استقرار حکومت‌های دینی با روندی غیردموکراتیک در کشورهای مختلف، تاکنون نتیجه‌ای جز سرکوب آزادی بیان و تعطیلی رسانه‌های مستقل را در پی نداشته است. خواه این اتفاق در ایران رخ دهد یا کشور فارسی‌زبان دیگری به نام افغانستان.
افغانستانی‌ها پس از تجربه ۲۰ سال آزادی‌های اجتماعی و شکوفایی رسانه‌هایی مستقل، حالا فضایی کاملا متفاوت را تجربه می‌کنند. قدرت در اختیار گروه تندرو و مسلمان «طالبان» قرار دارد و طی مدت کوتاهی که از استقرار طالبان در افغانستان گذشته، وقایع واپسگرایانه‌ای همچون ممنوعیت خبررسانی از تظاهرات مردمی، ممنوعیت بازگشت زنان به مشاغل اداری، جداسازی جنسیتی در دانشگاه‌ها و همچنین بازداشت و شکنجه روزنامهنگاران مستقل را شاهد بودیم.
در اعتراض به این روند، شامگاه شنبه ۲۷شهریور۱۴۰۰ بیش از یک‌صد روزنامه‌نگار افغانستانی با انتشار نامه‌ای از جامعه جهانی خواستند به حفظ آزادی بیان در این کشور کمک کنند و بر فوریت تضمین‌های حفاظتی، «خصوصا برای روزنامهنگاران زن» تاکید کردند.
در این نامه که توسط سازمان گزارشگران بدون مرز و با تیتر «روزنامه‌نگاری در افغانستان در خطر نابودی است» منتشر شده؛ ۱۰۳ روزنامه‌نگار افغانستانی بدون افشای نام خود تاکید کردند: «حملات پیاپی به فعالان رسانه‌ای و مداخله طالبان در کار آنها به بدتر شدن وضعیت آزادی بیان در افغانستان دامن زده است.»
«صدیق‌الله توحیدی»، رییس اجرایی «کمیته مصونیت از خبرنگاران افغانستان» در کابل به «خبرنگاری جرم نیست» گفت دلیل نگارش این نامه از سوی روزنامهنگاران افغانستانی، «افزایش فشار سرکوب و سانسور» از سوی طالبان بر جامعه مطبوعات و رسانه‌ای افغانستان بوده است.
گزارشگران بدون مرز می‌گوید بسیاری از امضاکنندگان این نامه، از جمله ۲۰ زن هنوز در افغانستان زندگی می‌کنند. امضاکنندگان نامه می‌گویند: «تهدید غلطیدن فضای آزادی بیان در کشور به دوران تاریک پنج ساله حکمرانی طالبان در دهه ۹۰ میلادی وجود دارد» و از جامعه جهانی خواسته‌اند تا حمایت کاملا مشخصی را از رسانه‌های این کشور داشته باشند.
این نامه از جامعه جهانی خواسته است به روزنامه‌نگارانی که مجبور به ترک کشور هستند، کمک‌های دیپلماتیک، مشاوره‌ای و مالی ارائه دهند و در خارج نیز به آنها کمک کنند تا در حوزه خود بتوانند کاری پیدا کنند. این ۱۰۳ روزنامه‌نگار همچنین از نهادهای بین‌المللی خواسته‌اند که در مذاکرات با طالبان، از این گروه پیرامون آزادی بیان «تعهد مشخص و سفت و سختی» گرفته شود.
رییس اجرایی کمیته مصونیت از خبرنگاران افغانستان، امروز یکشنبه ۲۸شهریور۱۴۰۰ به «خبرنگاری جرم نیست» گفت: «قابل پیش‌بینی بود که پس از سلطه طالبان بر افغانستان شاهد تعطیلی بسیاری از روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی باشیم. حالا در ۲۰ ولایت افغانستان روزنامه‌ها تعطیل شده‌اند و خبرنگاران زیادی نیز یا از کشور خارج شده‌اند یا در انتظار دریافت ویزا هستند. طی روزهای گذشته روزنامهنگاران زیادی در کشور توسط طالبان و تنها به جرم انجام وظیفه شغلی خود بازداشت و شکنجه شدند. این نوع رفتارها با ادعای رهبران طالبان که گفتند مدافع آزادی بیان هستند، کاملا تناقض دارد. طالبان اگر می‌خواهد نشان دهد که با گذشته‌اش فرق کرده، باید هرچه زودتر چنین رفتارهای قرون وسطایی را کنار بگذارد و به خبرنگارها، نویسندگان و سایر اقشار جامعه اجازه دهد، آزادانه بنویسند و انتقاد کنند.»
صدیق‌الله توحیدی می‌گوید علاوه بر روزنامه‌ها، حالا رادیوهای محلی در ولایت‌های مختلف این کشور هم مجبور به تعطیلی شده‌اند و خبرنگاران زیادی طی ۲ هفته گذشته به ایران، تاجیکستان یا کشورهای اروپایی مهاجرت کرده‌اند.
