جایگاه زنان رنگین‌کمانی در جنبش‌ها و مطالبات حقوق زنان

شایا گلدوست

من «شایا گلدوست» زن ترنس و کنشگر جامعه رنگین‌کمانی هر هفته دوشنبه در اینستاگرام «ایران وایر» با یکی از کنشگران و فعالان جامعه رنگین‌‌کمانی درباره مسائل و مشکلات مربوط به این قشر گفت‌وگو می‌کنیم.

«روز جهانی زنان» متعلق است به همه زنان به دور از ملیت، دین، نژاد، جنس و گرایش‌های جنسی. با وجود همه تلاش‌هایی که در این سال‌ها برای رسیدن به برابری جنسیتی صورت گرفته است، اما این سوال مطرح می‌شود که چرا هنوز هم در موارد زیادی حقوق زنان رنگین‌کمانی در میان این مطالبات نادیده گرفته می‌شود؟

«زینب پیغمبرزاده» فمینیست، فعال برابری جنسیتی و از سردبیران سایت دوجنسگرا این هفته در لایو اینستاگرامی درباره «جایگاه زنان رنگین‌کمانی در جنبش‌ها و مطالبات حقوق زنان» با من گفتگو کرد. در ادامه بخشی از مهم‌ترین موضوعاتی را که در این لایو اینستاگرامی مطرح شد، می‌خوانید:

***

در روز جهانی زنان سعی می‌شود که درباره همه گروه‌های زنان صحبت شود، مخصوصا زنانی که به حاشیه رانده شده‌اند و کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود. یکی از این گروه‌های به حاشیه رانده شده، زنان رنگین‌کمانی هستند. زنان با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف، که معمولا به آن‌ها پرداخته نشده و مطالبات‌شان به رسمیت شناخته نمی‌شود. با توجه به تجربیات خود، جایگاه زنان رنگین‌کمانی را در مطالبات و جنبش‌های زنان چطور می‌بینید؟

من فکر می‌کنم وقتی درباره جنبش زنان و مطالبات آن صحبت می‌کنیم، نباید فراموش کنیم که گروه‌های متنوعی در این جنبش هستند که اولویت‌ها و استراتژی و راه‌های متفاوتی برای ارتباط با مخاطبین خود دارند و ممکن است در طول زمان دستخوش تغییر نیز شود. بنابراین باید نگاهی تاریخی به این جنبش‌ها داشته باشیم و تنوع و تکثر گروه‌های مختلف را در نظر بگیریم. نگاه غالب را شناخته و ببینیم برای به چالش کشیدن آن چه تلاش‌هایی صورت گرفته است.

بر اساس تجربیات شخصی من در ایران در سال‌های گذشته، در میان فعالین جنبش‌های زنان، با وجودی که تلاش می‌شده تا گروه‌های مختلف زنان دیده شوند، اما فشارهای سیاسی و سرکوب‌های زیادی نیز وجود داشت و نگرانی و ترس از اینکه با پرداختن به مطالبات و موضوعات مورد اهمیت جنبش‌های دیگر، فعالین حوزه زنان متحمل پرداخت چه هزینه‌هایی خواهند شد. بنابراین به شکلی به مسائل و موضوعات حوزه زنان پرداخته می‌شد تا حساسیت سیاسی و اجتماعی زیادی ایجاد نکند. به همین دلیل با وجودی که فعالین حوزه زنان نگاهی بسیار باز به مسائل جنسی و جنسیتی داشتند، اما تلاش می‌کردند که مستقیم به این موضوعات اشاره نکنند.

پس یکی از دلایلی که زنان رنگین‌کمانی از سوی فعالین و در جنبش‌های زنان نادیده گرفته شده یا کمتر به آنها پرداخته می‌شود، آماده نبودن بستر جامعه و نگاه منفی جامعه به این قشر است؟ و یا به عبارتی دیگر مدارا کردن با فرهنگ و هنجارهای غلط موجود در جامعه است؟

بله، اما این رویکرد تنها در حوزه زنان مشاهده نمی‌شود؛ بلکه در حوزه‌های دیگر هم قابل مشاهده است. به‌عنوان مثال در گذشته درباره روابط خارج از ازدواج بسیار کم صحبت می‌شد و در مقطعی تابوی بزرگی بود؛ اما امروزه راحت‌تر به آن پرداخته می‌شود. حتی نزدیک شدن به برخی گروه‌های سیاسی، قومی و یا مذهبی هم با ملاحظه انجام می‌شود و معمولا نزدیکی گروه‌هایی که در مرکز فعالیت می‌کنند به گروه‌های در حاشیه، هزینه‌بردار خواهد بود.

تماشا در یوتیوب

با این وجود برای پرداختن به حقوق افراد ترنس و مخصوصا زنان ترنس همیشه جای بیشتری وجود دارد و می‌شود بیشتر به آنها پرداخت و حمایت کرد، به این دلیل که در چارچوب قوانین ایران، قشری از افراد ترنس که این چارچوب‌ها را می‌پذیرند و تصمیم به جراحی می‌گیرند؛ می‌توانند مجوزهای لازم را دریافت کرده، لباسی که دوست دارند را بپوشند، جراحی کنند و بعد از آن اوراق قانونی خود را نیز با جنسیت خود تطبیق دهند؛ با این وجود به آنها نیز به اندازه‌ای که باید پرداخته نشده و امیدوارم در آینده بیشتر پرداخته شود.

برخی از فعالین و کنشگران حوزه زنان، زنان ترنس را به رسمیت نمی‌شناسند. آنها معتقد هستند که حقوق زنان ترنس با زنان دیگر در جامعه برابر نیست، به این دلیل که آنها در دوره‌ای از زندگی خود از سوی جامعه به عنوان یک مرد شناخته شده‌اند و به آنها جنسیت مردانه نسبت داده شده بود، از امتیازات مردان در جامعه استفاده کرده‌اند و خشونت‌ها و تبعیض‌هایی را که زنان دیگر تجربه می‌کنند، تجربه نکرده‌اند. اما تجربه زیسته من به عنوان یک زن ترنس نشان می‌دهد که نه تنها خشونت‌ها و تبعیض‌های مشابه با زنان دیگر را تجربه کرده‌ام، بلکه بیشتر از آنها در معرض آسیب و خشونت بوده‌ام، به این دلیل که از سوی جامعه زنان نیز پذیرفته نمی‌شدم.

مسئله جامعه ما عدم آموزش مسائل جنسی و جنسیتی و نپرداختن به تنوع گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی در افراد است؛ به این دلیل زنان رنگین‌کمانی با چالش‌های بیشتری مواجه شده و در مقایسه با زنان همان‌سو، خشونت‌ها و تبعیض‌های مضاعفی را تجربه می‌کنند. در سراسر جهان آمار خشونت، تجاوز و قتل افراد ترنس مخصوصا زنان ترنس بسیار بالاست و بسیاری از زنان ترنس به کارهایی تن می‌دهند که انتخاب آنها نیست، چون جامعه برای آنها فضای دیگری را باز نمی‌گذارد. از خانواده طرد شده و در جامعه نیز جایگاهی ندارند و نمی‌توانند وارد بازار کار شوند و بسیاری مسائل دیگر.