بالا آمدن سطح آب سد گتوند واقع در استان خوزستان، موجب شده است که هشت روستا در اطراف این سد زیر آب بروند.
ویدیوهای منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که روستاهای پابرآفتاب، تنگ‌هلیل، رگ‌هلیل، گل‌انبار، چال‌ناک، چم‌لوند، تلخاب تاجدین و پرنوشته در اطراف سد گتوند، به‌دلیل افزایش آب در مخزن آن غرق شده‌اند.
روزنامه «اعتماد» در گزارشی که روز سه‌شنبه ۱۶خرداد۱۴۰۲ منتشر کرده، با تایید خبر زیر آب رفتن شش روستا از توابع شهرستان لالی در مسجدسلیمان به‌نقل از منابع محلی نوشته است که این رویداد، «تکرار اتفاقی است که پیش از این دست‌کم دو مرتبه در زمان‌های آبگیری سد رخ داده بود.»
شماری از ساکنان روستا، پیش از این در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» گفته بودند که علی‌رغم گذشت سال‌ها از ساخت این سد و گرفتن خانه و زمین‌هایشان، پولی بابت آن از وزارت نیرو دریافت نکرده‌اند و اکنون حدود ۶۰ خانوار، «دوباره» آواره شدند.
بر‌اساس اطلاعات رسیده به ایران‌وایر، آب تا سقف خانه‌های بالادست روستای تلخاب تاجدین از توابع لالی در مسجدسلیمان پیش رفته است، در‌حالی‌که هیچ هشداری به ساکنان روستا در‌این‌باره داده نشده است.
بخشدار مرکزی لالی تایید کرده است که هیچ اخطاریه‌ای مبنی‌بر «هشدار بالا آمدن آب سد گتوند» دریافت نکرده است.
به گفته «زال صالحی»، ۲۰ روز است که آب سد گتوند بالا آمده، اما سطح آب دریاچه امسال بیشتر از سال‌های قبل و حتی بیشتر از زمان آبگیری سد شده است، به همین سبب نه تنها خانه‌ها و منازل روستاییان، که بخشی از زمین‌های کشاورزی در منطقه آب ماهیک و روستاهای چم‌لوند، پابرآفتاب، رگ‌هلیل و تنگ‌هلیل نیز زیر آب رفته‌اند.
بخشدار مرکزی لالی گفته است که میزان خسارت به زمین‌های کشاورزی هنوز برآورد نشده، چون این روستاها «در محاصره آب» هستند و راه دسترسی به آن‌ها قطع شده است.
ایران‌وایر پیش‌تر در چند گزارش به سرنوشت غمبار ساکنان روستاهای اطراف سد گتوند پرداخته بود.
در یکی از این گزارش‌ها، یکی از اهالی درباره وعده‌های مقامات به ساکنان گفته بود: «سد را که ساختند قرار بود قبل از آبگیری، قیمت واقعی املاک ما برآورد و پولش را پرداخت کنند؛ اما حالا هشت سال می‌گذرد و پول که نداده‌‌اند هیچ، ما مانده‌‌ایم و بی‌پولی و بی‌آبی و آوارگی که هیچ‌کس عزمی برای پایان دادنش ندارد.»
یکی از اهالی روستای «آب ماهیک» از توابع شهرستان «لالی» در همین خصوص به ایران‌وایر گفته بود: «در حال حاضر ۳۰ خانوار در روستای ما هستند که شغل دامداری و کشاورزی داشتند؛ اما امسال به علت بالا آمدن عمدی آب دریاچه سد گتوند، تمام زراعتشان غرق دریاچه سد شد.»
سد گتوند بلندترین و پرحاشیه‌ترین سد خاکی ساخته‌شده توسط شرکت «سپاسد»، زیر نظر سپاه پاسداران در ایران، با اعتباری در حدود هفت هزار میلیارد تومان که در ۱۰ کیلومتری شهر گتوند احداث شده است.
ساخت سد گتوند روی یک سازند نمکی، چنان با انتقادات گسترده مواجه شد که سال‌هاست از آن به‌عنوان «فاجعه ملی» یاد می‌شود.
در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ نیز که بارندگی زیاد بود، مخزن سد گتوند حداکثر آبگیری را داشت و روستا‌هایی را به زیر آب برد، اما آوارگی اهالی روستاهای حاشیه سد، از مرداد ۱۳۹۰ با آغاز آبگیری آن شروع شد.
اشتباهات در ساخت این سد در سال ۱۳۹۴ از سوی دیوان محاسبات اداری تایید شد و «امین حسین رحیمی»، رییس دیوان محاسبات کشور در مصاحبه‌ای اعلام کرد با بررسی پرونده سد گتوند در دیوان محاسبات، با افرادی که در مطالعات اولیه طرح باوجود گنبدهای نمکی اقدام به ساخت سد کرده‌اند در هر جایگاهی که باشند، برخورد قانونی خواهد شد اما مقصران هرگز به پای میز محاکمه کشیده نشدند.