او دلیل این اتفاق را این‌چنین توضیح داد: «طبیعی است که نگران جان‌شان هستند. بیکاری هم آزارشان می‌دهد و ناچارند برای تهیه معاش و گذران زندگی به کشورهای دیگر بروند یا شغل خود را تغییر دهند. مدیریت واحد و منظمی را در یک ماه گذشته از سوی طالبان شاهد نبوده‌ایم و در هر محله و شهری به طریق متفاوتی حکمرانی می‌کنند. مثلا در کابل گفته‌اند خبرنگاران حق ندارند از اتفاقات خیابانی و زندگی مردم و رفت‌وآمد طالبان خبر و گزارش تهیه کنند. یا در مزارشریف به ساختمان رسانه‌ها هجوم بردند و خبرنگاران را با کتک و شلاق بیرون کرده‌اند. ترس از شروع مجدد جنگ داخلی نیز بین مردم وجود دارد و دلیل مهاجرت روزافزون نخبگان از افغانستان همین است.»
۱۸شهریور۱۴۰۰ چهارده روزنامه‌نگار توسط طالبان در شهرهای کابل و مزارشریف بازداشت شده بودند که ۲ نفر از این خبرنگاران به شدت مورد ضرب‌وشتم و شکنجه با شلاق قرار گرفتند. همچنین «حبیب‌الله رایان»، عکاس و روزنامه‌نگار افغانستانی روز ۲۲ شهریور در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست» از کتک خوردن به دست نیروهای طالبان و قرار گرفتن اسلحه بر روی پیشانی خود خبر داده بود. جرم این روزنامه‌نگار فقط «همراه داشتن دوربین عکاسی» بود.
صدیق‌الله توحیدی حالا از عدم واکنش جوامع بین‌المللی نسبت به سرکوب روزنامهنگاران انتقاد می‌کند و می‌گوید: «هیچ اقدام عملی از سوی سازمان‌ها و کشورهای خارجی جهت مذاکره با طالبان و حمایت از روزنامهنگاران انجام نشده است.»
این روزنامه‌نگار باسابقه افزود: «از زمان روی کار آمدن طالبان، فعالیت حدود ۱۵۳ رسانه در کشور ما متوقف شده و زنان روزنامه‌نگار از کار محروم شده‌اند. همین چند رسانه باقی‌مانده هم پس از قطع کمک‌های خارجی و همچنین توقف دریافت آگهی‌های دولتی، نفس‌های آخرشان را می‌کشند و به زودی تعطیل می‌شوند. این وضعیت سردرگمی و روشن تکلیف قانون حمایت از رسانه‌ها هم بسیار آزاردهنده است و ما نمی‌دانیم برنامه طالبان برای آینده چیست. تنها می‌توان امیدوار بود که با فشارهای خارجی، رهبران طالبان در تفکر و سیاست خود تغییر ایجاد کنند.»
۱۰۳ روزنامه‌نگار افغانستانی، در نامه جدید خود از «زندگی زیرزمینی و مخفی روزنامهنگاران از ترس انتقام طالبان» هم خبر داده‌اند. واقعیتی که در گزارش اخیر فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگار (IFJ) هم مشهود است.
این سازمان روز جمعه ۲۶ شهریور در آخرین گزارش خود، با تایید تعطیلی ۱۵۳ رسانه به دلیل سیاست‌های سرکوب‌گرایانه طالبان، از ممنوعیت ایجاد شده برای روزنامه‌نگاری زنان انتقاد کرد و گفت: «قدرت‌گیری طالبان در افغانستان بر فعالیت بیش از هفت هزار کارمند رسانه تاثیر نهاده است. بسیاری از این افراد از ادامه کار خودداری کرده، مخفی شده‌اند و بر جان خود و خانواده‌هایشان بیم دارند. خبرنگاران افغان همچنین به طور جدی در معرض خطر حمله و انتقام‌گیری، توسط هزار جنایتکاری هستند که تحت حکومت طالبان از زندان آزاد شده‌اند. زندانیانی که اخبار مربوط به آنان عموما به دست روزنامهنگاران پوشش داده شده است.»
فدراسیون بین‌المللی روزنامهنگاران از قول «آنتونی بلانگر»، دبیر کل این نهاد نوشته است: «معتقدم چیزی که ما شاهد ظهورش خواهیم بود، تنها یک رسانه رسمی، یا همان رسانه طالبان است که هیچ زنی هم در آن نخواهد بود. تمام روزنامهنگاران خارج از آن رسانه حذف می‌شوند. گرچه پیش از به قدرت رسیدن طالبان هم کار روزنامه‌نگاری در افغانستان ساده نبود و روزنامهنگاران جان خود را هم از دست می‌دادند، اما اکنون وضعیت تیره‌تر است.»
آسمان مطبوعات افغانستان این روزها سیاه‌تر از گذشته است و به سختی می‌توان آینده روشنی را در زمینه آزادی بیان و فعالیت مستقل روزنامه‌نگاری در این کشور متصور بود. آیا معجزه‌ای رخ خواهد داد؟ باید منتظر ماند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر