با اعلام رسمی نتایج برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم و اعلام مشارکت ۴۰ درصدی، بسیاری از مردم، فعالان رسانه‌ای و کارشناسان در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها نسبت، به صحت آمارهای اعلام شده، تردیدهایی مطرح کردند.
عده‌ای با زیر سوال بردن آمار مشارکت مردم و با اشاره به نظم عجیب اعداد اعلام شده که همگی مضرب ۳ هستند و با استناد به احتمال ناچیز تصادفی بودن این وضعیت، مشارکت در این انتخابات را بسیار پایین‌تر از رقم اعلام شده می‌دانند.
این گزارش با استناد به علم «آمار و احتمال» و استفاده از نظر کارشناسان، این ادعا را بررسی کرده است. همچنین به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا جمهوری اسلامی پیش‌از این هم از این روش برای آمارسازی، استفاده کرده است، یا خیر؟
***
احتمال تقلبی بودن آمار اعلام شده در آرا اخذ شده چقدر است؟
بررسی تعداد آرا اخذ شده توسط چهار کاندیدا و حتی آرای باطله نشان می‌دهد که همگی این اعداد، مضربی از ۳ هستند. به این معنی که مجموع ارقام آن‌ها بر ۳ بخش‌پذیرند.
این نظم مشخص در این پنج عدد، این شک را تقویت می‌کند که ممکن است اعداد با هدف افزایش نمایشی درصد مشارکت مردم در انتخابات، همگی در ۳ ضرب شده باشند.
فرض مقابل این ادعا هم می‌گوید که همه این پنج رقم به‌صورت تصادفی مضربی از ۳ هستند. روش بررسی این فرضیه، محاسبه احتمال وقوع ۵ عدد مضرب ۳ به‌صورت تصادفی است.
با در نظر گرفتن تعداد آرای چهار نامزد و یک آرای باطله، لازم است احتمال اینکه یکی از این اعداد به‌صورت تصادفی مضربی از ۳ باشد، محاسبه شود.
توان ۵ احتمال به دست آمده، نتیجه‌ایست که به‌دنبال آن هستیم.
در محاسبات بالا احتمال اینکه به‌طور تصادفی یک عدد شش رقمی، مضرب ۳ باشد، یک سوم یا حدود ۰.۳۳ است.
برای اعداد ۷ رقمی و ۴ و ۳ رقمی هم، نتیجه همین خواهد بود.
با داشتن آرای باطله و چهار کاندیدا، احتمال به دست آمده را ۵ بار در خود ضرب کرده و به نتیجه ۰.۰۰۳۹ می‌رسیم.
به این ترتیب، میزان احتمال اینکه آرای باطله و آرای اخذ شده کاندیداها به‌صورت تصادفی همگی مضربی از عدد ۳ باشند، بسیار ناچیز و معادل ۰.۳۹درصد است.
هرچند که این احتمال بسیار ناچیز است، اما به‌لحاظ ریاضی نمی‌توان به آن برچسب غیرممکن زد. در عین حال اما در عرف آمارگیری، به احتمال‌های زیر یک درصد که در این مورد کمتر از نیم درصد است، «تقریبا امکان‌ناپذیر» اطلاق می‌گردد.
به‌علاوه، بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهد در تعداد آرایی که به تفکیک استان‌ها اعلام شده، نظم مشخصی قابل مشاهده نیست. تنها در استان اصفهان، کلیه آرای کاندیداها مضربی از ۱۰۰ هستند.
استفاده از نمودار بنفورد برای بررسی احتمال دستکاری شدن آمار
قانون «بنفورد» بیان می‌کند که در مجموعه اعداد طبیعی، احتمال ظهور یا وقوع ارقام کوچکتر، بیشتر از احتمال ظهور اعداد بزرگتر است.
به‌عنوان مثال عدد ۱، در ۳۰ درصد داده‌ها ظاهر می‌شود، اما این احتمال برای عدد۹، تنها حدود ۴.۶ درصد است.
آنالیز اعداد نشان می‌دهد که اعداد طبیعی در موارد بسیاری از قانون بنفورد تبعیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، توزیع فراوانی اعداد مواردی مانند نرخ مرگ‌و‌میر، تعداد جمعیت، اطلاعات مالی و مبالغ فاکتورهای صورتحساب بر نمودار بنفورد، منطبق هستند.
از این قانون برای کشف تقلب و دستکاری آماری به‌صورت گسترده استفاده می‌شود. تحلیلگران و بازرسان، توزیع ارقام اول در این مجموعه داده‌ها را با قانون بنفورد مقایسه می‌کنند. هنگامی که ارقام اول از این توزیع پیروی نمی‌کنند، این هشداری برای تقلب در برخی مجموعه داده‌ها است؛ چراکه با دستکاری اعداد، ارقام جعلی و غیرتصادفی از این نمودار پیروی نمی‌کنند و عدم پیروی از این نمودار، نشانه غیر‌واقعی بودن اعداد است
«سیامک جوادی»، دکترای فاینانس و مدرس و پژوهشگر اقتصاد مالی در دانشگاه تگزاس، درصد مشارکت اعلام شده به تفکیک استان‌ها را با تحلیل بنفورد بررسی کرده و به انحراف بالا و قابل توجه از این نمودار رسیده است.
نتیجه اعلام شده توسط این کارشناس، به این صورت توصیف شده است: «با احتمال نزدیک به صد درصد، اعداد، دستکاری شده و تقلب هستند.»
البته ذکر این نکته هم ضروری است که انحراف از نمودار بنفورد، دستکاری و تقلب را اثبات نمی‌کند، بلکه هشداری است در این خصوص که احتمال تقلبی بودن آمار بالاست.
