ابلاغ شیوه‌نامه «احراز توبه مجرمان»؛ همکاری موثر برای قبول توبه

رئیس قوه قضاییه، شیوه‌نامه‌ای را تحت عنوان «احراز توبه مجرمان» به نهادهای زیرمجموعه دستگاه‌ قضایی ابلاغ کرد که بر اساس آن افراد درصورتی مشمول عفو یا تغییر روند پرونده قضایی می‌شوند که علاوه بر «توبه» با قوه قضاییه و نهادهای امنیتی همکاری کنند.

«غلامحسین محسنی اژه‌ای» مسئولیت اجرای این شیوه‌نامه که در ۹ ماده تنظیم و ابلاغ شده‌ را به دادستان کل کشور سپرده است.

بر اساس این شیوه‌نامه افرادی که از نظر قوه قضائیه «مجرم» محسوب می‌شوند، درصورتی مشمول عفو یا تغییر روند پرونده قضایی می‌شوند که علاوه بر «توبه» با قوه قضاییه و نهادهای امنیتی همکاری کنند.

مجازات جرائم در جمهوری اسلامی بر پایه فقه شیعه تعیین شده‌اند، مطابق با اصول فقه شیعه نیز توبه به «حالتی نفسانی است که بازگشت فرد به سوی خدا را رقم می‌زند». در جمهوری اسلامی، هرگونه فعالیت مدنی و تبلیغی که شائبه مخالفت با حاکمیت را ایجاد کند تحت عنوان «محاربه» و جرائم مشابه تحت پیگرد قرار می‌گیرد و جرم‌انگاری می‌شود.

ابراز ندامت افراد نیز تحت عنوان «توبه» یا همان بازگشت به خدا تفسیر می‌شود؛ به این ترتیب که افراد باید ضمن اعتراف به «زشتی عمل» خویش و «ابراز ندامت» بر ترک آن در آینده مصمم باشند و برای «اصلاح و جبران خسارت» اقدام کنند.

شیوه‌نامه توبه قوه قضاییه نیز در همین چارچوب متهمان قضایی را به «اعتراف، ابراز ندامت و جبران» وادار می‌کند. بر این اساس افراد باید ضمن التزام عملی به انجام فرایض دینی، آنچه را که تحت عنوان «ضرر و زیان ناشی از جرم» نامیده می‌شود جبران کنند یا از شاکی خصوصی رضایت بگیرند.

آن‌ها همچنین باید ضمن ابراز ندامت با دستگاه قضایی «برای معرفی شرکا و یا معاونین جرم، همکاری موثر داشته باشند».

«تعهد به خودداری از ارتباط با شرکا و معاونین جرم»، «ارائه خدمات عامل‌المنفعه» و «گزارش کتبی مددکار اجتماعی مبنی بر اصلاح رفتار مرتکب» نیز از دیگر شروط پذیرش توبه‌نامه متهمان و مجرمان در قوه قضاییه است.

بر اساس ماده ششم این شیوه نامه، مقام قضائی مربوط با ملاحظه مواردی از جمله پرونده شخصیت، پرونده رفتاری و نظر نهادهای مربوطه به موضوع رسیدگی و در صورت احراز توبه، قرائن و امارات مربوط را در تصمیم خود درج می‌کند.

در شیوه‌نامه احراز توبه قوه قضائیه دسته‌بندی مشخصی از انواع جرائم وجود ندارد و چنین به‌ نظر می‌رسد که بیشتر جرائم را شامل می‌شود با این حال، نگاهی به کارنامه دستگاه قضایی نشان می‌دهد که زندانیان سیاسی و امنیتی بیش از دیگران برای «توبه، ابراز ندامت و همکاری» تحت فشار قرار می‌گیرند.

جمهوری اسلامی سال‌هاست با فشار بر زندانیان به ویژه سیاسی و عقیدتی، آنها را به اعتراف اجباری و نوشتن توبه‌نامه وادار می‌کند تا شتید مشمول عفو قرار گیرند.