حسن کامکار؛ موسیقی‌دان اهل سنت و بنیان‌گذار گروه موسیقی کامکارها

پریسا هاشمی، شهروند‌خبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.
***

«حسن کامکار»، موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، نوازنده ویولن، بنیان‌گذار گروه موسیقی «کامکارها» و موسس اولین هنرستان موسیقی در سنندج، فروردین ۱۳۰۲ خورشیدی در یک خانواده کُرد اهل سنت متولد شد.

حسن کامکار از دوران کودکی علاقه بسیاری به موسیقی داشت. در آن زمان، موسیقی محلی هیچ نت و علمی نداشت اما او آهنگ‌ها و تصنیف‌ها را در حافظه خود به طور خارق‌العاده‌ای حفظ می‌کرد.

اولین پل ارتباطی‌ حسن کامکار با موسیقی، سه‌تار‌نواز نابینایی به نام «علی‌خان» بود.

حسن كامكار درباره شروع به موسیقی و مشکلات پیش روی خود چنین گفته بود: «با زحمت زیاد و مشكلاتی چند توانستم چند شاهی جمع كرده و از علی‌خان تار خریده و در خفا تمرین كنم. ولی هر‌چند وقت یک بار پدر و سایر افراد فامیل دور و نزدیك آن را بر سرم می‌شكستند. البته نه این كه مخالف باشند كه من ساز یاد بگیرم بلكه معتقد بودند كه باید به كارهای دیگری رسیدگی كرد.»

او به عشق فراگیری موسیقی، در سن ‌١٠ سالگی وارد موسیقی نظام در سنندج شد چون در آن زمان و شرایط، تنها مکان برای ارتباط با موسیقی، گروه موزیک ارتش بود.

حسن کامکار در سن ‌١٧ سالگی با سازهای سنتی و به ویژه ویولن آشنا شد و چون در ارتش «سلفژ» را فرا گرفته بود، این ساز را بدون استاد و با استفاده از نت‌ها و ردیف‌های چاپ شده از «ابوالحسن صبا» تمرین کرد.

او استعداد بسیار زیادی در زمینه موسیقی داشت. تمام سازهای ایرانی از قبیل «سنتور»، «تار»، «سه‌تار» و «کمانچه» را بدون استاد فرا گرفت و به راحتی می‌توانست این سازها را کوک کند.

علی‌رغم تمام مشکلات، توانست تحولات زیادی در زمینه موسیقی و به‌ویژه موسیقی کردستان ایجاد کند. حسن کامکار بسیاری از قطعات محلی کردستان را به طور علمی حفظ و ضبط کرده بود.

او علاوه بر تار که به‌ شکل خودآموخته آن را تمرین کرد، در مدرسه‌ موزیک نظام با انواع سازهای بادی و نواختن آن‌ها به نحو مطلوبی آشنا شد و پس از گذشت ۱۵سال، ساز ویولن را به‌عنوان ساز تخصصی خود برگزید. 

پس از چندی، آغاز به جمع‌آوری و ساخت آهنگ‌ها، نغمه‌ها و ترانه‌های فولکلور کُردی کرد و توانست بیش از ۴۰۰ قطعه و ترانه را نُت‌نویسی کند.

او در سال ۱۳۴۰ اولین هنرستان موسیقی كردستان را با حمایت وزارت فرهنگ آن زمان تاسیس كرد و در سال‌های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ توانست چهار گروه موسیقی تشكیل دهد كه یك گروه از آن‌ها، گروه زنان و یك گروه دیگر، كودكان بود. 

حسن کامکار برای این گروه‌ها قطعاتی می‌ساخت و به تمرین با آن‌ها می‌پرداخت.

او صاحب هشت فرزند به نام‌های «هوشنگ»، «بیژن»، «پشنگ»، «ارسلان»، «قشنگ»، «ارژنگ»، «اردشیر» و «اردوان» بود که همگی در زمینه‌ی موسیقی فعالیت می‌کنند.

حسن کامکار در سال ۱۳۴۴ گروه کامکارها که یک گروه موسیقی خانوادگی است را تاسیس کرد.

در اولین کنسرت کامکارها در سال ۱۳۴۴، حسن کامکار ویولون نوازی می‌کرد، قشنگ می‌خواند، پشنگ و ارژنگ سنتور و جاز می‌نواخند و هوشنگ و بیژن آکاردئون در دست داشتند.

آن‌ها در سال ۱۳۴۹ یک اركستر نیمه‌حرفه‌ای تشكیل دادند. در آن موقع، «محمدرضا لطفی» كه برای خدمت سربازی به سنندج رفته بود، به گروه اضافه شد و در برخی از كنسرت‌ها، تك‌نوازی گروه را برعهده گرفت.

از سال ۱۳۵۰، برخی از این افراد برای فراگیری موسیقی آکادمیک به تهران آمده و در دانشکده هنرهای زیبا «دانشگاه تهران» به تحصیل مشغول شدند.

بعدها گروه کامکارها همراه با محمد رضا لطفی، «پرویز مشکاتیان» و «حسین علیزاده»، هسته اولیه گروه‌های «شیدا» و «عارف» را بنیان گذاردند و اولین کنسرت‌ها را هم در اوایل انقلاب اجرا کردند.

این دو گروه، کنسرت‌های موفقیت‌آمیزی را با خوانندگی «محمدرضا شجریان» و «شهرام ناظری» به اجرا گذاشتند. بعضی از افراد این گروه سابقه عضویت در گروه موسیقی «چاووش» را هم دارند.

استاد حسن کامکار در اردیبهشت سال ۱۳۷۱ درگذشت و پسرش، هوشنگ کامکار سرپرستی گروه کامکارها را برعهده گرفت.