«رضا اردکانیان»، وزیر نیرو هم که در زمان معاونت او در وزارت نیرو، سد گتوند، ساخته شد، در نطقی برای اخذ رای وزارت خود از نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره گتوند گفت: «ما مرتکب اشتباهاتی شده ایم که قطعا به آن‌ها پرداخته خواهد شد. نه صرفا برای درس گیری، که طبیعتا این نیز یک ضرورت جهت پرهیز از اشتباهات آینده است، بلکه به جهت رسیدگی های قانونی لازم و همچنین برخوردهای قانونی لازم با هرگونه قصور و تقصیری که در این صحنه صورت گرفته است و من به‌صورت خاص به پروژه سد گتوند اشاره می‌کنم که این موضوع به اتکاء ظرفیت های کارشناسی ذی صلاح و مورد اعتماد در سطح کشور رسیدگی خواهد شد.» وعده‌ای که هرگز محقق نشد.
حالا، ۲۶ سال پس از ساخت سدی که «عیسی کلانتری»، رییس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در سال ۱۳۹۶ آن را جنایتی در حق سرزمین ایران دانست، وضعیت روستاها همچنان بحرانی است و صاحبان زمین‌های این منطقه هنوز آواره‌اند. کشاورزانی که به زور و فشار از منطقه آبگیری سد بیرون رانده شده و زمین هایشان زیر آب سد مدفون شده‌اند، بعد از گذر ۲۶ سال همچنان بلاتکلیف هستند و چنانچه در گزارش اعتماد نیز آمده است، بعضی از اهالی به دلیل قیمت‌گذاری ناچیز و ناعادلانه خانه و زمین‌هایشان، راضی به ترک روستا نشده‌اند؛ چون با پولی که دولت در اختیارشان قرار می‌داد نمی‌توانستند خانه جایگزینی برای خود تهیه کنند.
باوجود این اعتراضات، آب و برق و تلفن روستاها را قطع کردند و اهالی ناچار به مهاجرت شدند و در نتیجه سد آبگیری و خانه‌ها تخریب شدند.
یکی از روستاییان ساکن «آب ماهیک گلزاری» پیش‌تر به ایران‌وایر گفته بود که یک گوشی قدیمی «سامسونگ» دارد و گوشی های موبایل اهالی را هم به همراه نامه‌های دست نویس آن‌ها، قبض‌های پرداختی و لیست سفارش چند خانوار دیگر ساکن روستا را که از موهبت آب آشامیدنی لوله کشی و برق محرومند، در یک کیف پلاستیکی جاسازی می کند، روی تیوپ می‌خوابد و راهی آب‌های پشت دریاچه سد می‌شود. چند ساعتی آن سوی آب، موبایل‌ها را شارژ می‌کند، قبض‌ها را می‌پردازد، اقلام سفارشی را می‌خرد و شبانه به سمت روستا برمی‌گردد.
برای ساخت سد گتوند نزدیک به ۴۰ هزار میلیارد ریال هزینه شده و علاج‌بخشی آن هم بیش از ۷۰ هزار میلیارد ریال خرج دارد. هدف از ساخت این سد تامین برق (با متوسط تولید چهار هزار و ۲۵۰ گیگاوات ساعت در سال)، کنترل سیلاب‌های فصلی رودخانه کارون و آب‌های خروجی از سدهای بالادست، تنظیم آب کشاورزی پایین‌دست و ایجاد جاذبه‌های گردشگری بوده است.
اما این سد روی لایه‌های نمکی تشکیلات تبخیری گچساران قرار دارد و چنان‌که در گزارش‌های منتشر شده تایید شده، ۱۰ روز پس از آبگیری، دیوار حائل آن ۱۲۰ سانتیمتر نشست کرده است. لایه‌های نمکی در آب پشت سد حل شده و بدین‌ترتیب، کیفیت آب کارون پشت این سد به شدت کاهش یافته و شور شده است.
دست‌اندرکاران ساخت سد از وجود سازند نمکی گچساران مطلع بودند، اما راه حل را در این دیدند که با صرف ۱۳۰ میلیارد تومان یک پتوی رسی روی لایه‌های نمکی ایجاد کنند. آب شیرین کارون، وقتی پشت سد قرار می‌گیرد، شور می‌شود. این آب شور طی سال‌های گذشته تا حد زیادی تمام زمین‌های پایین‌دست، کشاورزی و کشت‌وصنعت خوزستان را تخریب و نابود کرده و موجب از بین رفتن صنایع کشاورزی و دام در این استان شده است.
از طریق استان‌وایر با یک مقام محلی تماس بگیرید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر