رسانه‌ها طی روزهای گذشته به اخبار دردناک مربوط به آزار جنسی یک کودک توسط یک خادم در شهر قم پرداختند. اغلب شاهد انتشار اخباری از این دست در رسانه‌ها هستیم، در حالی که درباره ضرورت‌های آموزش جنسی به کودکان کمتر صحبت می‌شود. شرم و تابویی که در فرهنگ ایرانی در مورد سکس و روابط جنسی وجود دارد، موجب شده‌اند خانواده‌ها آموزش‌های جنسی را نادیده بگیرند یا آن‌ها را مناسب حال کودک خود تشخیص ندهند.
در لایو اینستاگرامی حقوق کودک «ایران‌وایر»، با دکتر «نازنین معالی»، روان‌شناس و سکس‌تراپیست در خصوص خود مراقبتی کودکان و بحث جلوگیری از آزار جنسی از طریق آموزش دادن صحبت کرده‌ایم.
«ایران‌وایر» هر چهارشنبه ساعت هشت شب به وقت ایران در اینستاگرام به صورت زنده در مورد حقوق کودکان با کارشناسان حوزه‌های مختلف گفت‌وگو می‌کند. خلاصه گفت‌وگو با دکتر نازنین معالی را در زیر می‌خوانید.
شرم نهادینه شده در فرهنگ ایرانی
دکتر نازنین معالی می‌گوید آزارهای جنسی اثرات بسیار بدی بر سلامت روان و جسم افراد دارند. تجربه افسردگی شدید، اقدام به خودکشی، وسواس و «او‌سی‌دی» (OCD) از رایج‌ترین مشکلات آن‌ها است.
در فرهنگ ایرانی، اغلب ما خودمان هم این آموزش‌ها را دریافت نکرده‌ایم. اما این وظیفه والدین یا سرپرست کودک است که این آموزش‌ها را دریافت و به کودک خود منتقل کنند.
او پیشنهاد می‌کند صحبت از بدن و محدوده حریم خصوصی کودک می‌تواند از زیر پنج سال آغاز شود و متناسب با هر سنی، در مورد تعارض و آزارهای جنسی با او حرف زد، چون ممکن است قسمت‌های مختلف مغز کودک هنوز آمادگی لازم را برای دریافت و درک این اطلاعات نداشته باشند.
معرفی اندام جنسی را با اسم علمی و درست
این روان‌شناس و سکس‌تراپیست معتقد است برای اندام جنسی باید همان نامی را که در کتاب‌های علمی مورد استفاده قرار گرفته است، استفاده کرد: «اگر شما به اندام جنسی کودک بگویید زشت، کثیف یا کلماتی از این دست برای آن استفاده کنید، کودک از همان سن کم احساس بدی به اندام جنسی خود پیدا می‌کند. ممکن است کودک دیگر برای بدن خود احترام قائل نشود، چون فکر می‌کند که جای کثیفی است. گاهی همین حس باعث می‌شود که فرد متجاوز راحت‌تر بتواند به هدف خود برسد. پس اندام تناسلی را همان‌طور که بقیه اعضای بدن، مثل چشم و گوش را صدا می‌کنید، آلت تناسلی بنامید؛ درست همان چیزی که در پزشکی از آن استفاده می‌شود. اسامی ولوا و یا واژن هم انتخاب‌های خوبی هستند و کودک کم‌کم با این اسامی آشنا می‌شود.»
مراحل سنی آموزش جنسی
به گفته دکتر نازنین معالی، برای کودکان زیر پنج سال، تنها نام‌گذاری مهم است و این که گفته شود کسی اجازه ندارد به اندام جنسی آن‌ها دست بزند: «هرگز به دختر یا پسر خود نباید گفت که دختر خوب نمی‌گذارد یا پسر خوب نمی‌گذارد کسی به بدن او دست بزند. وقتی می‌گوییم مثلاً دختر خوب نمی‌گذارد، در حقیقت این پیام را به کودک می‌دهیم که تو هم مقصری، تو دختر بدی بودی که چنین اتفاقی افتاد.»
او توضیح می‌دهد: «برای کودکان دبستانی باید از تماس‌هایی بگویید که به آدم احساس بدی می‌دهند؛ مثلاً بگویید من وقتی تو را بغل می‌کنم، احساس خوبی دارم اما اگر یک غریبه دستم را بگیرد، ممکن است احساس بدی پیدا کنم. به او اطمینان بدهید اگر شما را در جریان لمس شخص بالغی گذاشت، تنبیه نمی‌شود و در خطر قرار نمی‌گیرد. وقتی کودک نزدیک دوران راهنمایی می‌شود، از او بخواهید در صورت دیدن تصاویر اینترنتی یا فیلمی که در آن افراد قسمت‌هایی از بدن‌شان را نشان می‌دهند، با شما صحبت کند. میانگین سنی ۱۰ تا ۱۳ سال زمانی است که کودکان فیلم‌های پورن می‌بینند و مهم است که با شما صحبت کنند.»
این روان‌شناس می‌گوید: «در همین دوران باید به کودک آموزش دهید که اگر کسی در مقابل او خود ارضایی کرد، مثلاً فیلم بگیرد یا اطلاع بدهد. هم‌چنین کودک باید بداند هیچ کس حق ندارد بدون اجازه از او فیلم بگیرد. باید شرایطی را فراهم کنید که کودک با والدین خودش راحت باشد و اطمینان کند. علاوه بر این، باید درباره رضایت جنسی هم صحبت کنید و بگویید هر رفتار جنسی برای هر دو طرف باید لذت‌بخش باشد و هر دو باید رضایت داشته باشند. گاهی پدر و مادرها خجالت می‌کشند در مورد لذت صحبت بکنند اما باید بدانند لذت هم جزو رضایت جنسی است. در مورد جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و مقاربتی حتماً باید صحبت کنیم و آموزش بدهیم.»
دکتر نازنین معالی پیشنهاد می‌کند والدین حتی اگر نمی‌خواهند کودکان‌شان رابطه جنسی داشته باشند، باز هم نزدیک به سن۱۱ تا ۱۲ سالگی برای واکسن زدن اقدام کنند تا اگر آزار جنسی اتفاق افتاد، بتوانند از طریق واکسن‌هایی مثل «اچ‌پی‌وی» (HPV)، از کودک در برابر بیماری‌های مقاربتی محافظت کنند.
نه گفتن را آموزش بدهیم
به اعتقاد دکتر نازنین معالی، برای کودک سخت است به این رفتارها نه بگوید اما می‌توان با همین آموزش‌ها، به او «نه» گفتن را یاد داد و تمرین کرد. کودک باید یاد بگیرد هیچ رازی بین او و پدرومادرش وجود ندارد و همه حرف‌هایش را باید با مادر و پدرش بزند: «کودک باید یاد بگیرد در صورت لمس شدن از طرف شخص بالغ، آن‌قدر حرفش را تکرار کند و بگوید تا بالاخره کسی باور کند؛ یعنی اگر ماجرا را به کسی گفت اما طرف گفت اشتباه می‌کنی و این حرف‌ها چیست، باز دوباره به یک نفر دیگر بگوید تا حرفش شنیده شود.»
به نظر این روان‌شناس و سکس‌تراپیست، باید به کنجکاوی‌های کودکان متناسب با سن آن‌ها توجه کرد اما باید این را هم پرسید که این مساله را از کجا یاد گرفته یا شنیده است: «بعضی مواقع کودک به مطالبی دست پیدا می‌کند که مناسب سن او نیست و باعث می‌شود نسبت به مسایل جنسی احساس شرم و گناه زیاد پیدا کند و در نهایت آسیب ببیند.»
تخت‌خواب مشترک کودک با والدین و یا اقوام نزدیک
دکتر نازنین معالی می‌گوید باید به کودک یاد داد حریم شخصی و بدنش، حریم شخصی او است: «کودک را تا جایی که ممکن است، تنها نگذارید؛ حتی اگر با دخترخاله و پسرخاله کمی بزرگ‌تر هستند، حتماً جدا جدا بخوابند. من مراجعین بالغی داشتم که آزارهای جنسی را از دخترخاله، پسرخاله، پسرعمو و دخترعمویی با فاصله سنی چند سال بزرگ‌تر دیده بودند. تا جایی که می‌شود، کودک را در اتاق خواب کسی دیگر نگذارید. به او یادآوری کنید اگر کسی خواست به بدن یا آلت تناسلی تو دست بزند، نباید اجازه بدهد و باید به شما بگوید.»
او معتقد است اگر کودک با شما، عمه یا کسی دیگری در تخت مشترک می‌خوابد، حتماً باید پوشش مناسب داشته باشد. این تفکر اشتباه است که بگوییم بچه نمی‌فهمد، پس مهم نیست برهنه باشند. ما هیچ وقت نمی‌دانیم چه کسی دارای زیربنای روانی آزارگری جنسی است. اغلب قربانیان از طرف فردی مهربان، موفق و آشنا مورد آزار قرار گرفته‌اند.
با کودک آسیب‌دیده چه‌گونه برخورد کنیم؟
این روان‌شناس بالینی و سکس‌تراپیست می‌گوید مهم است ما بهترین حمایت و محافظت را برای کودک داشته باشیم: «اما گاهی با وجود همه حساسیت‌ها، جلوی بعضی از اتفاقات را نمی‌توان گرفت. والدین نباید احساس گناه و عذاب وجدان داشته باشند. اگر متوجه نشانه‌ای مثل انزوا یا افسردگی در کودک‌شان شدند، حتماً با مهربانی با او صحبت کنند و دلیل را جویا شوند. من فکر می‌کنم بسیار مهم است که با یک روان‌شناس کودک که در این زمینه دانش دارد، حتی برای یک جلسه کمک بگیرند. به هر حال، برخی مسایل تخصصی هستند و از توان والدین خارج. این‌جا باید از یک متخصص کمک گفت. اگر کودک حرف‌هایی زد که والدین متوجه اطلاعاتی مبنی بر وجود آزارگر جنسی شدند، حتماً پی‌گیری کنند و از روان‌شناس حتی برای یکی دو جلسه کمک بگیرند.»
به اعتقاد او، والدین باید در مورد زمان صحبت کردن درباره مسایل جنسی با هم توافق کنند و هماهنگ شوند: «اگر هم در مورد آموزش‌های جنسی معذب هستند، حتما از کتاب و فیلم کمک بگیرند. اگر به هر دلیلی کودک مورد آزار جنسی قرار گرفت، والدین باید از روان‌شناس کمک بگیرند تا کودک آسیب بیشتری نبیند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر