«آلن ماتیسون تورینگ»؛ یک داستان واقعی از جاودانه‌های جامعه رنگین‌کمانی

شایا گلدوست

تا چند دهه گذشته، هویت‌های جنسی و جنسیتی مختلف در بسیاری از کشورهای دنیا جرم‌انگاری و یا به‌عنوان یک بیماری روانی شناخته می‌شد و اغلب مورد پیگرد قانونی دولت‌ها قرار می‌گرفت. بسیاری از اعضای جامعه رنگین‌کمانی مجبور بودند تا همیشه گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود را پنهان کرده و در سایه‌ای از ترس زندگی کنند. بی‌شمار انسان‌هایی که به‌دلیل آشکار شدن هویت جنسی و جنسیتی‌شان مورد اذیت، آزار، شکنجه و قتل قرار گرفته‌اند. در میان این انسان‌ها، افراد زیادی بوده‌اند که در تغییر مسیر پیشرفت و ارتقای علم، فرهنگ، هنر، سیاست، اقتصاد و غیره نقش بسزایی را در جوامع مختلف ایفا کرده و چه بسا جهان را از حضور خود متاثر کرده‌اند، اما دنیای نابرابر، پاداشی غیر از آنچه لایق تلاش‌ها و زحمات‌شان بوده است را به آن‌ها داده است. یکی از این اشخاص جاودانه‌ جامعه رنگین‌کمانی، «آلن ماتیسون تورینگ» است.

***

آلن ماتیسون تورینگ، (Alan Mathison Turing)  در ۲۳ژوئن۱۹۱۲ میلادی در لندن به دنیا آمد. او در دانشگاه کمبریج بریتانیا در رشته منطق ریاضی تحصیل و تدریس کرد و بعدها در دانشگاه پرینستون آمریکا نیز، به تحقیقات پرداخت.

او که به پدر علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی شهرت دارد، به‌دلیل فعالیت‌های بسیار مفیدش در این حوزه، نشان ویژه سلطنتی انگلستان را دریافت کرده و عضو پیوسته کالج سلطنتی نیز بوده است و مهم‌ترین جایزه علمی رایانه به‌ افتخار او، «جایزه تورینگ» (Turing Award) نام گرفته‌ است. او تئوری کامپیوترها را پیش از آنکه حتی یک کامپیوتر ساخته شده باشد، پایه‌گذاری کرد. 

خدمت به بریتانیا در جنگ جهانی دوم، نام «تورینگ» را در تاریخ این کشور‌ و شاید در دنیا ماندگار کرد. او در طی جنگ جهانی دوم، در مرکز کدشکنی انگلستان مشغول‌به‌کار شد و با موفقیت در زمینه کشف رمز پیام‌های تشکیلات اطلاعاتی ارتش آلمان، از اشخاص موثر در پیروزی متفقین در جنگ دوم جهانی محسوب می‌شود. او توانست با رمزگشایی از ماشین انیگما که به وسیله آن نازی‌ها هر ۲۴ ساعت سیستم رمزنگاری پیام‌های خود را تغییر می‌دادند، جان تعداد زیادی از مردم را نجات دهد. او برای این کار از ماشینی استفاده کرد که می‌توانست منطق الگوریتم انیگما را شبیه‌سازی کند.

اما آنچه که در کنار همه خدمات «تورینگ» به جامعه بشری، زندگی شخصی او را در معرض قضاوت و خشونت قرار داد، گرایش جنسی او به همجنس خود به‌عنوان یک مرد هم‌جنس‌گرا است. در سال ۱۹۴۱میلادی، تورینگ به «جوآن کلارک»، همکارش، ریاضی‌دان و تحلیل‌گر رمز پیشنهاد ازدواج داد، ولی نامزدی آن‌ها عمری بسیار کوتاه داشت و دلیل آن، گرایش جنسی تورینگ بود. تورینگ به گرایش هم‌جنس‌خواهانه‌اش نزد نامزدش اعتراف کرد و این موضوع، دلیل پایان این رابطه و به هم‌خوردن تصمیم آن‌ها برای ازدواج شد. 

در ژانویه ۱۹۵۲، زمانی که تورینگ ۳۹ سال داشت، با مردی ۱۹ ساله به نام «آرنولد مورِی» رابطه برقرار کرد. آن‌ها یکدیگر را در حال قدم زدن در جاده آکسفورد منچستر ملاقات کردند. ۲۳ ژانویه، به خانه تورینگ دستبرد زده می‌شود و در جریان بررسی پرونده دزدی توسط پلیس، همجنس‌گرایی او فاش می‌شود.

