سازنده خارجی فیلم، آن را به فارسی دوبله کنند و در داخل ایران بفروشند. اما با توجه به پیوستن ایران به کنوانسیون سازمان جهانی مالکیت معنوی از سال ۲۰۰۲ به بعد، عملا چنین کاری امکان‌پذیر نیست.»
به گفته موسوی خوئینی، به موجب پذیرفتن قواعد این کنوانسیون، دوبله و فروش فیلم‌ها بدون اجازه صاحب اثر در کشورهای مختلف عضو، از جمله ایران، ناقض قوانین بین‌المللی شناخته می‌شود.
موسوی خوئینی می‌گوید پیش از پیوستن ایران به کنوانسیون «ویپو» (WIPO)، برخی شرکت‌ها یا تولیدکنندگان آثار هنری می‌توانستند با استناد به ماده ۲۲ قانون پدیدآورندگان، حق پخش داخلی یک اثر هنری را به دست بیاورند.
ماده ۲۲ این قانون می‌گوید: «حقوق مادی پدید آورنده موقعی از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود که اثر برای نخستین‌بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر و یا اجرا‌شده باشد و قبلا در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نشده باشد.»
با این حساب، اگر شرکتی می‌خواست برای پخش یک فیلم (مثلا «سیندرلا» از کمپانی والت‌دیزنی) اقدام کند، باید از اولین شرکت پخش‌کننده این فیلم در ایران اجازه می‌گرفت، نه از کمپانی اصلی در امریکا.
به گفته موسوی خویینی، در حال حاضر طبق قوانین بین‌المللی که ایران هم آن را پذیرفته است، شرکت فیلیمو یا هر شرکتی که برای اولین بار فیلمی را در ایران پخش یا دوبله کرده باشد، حق کپی‌رایت را در اختیار ندارد.
فیلیمو که فعالیت خود را با مدیریت «محمدجواد شکوری مقدم» به طور رسمی از سال ۱۳۸۲ آغاز کرده، یکی از سایت‌های چندگانه‌ای است که نمایش فیلم و محتوای ویدیویی را در ایران برعهده دارد.
به جز فیلیمو، «آپارات»، «آیو» و «نماوا» جزو سایت‌هایی هستند که کارشان پخش محتواهای ویدیویی است. فیلیمو مدعی است که بیشتر از ۵۰ درصد سهم بازار تماشای فیلم آنلاین در ایران را برعهده دارد.
این سایت توسط هلدینگ «صبا ایده» (فناوران ایده‌پرداز صبا) پشتیبانی مالی می‌شود. به جز فیلیمو، سایت‌های «کلوپ» (شبکه اجتماعی مشابه فیس‌بوک)، «میهن‌بلاگ» (شبکه اجتماعی وبلاگ فارسی‌زبان)، آپارات (سایت پخش محتوای ویدیویی) و «صبا ویژن» (آژانس تبلیغات آنلاین) تحت مدیریت شرکت صبا ایده کار می‌کنند.
ترغیب موتورهای جست‌وجو به نشان دادن محتوا، یکی از مهم‌ترین بخش‌های کسب و کارهای آنلاین در جهان است که هرسال بودجه قابل‌توجهی هم برای آن صرف می‌شود.
استفاده از کلیدواژه‌های مناسب، تولید محتواهای پربازدید و بالا بردن بازدیدهای آنلاین از راه‌حل‌هایی هستند که کسب و کارها عمدتا برای افزایش رتبه خود در موتورهای جست‌وجو استفاده می‌کنند. در مورد پلتفرم فیلیمو اما شیوه رقابت و کنار زدن رقبا متفاوت به نظر می‌رسد.
بررسی داده‌های گوگل برای حذف نتایج جست‌وجو
بررسی بخش «شفافیت» سایت گوگل نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی درخواست حذف نتیجه مربوط به سایت‌های پخش فیلم توسط فیلیمو ارایه شده است.
در این بخش، نام بیشتر از ۴۰ سایت به چشم می‌خورد که طی سه تا چهار ماه اخیر درخواست حذف نتایج‌شان در گوگل ارایه شده است. تمام این سایت‌ها در حوزه پخش فیلم فعالیت دارند.
«امیر رشیدی»، پژوهشگر دسترسی به اینترنت به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید دست‌کاری در نتایج جست‌وجوی سایت‌ها پیش‌تر هم سابقه داشته است: «پیش‌تر هم موتورهای جست‌وجوی ایرانی نتایج را آن‌طور که خودشان می‌خواستند، به کاربر نشان می‌دادند. واکنش مسوولان پروژه‌های بومی به کارشناسان این بود که آن‌ها عامل بیگانه هستند و دچار سوء برداشت شده‌اند. هیچ پاسخ فنی به این موضوع داده نشد.»
سابقه قبلی در کنار زدن رقبا
بررسی اخبار حوزه استارتاپی نشان می‌دهد کنار زدن رقبا با شیوه‌های مشابه، پیش‌تر هم در مورد فیلیمو سابقه داشته است. روش فعالیت این وب‌سایت عملا باعث شده است بسیاری از کاربران و کارشناسان، سایت‌های پخش محتوای آنلاین را انحصارگرا بدانند.
پیش‌تر، هم‌زمان با بازداشت گردانندگان «تاینی‌موویز»، بزرگ‌ترین سایت دانلود فیلم در ایران، بخشی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی به این موضوع واکنش نشان داده و آن را ناشی از انحصارگرایی سایت‌هایی مثل فیلیمو دانسته بودند.
