ممنوعیت معلولان از عضویت در کتابخانه ملی ایران

تغییرات جدید در آیین نامه عضویت در کتابخانه ملی ایران نشان می‌دهد که از این پس معلولان دیگر نمی‌توانند در این کتابخانه عضو شوند و از امکانات آن استفاده کنند. طبق آیین‌نامه قبلی این کتابخانه، معلولان می‌توانستند به عضویت کتابخانه دربیایند.

به گزارش «رادیو زمانه»، «بهروز مروتی»، مدیر کمپین پیگیری حقوق افراد دارای معلولیت به نشریه «پیام ما» درباره منع عضویت معلولان در کتابخانه ملی گفته است: «کتابخانه دارای بخش نابینایان و کم‌بینایان است و منابعی به‌صورت بریل وجود دارد. همچنین منابع کتابخانه ملی در سایر نهادهای دیگر پیدا نمی‌شود و قطعا می‌تواند یک فاجعه به‌همراه داشته باشد.»

او در ادامه درباره پیامدهای چنین رویکردهای تبعیض‌آمیزی هشدار داده و به‌‌درستی به این نکته اشاره کرده که با چنین اقداماتی معلولان بیش از پیش منزوی می‌شوند: «جایی به بزرگی کتابخانه ملی ایران که مناسب‌سازی شده و امکانات نسبتا خوبی دارد، با حذف‌ کردن این افراد دسترسی آنان به منابع را محدود کرده و به تحصیلات و مطالعه‌شان به‌شدت آسیب می‌زند. در واقع باعث ایجاد این تفکر می‌شود که آنان در جامعه جایی ندارند.»

مروتی همچنین یادآوری کرده که چنین تصمیمی نه‌تنها برخلاف بند ۹ اصل سوم قانون اساسی‌ست، بلکه برخلاف کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت است که ایران هم به عضویت آن در آمده است.

در بند ۳ ماده ۳۰ این کنوانسیون گفته شده دولت‌های عضو، حق افراد دارای معلولیت در جهت مشارکت در زندگی فرهنگی بر مبنای برابر با سایرین را به رسمیت می‌شناسند و تمامی تدابیر مناسب را اتخاذ خواهند کرد تا تضمین کنند که افراد دارای معلولیت از دسترسی به اقلام فرهنگی و به برنامه‌های تلویزیونی، فیلم، تئاتر و از دسترسی به اماکن اجرای برنامه‌ها یا خدمات فرهنگی نظیر تئاتر، موزه، سینما، کتابخانه و خدمات گردشگری و از دسترسی به یادمان‌ها و اماکنی که از نظر ملی‌ -فرهنگی حائز اهمیت هستند، برخوردار می‌‌شوند.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تاکنون هیچ‌گونه توضیحی درباره محروم‌سازی معلولان از امکانات کتابخانه ملی ارائه نداده است.

محدود کردن استفاده دانشجویان

همچنین ازجمله تغییراتی که در آیین‌نامه جدید اعلام شده، محدود کردن دانشجویان کارشناسی ارشد متقاضی استفاده از خدمات کتابخانه است. بر این اساس، تنها دانشجویانی در این مقطع می‌توانند از خدمات کتابخانه بهره‌مند شوند که موضوع پایان‌نامه آن‌ها به تصویب رسیده باشد؛ در واقع دانشجویان ترم‌های پایانی کارشناسی ارشد از این پس امکان عضویت دارند. این درحالی‌ست که در گذشته همه دانشجویان این مقاطع می‌توانستند از خدمات کتابخانه استفاده کنند، بی‌آنکه قیدی برای آن‌ها لحاظ شده باشد.

به گزارش «خبربان»، محدود کردن تعداد دانشجویان متقاضی استفاده از کتابخانه ملی از دوره ریاست «اسحاق صلاحی» در دوره ریاست‌جمهوری «محمود احمدی‌نژاد« کلید خورد. در آن زمان به‌منظور جلوگیری از تبدیل شدن کتابخانه به «قرائت‌خانه»، قرار شد دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد به بالا به عضویت کتابخانه درآیند.

از دیگر نکات قابل توجه آیین‌نامه جدید، حذف بخشی از گروه‌ها در استفاده از منابع کتابخانه است؛ بدین ترتیب اسمی از خانواده شهدا و ایثارگران (به شرط داشتن مدرک لیسانس)، بازنشستگان دولتی، معلولین جسمی و حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان، اعضای درجه یک اهداکنندگان آثار نفیس و مخترعان نیامده است.

همچنین به نظر می‌رسد ترکیب اعضا در بخش ویژه نیز، با تغییراتی همراه است. پیش‌از این اعضای هیات‌علمی می‌توانستند از مزایای عضویت ویژه بهره‌مند شوند، اما در آیین‌نامه جدید، این اعضا جزو اعضای پژوهشی ذکر شده‌اند. همچنین دیگر خبری از عضویت روسای فرهنگستان‌ها، مراجع تقلید، اعضای پیوسته فرهنگستان و رؤسای سابق کتابخانه ملی در این بخش نیست.

عضویت در کتابخانه ملی محدودتر شد

کتابخانه ملی برای هر پژوهشگر و محققی، جزو اولین انتخاب‌ها برای مراجعه است؛ بااین‌حال طبق آیین‌نامه جدید، دیگر به نویسندگان کتاب‌های علمی و تخصصی و همچنین نویسندگان مقالات ISI و علمی پژوهشی که می‌توانند از اصلی‌ترین مراجعه‌کنندگان به تالارهای کتابخانه باشند نیز، عضویت تعلق نمی‌گیرد.

دایره تغییرات اما برخلاف دایره اعضا، گسترده‌تر شده است؛ به‌طوری که به شرایط تمدید کارت عضویت نیز رسیده و با اما و اگرهایی همراه است.  مطابق آیین‌‌نامه‌ جدید، تمدید عضویت بیش از یک سال، منوط به طرح درخواست، بررسی و موافقت کمیته عضویت و پذیرش اعلام شده است. در‌این‌باره آمده است «به منظور برقراری عدالت عمومی و رعایت حقوق فرهنگی و استفاده حداکثری متقاضیان از خدمات کتابخانه ملی، تمدید عضویت برای اعضای عادی، حداکثر سه سال و درخواست تمدید عضویت بیش از سه سال، منوط به بررسی و تصمیم کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود.»

مشخص نیست منظور از «کمیته عضویت»، همان «بخش عضویت» است که در آبین‌نامه قبل عنوان شده بود، یا کمیته‌ای تازه‌تاسیس متشکل از اعضای مختلف است‌.

منتقدان آیین‌نامه جدید معتقدند این آیین‌نامه بخشی از اساس‌نامه کتابخانه ملی را نقض می‌کند، آنجا که درباره اهداف تاسیس آمده است «اتخاذ تدابیر و اخذ تصمیمات لازم برای صحت، سهولت و سرعت امر تحقیق و مطالعه در همه زمینه‌ها، به ‌منظور اعتلای فرهنگ ملی و انجام تحقیقات مربوطه.»

کتابخانه ملی سال گذشته با محدودتر کردن شیفت شب خبرساز شد. در‌حالی‌که تعداد قابل توجهی از پژوهشگران و دانشجویان به این محدودیت اعتراض داشتند، مسوولان کتابخانه بعد از گذشت چند ماه، عدم استقبال از شیفت شب بعد از ساعت ۱۲ شب، وجود مشکلات امنیتی و هزینه تحمیلی را، دلیل محدود کردن آن اعلام کرده و تاکید داشتند که رسالت اصلی کتابخانه ملی، تامین منابع برای تحقیق و پژوهش است، که حالا به نظر می‌رسد آیین‌نامه جدید، تا حدودی از این رسالت دور شده است.

در روزهای گذشته انتشار آیین‌نامه جدید بازتاب خبری در رسانه‌های مختلف داشت، اما کتابخانه ملی تاکنون به آن و انتقاد منتقدان واکنشی نشان نداده است. کتابخانه ملی به‌عنوان کتابخانه مادر، همواره جزو اولین انتخاب پژوهشگران و دانشجویان بوده و هست. محدود کردن شرایط عضوگیری و غربال افرادی که مشتاق بهره‌مندی از گنجینه کتابخانه ملی هستند، با اهداف راه‌اندازی این مرکز فرهنگی، مغایرت دارد و در تضاد است.

گفتنی است سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (ساکما)، موسسه‌ای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی است که اساسنامه آن به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده‌ و ریاست کل آن را رییس‌جمهور ایران منصوب می‌کند.