در آن سال‌ها هم‌جنس‌گرایی در بریتانیا جرم محسوب می‌شد و قانون با افراد هم‌جنس‌گرا برخورد و آن‌ها را بیماران روانی به حساب می‌آورد. حالا تورینگ به‌عنوان یک مجرم برای مجازات، دو راه پیش روی خود داشت، یا می‌بایست طبق قانون به زندان می‌رفت و یا به اختگی شیمیایی (Chemical castration) رضایت می‌داد. تورینگ  راه دوم را انتخاب کرد؛ انتخابی دردناک که به تباهی زندگی‌اش انجامید. علاوه‌بر این، همه ضمانت‌های حفاظتی‌‌اش لغو و از ادامه فعالیت‌هایش بر روی پروژه‌های رمزنگاری دولت بریتانیا، جلوگیری شد. 

تزریق مواد شیمیایی برای اختگی در حدود یک سال ادامه داشت، مجازاتی سنگین که علاوه‌بر‌ عوارض جانبی جسمی، دردهای روحی و روانی نیز با خود به‌همراه داشت، دردهایی که در نهایت منجر به ابتلای تورینگ به افسردگی بسیار شدید شد. مجازات به‌دلیل گرایش جنسی و از دست دادن وجهه اجتماعی، در کنار آسیب‌های روحی و جسمی، در نهایت باعث شد که او در در ژوئن سال ۱۹۵۴ میلادی در سن چهل و یک سالگی، به زندگی خود پایان دهد.

در ۸ ژوئن۱۹۵۴ میلادی جسد او در خانه‌اش پیدا شد، در‌حالی‌که سیبی نیمه‌خورده در کنارش بود. کالبدشکافی جسد علت مرگ را مسمومیت با سیانور نشان می‌داد و حدس زده شد که تورینگ با سیب آغشته به سم، خود را مسموم و به زندگی خود پایان داده است. با اینکه پلیس علت مرگ او را خودکشی اعلام کرد، اما مادر او هرگز نپذیرفت که فرزندش خودکشی کرده است.

زندگی تورینگ جوان به‌دلیل گرایش جنسی‌اش نابود شد، اما چند سال بعد در سال ۱۹۶۲، پارلمان بریتانیا با اصلاح قوانین موجود درباره هم‌جنس‌گرایی، ارتباط رضایتمندانه جنسی بین افراد بالغ هم‌جنس را از شمول جرایم کیفری خارج کرد. از آن پس هم‌جنس‌گرایی در بریتانیا از زمره بیماری‌های روانی خارج و از آن جرم‌زدایی شد.

سال‌ها بعد از‌ مرگ تورینگ در سال ۲۰۰۹ میلادی، «گراهام کامینگ»، برنامه‌نویس انگلیسی، اقدام به جمع‌آوری برای عفو آلن تورینگ شد. گرچه این اقدام به عذرخواهی و ابراز تاسف «گوردون براون»، نخست‌وزیر وقت از سوی دولت انجامید، اما گردآورندگان امضا بر عفو رسمی او پای فشاری کرده و با جمع‌آوری چندین هزار امضا در حمایت از خواسته‌شان، طرح عفو آلن تورینگ را در تابستان سال ۲۰۱۲ در مجلس اعیان بریتانیا به جریان انداختند. هم‌زمان نیز شماری از شخصیت‌های علمی بریتانیا، در نامه‌ای به «دیوید کامرون»، نخست‌وزیر وقت، خواستار حمایت دولت از این طرح شدند.

طرح عفو رسمی آلن تورینگ در اکتبر سال ۲۰۱۳ میلادی در مجلس اعیان تصویب و سپس در ۲۴ دسامبر همان سال، با عنوان «مصوبه برخورداری آلن تورینگ از عفو سلطنتی»، شصت سال پس از مرگ او، به امضای ملکه وقت بریتانیا رسید. این چهارمین عفو سلطنتی بود که بعد از جنگ جهانی دوم صادر و اجرا شده بود که به موجب آن تقریبا ۵۰۰,۰۰۰ مرد دیگر که در گذشته به همین خاطر محکوم شده بودند، حالا پس از مرگشان مورد عفو قرار می‌گرفتند. 

انجمن روان‌پزشکی آمریکا اولین نهادی بود که در سال ۱۹۷۳ هم‌جنس‌گرایی و به‌طور کلی، هم‌جنس‌خواهی را از فهرست بیماری‌های روانی خارج کرد. پس‌از آن هم انجمن روان‌شناسی آمریکا در سال ۱۹۷۵ و در نهایت سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۰، این‌ گرایش‌های جنسی را از فهرست بیماری‌های روانی خارج کردند.

هرچند تورینگ از دنیا رفته بود، اما موفقیت‌ها و دست‌آوردهای او همچنان خاطره او را در دنیا نگاه داشته است. از ۱۹۶۶ میلادی، انجمن ماشین‌های محاسباتی (ACM)، سالانه به شخصی که سهم بسزایی در جامعه محاسباتی دارد، جایزه نوبل دنیای محاسبات ماشینی با عنوان «جایزه تورینگ» را اهدا می‌کند.

تاکنون چندین یادبود از تورینگ در منچستر ساخته شده است، شهری که او تا پایان عمر آنجا مشغول‌به‌کار و انجام وظیفه بود. در سال ۱۹۹۴، خیابان بزرگی در منچستر به نام او نام‌گذاری شد. 

همچنین از مجسمه یادبود آلن تورینگ در «سَک‌ویل پارک» در سال ۲۰۰۱ در شهر منچستر رونمایی شد و در سال ۲۰۰۴ جشنی به‌ یاد او برگزار و تابستان همان سال، موسسه آلن تورینگ افتتاح و شروع به فعالیت کرد. موسسه‌ای که شامل دانشکده ریاضی، موسسه علمی فوتون و «مرکز جودرل بانک» اخترفیزیک ساختمان آلن تورینگ نام‌گذاری شده‌ است.

به‌ سبب تمام خدمات و دستاوردهای او در علوم کامپیوتر، چندین دانشگاه‌ یادمان‌هایی از او برپا کرده‌اند. مجسمه برنزی او در دانشگاه ساری (Surrey) به‌ یاد پنجاهمین سال‌مرگش، او را در حالتی که کتاب‌هایش را حمل می‌کند نشان می‌دهد. 

دانشگاه‌های «لوس‌آندس» (University of the Andes) در «بوگوتا» و دانشگاه «پلی‌تکنیک پورتوریکو»، (Universidad Politecnica de Puerto Rico) آزمایشگاهی به‌ نام «تورینگ» نامگذاری کرده‌‌اند، دانشگاه تگزاس در آستین (The University of Texas at Austin) برنامه‌ای با نام «تورینگ سکالرز» دارد. «دانشگاه بیلگی استانبول» (Istanbul Bilgi University) سالانه کنفرانسی به یاد او برگزار می‌کند که «روزهای تورینگ» نامیده می‌شود.

همچنین در تاریخ ۳تیر۱۳۹۱ خورشیدی در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، نشستی یک‌ روزه‌ با عنوان «ذهن، منطق و محاسبه»، به مناسبت صدمین سالگرد تولد تورینگ برگزار شد. در ۱۵ژوئیه۲۰۱۹ نیز بانک مرکزی انگلیس اعلام کرد که تصویر تورینگ، به پاس خدمات او به انگلستان، تا پایان ۲۰۲۱ روی اسکناس پنجاه پوندی نقش خواهد بست.

باوجود تمامی قدردانی‌ها و یادبودهایی که پس از مرگ تورینگ نام او را در دنیا زنده نگاه داشته است، اما هیچ‌کدام نمی‌تواند جبران ظلمی باشد که یک جوان هم‌جنس‌گرا به‌واسطه گرایش جنسی‌اش آن را تجربه کرده‌ است. شاید اگر در زمان حیات تورینگ قوانین و جوامع طور دیگری بودند و نگاه انسانی به تنوع در مباحث جنسی و جنسیتی گسترده‌تر و همه شمول‌تر بود، انسان برجسته‌ای مانند تورینگ، زمان بیشتری برای کنکاش در علم و خدمت به جامعه بشری داشت. 

فیلم «بازی تقلید» (The Imitation Game)، در مورد او زندگی او است.

مطلب مرتبط:

لغت‌نامه مختصر اصطلاحات حوزه جنس و جنسیت

راهنمای حفظ حریم جنسی و جنسیتی رنگین‌کمانی‌ها در مراجعه به پزشک