ایران و اسراییل؛ جنگ در کشور ثالث، با قربانی غیرنظامی

زد‌و‌خورد نظامی جمهوری اسلامی و اسراییل، به مرحله‌ای رسیده که می‌توان آن را یک وضعیت پایدار و نه فقط یک مخاصمه محدود نظامی دانست. دو طرف در خاک سوریه و عراق مدعی‌اند که یکدیگر را هدف حملات نظامی قرار می‌دهند. 

***

 اسراییل بیش از یک دهه است که مواضع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در سوریه بمباران می‌کند و علی‌رغم رویه دولتی خود، آن را اعلام و مسوولیت آن را هم به‌صورت رسمی می‌پذیرد. به‌طور هفتگی از نظامیان سپاه و نیروهای شبه‌نظامی وابسته به جمهوری اسلامی در شهرهای مختلف سوریه تلفات می‌گیرد و در چند سال اخیر، فرماندهان ارشد سپاه را در فواصل کوتاه، هدف قرار می‌دهد.

 اینک نام ده‌ها درجه‌دار و فرمانده سپاه را می‌توان نام برد که توسط اسراییل کشته شده‌اند. نفر اصلی نیروی قدس شاخه برون مرزی سپاه مستقر در دمشق و سپس معاون اطلاعات نیروی قدس و جانشین او، سه فرمانده ارشدی هستند که در کمتر از یک ماه در عملیات‌های اسراییل در سوریه کشته شدند.

جمهوری اسلامی در پاسخ به حملات اسراییل به فرماندهان سپاه در سوریه، مدعی است که منافعی از اسراییل را در خاک عراق و در شمال این کشور، یعنی اقلیم کردستان هدف می‌گیرد. دو طرف، سوریه و عراق را به زمین جنگ غیرمستقیم علیه یکدیگر بدل کرده‌اند. 

عملیات نظامی سپاه در خاک عراق به تلافی حملاتی که از اسراییل در خاک سوریه متحمل می‌شود آنقدر تکرار شده که «فواد حسین»، وزیر خارجه عراق، گفته است «جمهوری اسلامی یا نمی‌خواهد، یا نمی‌تواند که با اسراییل مستقیم وارد جنگ شود»، برای همین به گفته او، به خاک عراق تجاوز می‌کند.

نبرد نیابتی یا جنگ غیرمستقیم، هر عنوانی که به وضعیت جاری میان اسراییل و جمهوری اسلامی ایران داده شود، مشمول مقرراتی به نام «حقوق جنگ» و «مقررات بشردوستانه» است که هر دو کشور «باید» به آن پایبند باشند و نقض آن، می‌تواند مشمول جرايم بزرگ بین‌المللی، ازجمله «جنایت جنگی» شود.

برخلاف حملات نظامی اسراییل به منافع جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران در سوریه که نظامیان را هدف می‌گیرد -هرچند که ممکن است تلفات جانبی از غیرنظامیان هم داشته باشد- عملیات نظامی جمهوری اسلامی علیه آنچه سپاه منافع اسراییل در عراق می‌خواند، قربانیان غیرنظامی داشته است. حمله بردن عمدی به غیرنظامیان به‌عنوان هدف نظامی، از مصادیق جنایت جنگی است.

از میان حملات متعدد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به اقلیم کردستان، تاکنون دو حمله در اسفند ۱۴۰۰ و دی ۱۴۰۲، مستقیما علیه اسراییل و به «تلافی» عملیات نظامی اسراییل عنوان شده است. 

در حمله اول، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که ۱۲ فروند موشک بالستیک به سمت «ویلا» یا محل سکونت فردی به نام «باز کریم برزنجی» شلیک کرده است.

سپاه این ویلا را «مراکز استراتژیک» متعلق به اسراییل در پایتخت اقلیم کردستان عنوان کرده بود، اما مقام‌های اقلیم و اعضای ارشد دولت مرکزی عراق در بازدید از محل، ضمن رد وجود چنین مراوداتی، ادعای جمهوری اسلامی را از اساس رد کردند.

سپاه به محل مسکونی آن فرد و خانواده او با ۱۲ فروند موشک بالستیک حمله کرده بود، اما خانواده‌ برزنجی در زمان حمله در خانه‌شان نبودند و از حمله مرگبار سپاه به محل مسکونی‌شان و هدف قرار دادن عمدی غیرنظامیان، جان سالم بردند.

این الگو، دی امسال نیز تکرار شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این بار از آذربایجان غربی، ویلای یک تاجر کرد عراقی به نام «پیشرو مجید دیزایی» را هدف قرار داد. او به‌همراه  کودک ۱۱ ماهه خود، یک تاجر عراقی دیگر و یک زن فیلیپینی، براثر حمله موشکی سپاه پاسداران کشته و همسر و دو فرزند دیگرش زخمی شدند.

همگی افراد کشته و زخمی در این حمله، افراد غیرنظامی بودند که در حملات نظامی باید مورد مراقبت قرار بگیرند، اما برخلاف مقررات حاکم بر جنگ و حقوق بشردوستانه، سپاه با حمله به یک محل مسکونی و غیرنظامی، افراد غیرنظامی را کشته و زخمی کرده است.

وضعیت جاری بین جمهوری اسلامی و اسراییل چه جنگ غیرمستقیم باشد چه نبرد نیابتی در سرزمین ثالث (سوریه و عراق)، می‌تواند موجب مسوولیت بین‌المللی حکومت ایران باشد. 

در درجه اول عراق همانند سوریه یک دولت ناتوان نیست و  به حملات نظامی سپاه معترض است و با ثبت شکایت در شورای امنیت سازمان ملل، بالاترین سطح اعتراض دیپلماتیک خود را با فراخوانی سفیرش از تهران و احضار سفیر جمهوری اسلامی در بغداد هم نشان داده است.

 حملات نظامی سپاه به اربیل عراق، صرفا به مکان‌های مسکونی و افراد غیرنظامی است و از این جهت می‌تواند موجب مسوولیت حتی کیفری جمهوری اسلامی و فرماندهان و افراد دخیل در این حملات باشد که قربانیان عمدی آنها، غیرنظامیان هستند.

چه جنگ وضعیتی غیرمستقیم داشته باشد چه به‌صورت نیابتی باشد، حاکمیت ملی کشورهای ثالث باید محترم نگه داشته شود. از آن مهم‌تر، حفظ جان غیرنظامیان است که در میان آن تاکنون کودک ۱۱ ماهه هم بوده‌ است. حمله عمدی به غیرنظامیان، جنایت جنگی و قابل پیگرد بین‌المللی است.