خنده‌های ظریف در نشستی که باید در آن «مانع سیاسی شدن تراژدی» شد

فرامرز داور

«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در توییتر خود خبر از دیدار با وزیر خارجه کانادا داده است. «در عمان با وزیر امور خارجه کانادا ملاقات کردم تا درباره همکاری کنسولی، فنی و حقوقی میان کشورهای متاثر از تراژدی پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین گفتگو کنم ... باید مانع سیاسی کردن این تراژدی شد. تمرکز بر خانواده‌های قربانیان».

درحالی‌که دو کشور روابط رسمی باهم ندارند این دیدار به‌واسطه کشور عمان و در شهر مسقط انجام شده است. روابط سیاسی و اقتصادی ایران و کانادا از هشت سال پیش قطع شده و به دلیل اینکه کانادا مصونیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران را لغو کرده، برقراری روابط مجدد دو کشور امکان‌پذیر نشده است.

از عواقب لغو این مصونیت مصادره برخی از اموال جمهوری اسلامی ایران در کانادا به نفع خانواده قربانیان وقایع تروریستی در خاورمیانه است که دادگاه‌های کانادا انتساب آن را به جمهوری اسلامی ایران پذیرفته‌اند.

به دنبال سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین بر فراز تهران توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و کشته شدن دهه‌ها مسافر ایرانی-کانادایی آن، ابتدا نخست‌وزیر این کشور بود که سقوط هواپیما به دلیل فنی رد کرد و سپس با ادامه سکوت مقام‌های جمهوری اسلامی ایران فاش کرد که هواپیما با موشک ساقط شده است.

به دنبال ابراز اطمینان نخست‌وزیر کانادا در سرنگونی هواپیما با موشک، ستاد مشترک نیروهای مسلح و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی  پس از سه روز سکوت، رسما مسوولیت شلیک به این هواپیما را به عهده گرفتند.

کانادا متعاقب این وضعیت نشستی با وزرای خارجه کشورهایی که اتباع آن‌ها قربانی شلیک موشک از سوی سپاه شدند در لندن برگزار کرد و خواهان تحقیقات شفاف و روشن شدن همه ابعاد ماجرا برای جامعه جهانی و شهروندان کانادا شد.

درحالی‌که جمهوری اسلامی ایران با تهدید و ارعاب خانواده کشته‌شدگان سرنگونی هواپیما و سپس دخالت در مراسم تدفین این‌گونه سعی در کنترل بحران ناشی از سلب اعتماد عمومی داشته، کانادا ضمن کمک مالی به خانواده‌هایی که مسافری در این پرواز داشته‌اند اعلام کرده در پی دادن تسهیلات ویزا و خدمات درمانی و روان‌پزشکی برای بازماندگان است و به تلاش‌های خود برای پاسخگو کردن جمهوری اسلامی ایران ادامه خواهد داد.

تلاش کانادا برای ارائه تسهیلات کنسولی به خانواده کشته‌شدگان به دلیل قطع روابط دو کشور و تعطیلی سفارت در تهران با کندی و مشکل مواجه است اما با میانجیگری عمان، وزرای خارجه ایران و کانادا باهم دیدار کرده‌اند تا ارائه خدمات کنسولی از سوی کانادا در ایران امکان‌پذیر شود.

محمدجواد ظریف در توییتر خود گفته است که باید مانع سیاسی کردن تراژدی سرنگونی هواپیمای مسافربری توسط سپاه پاسداران شد اما واقعیت این است که اگر کانادا پیگیر روشن شدن ابعاد ماجرا نبود، احتمال داشت که هنوز هم جمهوری اسلامی ایران در اعلام سبب سقوط هواپیما به وقت‌کشی ادامه بدهد.

جمهوری اسلامی ایران تابعیت مضاعف شهروندانش را نه‌تنها به رسمیت نمی‌شناسد که در سال‌های اخیر آن را مستمسک فشار، پرونده‌سازی، آزار و اذیت سیستماتیک کرده و با بازداشت شهروندان دوتابعیتی در پی حل‌وفصل اختلافات دیپلماتیک خود با سایر کشورها برآمده است. علیرغم چنین سیاستی اسفباری، کانادا برای شهروندان ایرانی‌الاصل خود که در هواپیمای سرنگون‌شده کشته شدند، امکانات ملی خود را بسیج کرده و نخست‌وزیر این کشور شهر به شهر سفرکرده و با بازماندگان دیدار کرده و از آن‌ها دلجویی کرده است.

مقام‌های جمهوری اسلامی که ابتدا درباره علت سرنگونی سکوت کرده بودند، اجساد قربانیان را تصاحب و به شکلی زننده بدون اجازه حضور خانواده‌هایشان دفن کرده‌اند. سرتیپ پاسدار «امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده نیروی هوافضای سپاه که نهاد تحت امر او به هواپیما شلیک کرده در خانه یکی از بازماندگان حاضر شده و درباره اهمیت حمله موشکی سپاه به پایگاه آمریکا در عراق چند ساعت پیش از سرنگون کردن هواپیما بر فراز تهران گفته است. آیت‌الله «علی خامنه‌ای» هم گرچه با بازماندگان ابراز همدردی کرده اما از سپاه پاسداران به دلیل آنچه او مسوولیت‌پذیری در این حادثه خوانده «تشکر» کرده است.

در چنین وضعیتی به نظر می‌رسد توصیه ظریف برای پرهیز از «سیاسی کردن تراژدی» متوجه مقام‌های جمهوری اسلامی ایران باشد. در مراسم دفن یکی کشته‌شدگان در همدان که سپاه پاسداران اجازه نزدیک شدن یکی از خانواده به محل دفن را نمی‌دهد، ماموری که پشت میله‌های داربست مانع ورود  مادر عزادار است می‌گوید «شما هر کار بگویید ما همان را انجام می‌دهیم» اما زن عزادار پاسخی تکان‌دهنده از روی عجز می‌دهد «هیچ کار نکنید؛ فقط ولمان کنید».