آیا امیرعبداللهیان مجبور بود در شورای امنیت انگلیسی حرف بزند؟

سخنرانی «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به زبان انگلیسی در شورای امنیت و ناتوانی او از قرائت درست و تلفظ صحیح کلمات و جملات، در دنیای فارسی‌زبانان، جنجالی شده است. برخی از سیاستمداران از نظر فکری همسو با امیرعبداللهیان، از ضرورت ممنوعیت سخنرانی به زبانی غیر از فارسی در سفرهای خارجی مقام‌های دولتی گفته‌اند.

برخی از شهروندان ایرانی هم گفته‌اند که گرچه با جمهوری اسلامی مخالفند، اما امیرعبداللهیان نماینده نام ایران بوده و نمی‌بایست در کاری که توانایی انجامش را ندارد، اصرار می کرده و سخنرانی او باید به زبان فارسی ایراد می‌شد.

***

مقام‌ها در سفر به کشورهای مختلف ضرورتی ندارد که به زبان محلی کشور میزان خود قادر به صحبت باشند و اگرچه توانایی حرف زدن به انگلیسی انتظار زیادی از دیپلمات‌ها، خصوصا وزیر خارجه یک کشور نیست، اما با‌این‌حال، اجباری در آن وجود ندارد.

اما آیا امیرعبداللهیان و سایر مقام‌های جمهوری اسلامی از نظر مقررات سازمان ملل متحد مجبورند که در نهادهای وابسته به آن به زبان انگلیسی سخنرانی کنند؟

با اینکه سازمان ملل متحد فقط ۶ زبان رسمی دارد، به‌هیچ‌وجه چنین اجباری وجود ندارد که مقام‌های دولت عضو، مجبور به سخنرانی به یکی از این ۶ زبان‌، از‌جمله زبان انگلیسی باشند. فرانسه، چینی، روسی، عربی، انگلیسی و اسپانیایی، زبان‌های رسمی سازمان ملل متحد هستند.

به‌جز دیوان بین‌المللی دادگستری، نهاد داوری وابسته به این سازمان در لاهه هلند که زبان رسمی آن فرانسه و انگلیسی است و قضات و هیات‌های شرکت‌کننده در آن حتما باید به یکی از این دو زبان تکلم کنند، در دیگر نهادهای این سازمان، خبری از این محدودیت نیست.

«محمد مصدق»، نخست‌وزیر ایران در زمان ملی شدن صنعت نفت، سخنرانی در دیوان لاهه را در شکایت بریتانیا از ایران، به زبان فرانسه انجام داده بود و گروه حقوقی جمهوری اسلامی هم در شکایت سال‌های پس از انقلاب بهمن۱۳۵۷، یا به زبان انگلیسی یا زبان فرانسه در دیوان بین‌المللی دادگستری صحبت کرده‌اند.

ازجمله در شورای امنیت سازمان ملل که حسین امیرعبداللهیان در آن سخنرانی ضعیفی ایراد کرده، مقام‌های شرکت‌کننده حتی سفرا و نمایندگان دائم کشورها در این سازمان، ملزم به سخنرانی به یکی از ۶ زبان رسمی سازمان ملل ازجمله انگلیسی، نیستند.

آیین‌نامه داخلی نحوه اداره جلسات شورای امنیت می‌گوید که افراد شرکت‌کننده در این شورا، می‌توانند به زبان مادری یا هر زبانی که علاقه دارند سخنرانی خود را انجام دهند، اما باید نسخه‌ای از سخنرانی ترجمه شده خود را به یکی از زبان‌های رسمی سازمان ملل از قبل تحویل دهند، تا در موقع ترجمه هم‌زمان، مترجمان رسمی این نهاد، از روی همان متن که موردنظر آن مقام دولتی است، در گوشی‌های ترجمه هم‌زمان آن را بخوانند.

اسناد رسمی سازمان ملل ازجمله سخنرانی مقام‌های دولت‌های عضو در آن، همچون جمهوری اسلامی ایران، حتما باید به زبان‌های رسمی این نهاد باشد و ثبت شود. هیچ سندی در سازمان ملل وجود ندارد جز اینکه به یکی از ۶ زبان رسمی آن نوشته شده باشد.

امیرعبداللهیان سخنرانی انگلیسی خود در شورای امنیت را از روی کاغذ انجام داد، اما می‌توانست باتوجه به میزان تسلطی که نشان داد، آن متن را به بخش اداری تحویل دهد و خود به زبان فارسی سخنرانی کند و مترجم هم همان متن اصلی را برای پخش در گوشی مدعوین و تلویزیون داخلی سازمان ملل، روخوانی می‌کرد.

«محمود احمدی‌نژاد»، رییس‌جمهور وقت که در جریان طرح پرونده اتمی در دهه ۸۰ خورشیدی می‌خواست در جلسه شورا شرکت و سخنرانی کند، در آن زمان قادر به روخوانی از متن انگلیسی نبود. دولت «جورج بوش»، رییس‌جمهور وقت آمریکا، به او به‌موقع ویزا نداد و احمدی‌نژاد قادر به شرکت در جلسه شورای امنیت نشد، اما اگر هم در این شورا حضور می‌یافت، می‌توانست به فارسی سخنرانی کند و در این زمینه هیچ محدودیتی نبود، به شرط اینکه متن آن را از پیش به بخش پشتیبانی داده باشد.

مشابه همین روش را روسای جمهور ایران در زمان حضور در مجمع عمومی سازمان ملل انجام می‌دهند. سخنرانی روسای دولت‌های جمهوری اسلامی از «محمدعلی رجایی»، «علی خامنه‌ای»، «محمد خاتمی»، «محمود احمدی‌نژاد» تا «حسن روحانی» و «ابراهیم رئیسی»، به زبان فارسی بوده، اما نسخه انگلیسی آن از پیش، در اختیار سازمان ملل قرار می‌گیرد.

 آنچه حضار در زمان سخنرانی به‌عنوان ترجمه می‌شنوند، ترجمه هم‌زمان نیست، بلکه روخوانی هم‌زمان با سخنرانی به زبان اصلی است.

ایران از پایه‌گذاران سازمان ملل متحد است. «نصرالله انتظام وزیری»، از رجال عصر پهلوی، دومین رییس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بین سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۲۹ بوده که به معنی اداره این مجمع برای یک سال است. پیش‌از آن «حسن علا»، از دیگر رجال نامدار عصر پهلوی، در شورای امنیت درباره اشغال آذربایجان ایران توسط شورای سخنرانی کرده که یکی از اولین نطق‌ها در این شورا است که هنوز در لندن مستقر بود و به نیویورک منتقل نشده بود.

مصدق هم در این شورا در زمان شکایت بریتانیا بابت ملی شدن صنعت نفت، سخنرانی کرده است. این سخنرانی‌ها بخشی از تاریخ مشترک سیاسی ایران و سازمان ملل متحد است که هیچ ایرانی را از مرور و مطالعه آن، همانند دیدن سخنرانی امیرعبداللهیان - فارغ از محتوای کم‌اثر آن- شرمگین نمی‌کند.