محاسبات و روش‌های بررسی از طریق آمار و احتمال نشان می‌دهد که به احتمال زیاد، اعداد اعلام شده، تصادفی و واقعی نبوده و دستکاری شده‌اند. چنانچه این اعداد در عدد سه ضرب شده باشند، برای رسیدن به عدد واقعی باید این عدد بر سه تقسیم شود که به این ترتیب به عدد ۱۳/۷ می‌رسیم.
از طرفی، همه اعداد اعلام شده، علاوه‌بر ۳، مضربی از ۱/۵ هم هستند. اگر این اعداد در ۱/۵ ضرب شده باشند، برای رسیدن به عدد واقعی باید آن را تقسیم بر ۱/۵ کنیم که در آن صورت آمار مشارکت ۲۶/۶ بوده است.
شواهدی که از دستکاری اعداد به دست آمده، نشان می‌دهد احتمال اینکه آمار مشارکت ۱۳/۷ و یا ۲۶/۶ درصد باشد، بالاتر از آمار رسمی ۳۹ درصدی است.
سابقه آمارسازی در جمهوری اسلامی از راهیان نور تا مهار تورم
آمارسازی یا دستکاریهای رقمی، در موارد متعددی در جمهوری اسلامی تایید شده است. گذشته از انتخابات ۱۳۸۸ که از موارد دستکاری تعداد آرا و احتمال وقوع تقلب در گزارش‌های متعددی مطرح شد، در موارد دیگری نیز گزارش‌هایی از آمارسازی و دستکاری اعداد منتشر شده است.
در تاریخ ۹مرداد۱۴۰۲، «پایگاه داده‌های باز ایران»، آمار سالانه بازدید «راهیان نور» از مناطق جنگی را «به‌شدت اغراق آمیز و عددسازی شده» توصیف کرد.
براساس این گزارش، مقایسه آمارهای راهیان نور در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که اعداد و ارقام براساس اعمال یک ضریب ساده، به یک عدد متغیر میان مردان و زنان و استان‌های کشور تقسیم شده است.
خرداد سال گذشته نیز، «فرامرز توفیقی»، فعال کارگری، با متهم کردن دولت به آمارسازی گفت: «برای "مهار تورم" سال پایه محاسبه تورم را تغییر دادند و عددها را صوری پایین کشیدند.» ادعایی که بعدا در آبان با افشای تصویر «نرخ تاخیر تادیه مهریه» اعلام شده از سوی بانک مرکزی، تایید شد.
در پی آمارسازی دولت در خصوص تراز تجارت خارجی کشور و اضافه کردن تراز تجاری برای مثبت نشان دادن آن که بعد از انتشار گزارش آن، رسانه «اعتماد» هم این آمارسازی را تایید کرد، «حسین سلاح‌ورزی»، رییس پیشین اتاق بازرگانی ایران نیز نوشت که «نصیحت دلسوزانه: آماربازی هم به اندازه آمارسازی خطرناک و گمراه کننده است.»
تکذیب آمارسازی در انتخابات
باوجود شواهد و مطالب موجود، تعدادی از روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌ای، به ادعای تقلبی بودن و دستکاری شدن آمارهای اعلامی در خصوص نتایج انتخابات تاخته و آن را بی‌اساس می‌دانند.
«عباس عبدی»، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی در پاسخ به ادعاهای برخی از کانال‌ها و رسانه‌ها مبنی‌بر ضریب ۳ گرفتن مشارکت، در مصاحبه با «هم‌میهن»، هدف انتشار این مطلب را، ایجاد ابهام برای کاهش مشارکت مردم در انتخابات توصیف کرده است.
او ضمن تایید احتمال ناچیز وقوع پنج عدد مضرب ۳، مدعی است که به‌هرحال، احتمال مضرب ۳ هم با وجود نادر بودن، یکی از احتمالات است.
عبدی همچنین مدعی شده که هیچ‌وقت این اعداد را در ۳ ضرب نمی‌کنند، چراکه نماینده نامزدها حضور داشته و به‌صورت آنلاین، هر لحظه تعداد افراد مشارکت‌کننده را حتی بر حسب استان می‌دیدند.
یک کارشناس امور مالی و عضو سابق اتاق بازرگانی ایران، به ایران‌وایر گفته که احتمال ۳ برابر کردن ارقام برای بالا نشان دادن مشارکت مردم وجود دارد، اما به هر صورت، عدالت بین کاندیداها رعایت شده و همگی به یک نسبت افزایش رای داشته‌اند.
او انتخاب مضرب ۳ را به این دلیل می‌داند که نسبت به مضرب‌های ۵ و ۲ و۴ به‌لحاظ شکل ظاهری، اعداد مناسب‌تری بوده‌اند.
باوجود تمامی دلایل ذکر شده، و علی‌رغم سابقه حکومت در دستکاریهای آماری، امکان اثبات تغییر و دستکاری آماری به‌صورت صددرصدی وجود نداشته و کلیه موارد ذکر شده، تنها بر احتمال بالای این آمارسازی دلالت دارند.
اما روشن است که حتی با درنظر گرفتن صحت آمارهای اعلام شده، درصد مشارکت نسبت به سال ۱۴۰۰، بیش از ۲۰ درصد پایین آمده و باز هم یکی از کاندیداها با اختلاف زیاد، رقابت را به آرای باطله باخته است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
کارزارهای مرتبط
آموزش
تست سام دیبا
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر
با بررسی کامل و سرچ در اینترنت و حتی هوش مصنوعی دقیقا درست و کاملا واضح است که این گزارش صحیح و ضریب سه و یک و نیم در این آمار کاملا مشهوده.