تاینی‌موویز وب‌سایتی بود که کاربران با خرید اشتراک یا به صورت عادی می‌توانستند فیلم‌های خارجی را عمدتا بدون سانسور و با دوبله یا زیرنویس فارسی دریافت و تماشا کنند. این سایت در مهرماه ۱۳۹۶خورشیدی بسته شد و مدیران آن هم دستگیر شدند.
«عباس جعفری دولت‌آبادی»، دادستان وقت تهران در آن زمان گفته بود مدیر تاینی‌موویز اعتراف کرده که محتوایش را در سرورهای غربی نگه می‌داشته و بابت ارایه خدمات از مشترکانش ماهی ۴۰ هزار تومان پول می‌گرفته است.
دادستان وقت تهران این گفته‌ها را «اقرار متهم‌ها» نامیده وفیلم‌های پخش شده در سایت تاینی‌موویز را «مستهجن» و «نامناسب» دانسته بود.
در همان زمان، «محمدجواد آذری‌جهرمی»، وزیر ارتباطات به جزییاتی در این باره اشاره نکرد و به واکنش‌های کارشناسان هم پاسخی نداد. او در مصاحبه با خبرگزاری صداوسیما گفت: «عوامل این سایت توسط قوه قضاییه دستگیر شده‌اند و پس از دستگیری آن‌ها، سرورهای سایت خاموش شده و به همین دلیل سایت و محتوای آن در دسترس نیست و در عرصه فضای مجازی فعالیت ندارد.»
در همان زمان، واکنش‌هایی در فضای مجازی درگرفت که تاکید داشت گردانندگان تاینی‌موویز به درخواست یا با پشتیبانی سایت‌های نمایش فیلم، مورد برخورد قضایی واقع شده‌اند. دادستان تهران همان زمان این موضوع را رد کرد.
محمدجواد شکوری مقدم، رییس آپارات و فیلیمو نیز در واکنش به کسانی که سایت تحت مدیریت او را انحصارگرا می‌دانستند، به وب‌سایت «دیجیاتو» گفته بود: «این که رقیبی بزرگ‌تر از دیگران می‌شود، تعریفش انحصار نیست.»
او در ادامه گفته‌هایش تاکید کرده بود کسانی که این حرف‌ها را می‌زنند، فضای ایران را نمی‌شناسند یا تنگ‌نظر هستند.»
مدیر این دو پلتفرم ویدیوی آنلاین در ایران گفته بود دلیل موفقیتش این بوده که پروژه‌هایش را در زمان درستی اجرا کرده است.
یوتیوب بومی با جست‌وجوی کنترل شده
فیلیمو یکی از سایت‌های ارایه‌کننده سرویس ویدیوی اینترنتی در ایران است؛ چیزی شبیه یوتیوب اما به زبان فارسی. این سایت به ویژه بعد از فیلترینگ یوتیوب، طرف‌دارانی در ایران پیدا کرد.
گفت‌وگوی دیجیاتو با مدیر فیلیمو درباره شیوه کارکرد این پلتفرم پخش ویدیو در ایران نشان می‌دهد که این سایت عملا همان سرویس‌هایی را ارایه می‌کند که در یوتیوب ارائه شده است. اما به خاطر فیلتر شدن یوتیوب عملا سهم بزرگی در بازار ایران به دست آورده است.
فیلیمو مثل بخشی از سایت‌های داخلی، از تسهیلات ویژه حاکمیتی نیز استفاده می‌کند.
براساس داده‌هایی که در سایت فیلیمو منتشر شده است، ترافیک مصرفی این سایت طبق قوانین «سازمان تنظیم مقرراتآ، به صورت نیم‌بها محاسبه می‌شود.
این تخفیف بخشی از طرحی است که دولت ایران برای تشویق کاربران به استفاده از شبکه‌های داخلی راه‌اندازی کرده است. در این طرح، شرکت‌ها باید داده‌هایشان را روی بستر شبکه ملی اطلاعات ارایه کنند. این سامانه بخشی از یک برنامه بلندمدت است که می‌تواند حریم شخصی کاربران در ایران را با مشکل مواجه کند.
در پی اعتراضات آبان سال ۱۳۹۸ که به قطعی گسترده اینترنت در ایران انجامید، بخشی از سامانه‌هایی که روی این بستر وجود داشتند، در دسترس کاربران داخل ایران باقی ماندند. وزارت ارتباطات هزینه کمتری از شرکت‌هایی که روی این سامانه خدمات خود را ارایه کنند، دریافت می‌کنند.
بررسی‌های «خبرگزاری جرم نیست» نشان می‌دهد تماشای محتوای بخش بزرگی از این وب‌سایت‌ها از خارج ایران ممکن نیست. به نظر می‌رسد این اقدام برای فرار از قوانین کپی‌رایت انجام شده باشد.
وب‌سایت دیجیاتو گزارش داده که فیلیمو یکی از وب‌سایت‌هایی است که «پتنت» یا سند ثبت اختراع یا حق امتیاز آن در دفتر ثبت اختراعات و علامت‌های تجاری امریکا ثبت شده است.
برای دیدن اخبار و گزارش‌های بیشتر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
سایت‌های پخش فیلم، سانسور من‌درآوردی و تبلیغات پلنگی!
سایت آپارات، نماد یک شبکه چندلایه پنهان کار
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر